Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 24. 07. 2014-cü il tarixli, 842 №-li əmri ilə
Yüklə 3,74 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Çap üçün deyil
37 H HƏR SÖZÜN BİR TALEYİ VAR li tale gözl yirdi. Onların başına d v d risi keçirir, dö zül - m z işg nc ver r k yaddaşını tamam yox el yir miş l r. Bu işi, ad t n, davada sir alınmış cavan döyüşçül rin başına g tirirmişl r. vv lc onların başını ülgücl t miz qırxır - mışlar. Başı qırxıb qurtaranacan q ssablar bir d v k s r - mişl r. D v nin d risini hiss l r böl r v buğlana-buğlana başı qırxılmış sirl rin başına keçir rmişl r . D rinin ç kil - m yi il qırxıq başa yapışmağı bir olurmuş. Başına d ri geydirilmiş sirin tükl ri qalın d v d risini deş bilm yib iç riy doğru uzanarmış v onun beynini z d l yib yaddaşını yox ed rmiş. Bu cür sirl r keçmişini unu dar, heç vaxt ağasına qarşı çıxmazmış. Bel sirl r manqurt dey rmişl r. ( .Aytmatovun “ sr b rab r gün” s rind n) • “Keçir rmişl r” feilinin ş kilçil ri il bağlı deyil nl rd n hansı doğrudur? -ır 4 : A) İndiki zaman ş kilçisidir. B) Feil düz ld n ş kilçidir. -ar 2 : A) Feil düz ld n ş kilçidir. B) G l c k zaman ş kilçisidir. -mış 4 : A) İmiş hiss ciyinin ixtisar formasıdır. B) N qli keçmiş za man ş kilçisidir. -lar 2 : A) C m ş kilçisidir. B) Ş xs ş kilçisidir. 9. Kontekst uyğun olaraq feill rin qrammatik formasını b rpa et - m k l m tni köçürün. BÜLBÜL V QARATİKAN KOLU R vay t gör , bir xan q f sd bülbül saxla... . Q f sin yan-yö r sin d h r cür gül kdir... . Ancaq bülbül h tta bahar f slind bel s sini çı xarıb oxumaz... . Bir gün xan bülbülü q f sd n burax... . Görür ki, quş bir qaratikan kolunun üstünd ki yuvaya qon... v c h-c h vurub oxumağa başla... . Xan öz-özün fikirl ş... : ” M n onu gül-çiç y q rq el ... . S n dem , bütün bunlar qa ra - ti kan kolunun yanında heç n imiş”. Çap üçün deyil O ONLAR KİMDİR Dilimizə başqa dillərdən keçmiş bir çox ifadələrdə müxtəlif şəxs ad la rına rast gəlirik: Axillesin dabanı, Damokl qılıncı, Pirr qələbəsi, Sem dayı, Sizif əməyi və sairə. Bu şəxslər kimlərdir? Həmin ifadələrin mənasını bil mək üçün bu sualı araşdırmaq lazım gəlir. Yalnız bu halda onları nitqdə yer liyerində işlətmək olar. Bu ifadələr nitqi daha emosional, təsirli, obrazlı edir. Təsəvvür edin ki, çox çətin və həllolunmaz bir işlə məşğulsunuz. Hətta bu işin öhdəsindən gəlsəniz belə, onun nə özünüz, nə də ətrafdakılar üçün heç bir faydası olmayacaq. Nəhayət, bir adam yaxınlaşıb sizə deyir: – Burax bu işin başını. Bu ki lap Sizif əməyidir. Əlbəttə, siz həmin adamın nə demək istədiyini təxmin edə bilərsiniz. Lakin “Sizif əməyi” ifadəsinin mənşəyini bilsəniz , onun sözlərini daha dəqiq başa düşər və düzgün nəticə çıxararsınız. Bu ifadə yunan mifologiyası ilə bağlıdır. Öz hiyləgərliyi ilə məşhur olan Sizif baş ilah Zevsin qəzəbinə düçar olur. Zevs onu cəzalandırmaq qə ra rına gəlir. Sizif onun əmri ilə ağır bir daşı diyirlədədiyirlədə yüksək bir dağın başına qaldırmalı olur. Lakin dağın başına çatan kimi daş aşağı diyirlənir və bu iş əbədi təkrarlanır. Beləliklə, biri ağır və mənasız bir işlə məşğul olanda bunu “Sizif əməyi” adlandırırlar. *** Dünya tarixinin yaddaşında ən böyük sərkərdə kimi qalmış Makedo ni yalı İsgəndərin adı ilə bir çox məsəllər, deyimlər, ifadələr bağlıdır. Onlardan biri də “İsgəndərin buynuzu var” məsəlidir. Şərqdə geniş yayılmış bir rə va yətə görə, İsgəndərin buynuzu varmış, buna görə də o, daim ucu şiş də bilqədə gəzirmiş. Onun buynuzundan yalnız saray bərbərinin xəbəri var mış. Sirr bərbərin içini yeyir, amma o, hökmdarın qorxusundan bu nu heç kimə aça bilmirmiş. Nəhayət, bərbər dözmür, bir su quyusunun ba şına gəlib quyuya tərəf əyilərək: “İsgəndərin buynuzu var”, – deyə pıçıl dayır. Bir müddət keçir, quyuda qamış bitir. Bir çoban qamışdan tütək düzəldir. Çoban hər dəfə bu tütəkdə çalanda ətrafa “İsgəndərin buynuzu var” sədası yayılır. Bu səbəbdən birinin ciddcəhdlə gizlətdiyi sirrə eyhamla həmin ifadəni işlədirlər. İsgəndər şəxsiyyəti ilə bağlı elə ifadələr də var ki, orada bu hökmdarın adı çəkilmir; məsələn, “Qordi düyünü” kimi. Deyilənə görə, Kiçik Asiya şəhərlərindən birinin hökmdarı yerinə varis qoymadan vəfat edir. Orakul deyir ki, şəhərə ara bada daxil olan ilk şəxs II BÖLMƏ 38 Çap üçün deyil hökm dar olacaq. Elə bu vaxt Qordi adlı bir kəndli öz ara ba sında şəhər darvaza la rından içəri girir və camaat onu hökm dar tax tına otuzdurur. Taleyinə tə şəkkür əlaməti ola raq Qordi arabasını möhkəm düyünlə Zev sin məbədindəki hündür bir sütuna bağlayır. Kən dirin ucla rını düyünün için də elə gizlədir ki, heç kim bu düyünü aça bil mir. Orakul bil dirir ki, kim bu dü yünü açsa, bütün Asiyanın hakimi olacaq. Əsrlər keçir. Bir gün Ma ke do ni yalı İsgəndər artıq Qordium adlanan həmin şəhərə gəlir və Zevsin mə bədini ziyarət edir. Sütuna bağ lanmış arabanı gö r ən sərkərdə yerli adam lardan: “Bu nədir?” – deyə soruşur. Yer lilər Qordi düyününün tarix çə sini və orakulun yozmasını ona danışırlar. Bunu eşidən İs gəndər qılıncını çıxarıb bir zər bə ilə düyünü kəsib deyir: – Orakul haqlı idi. Bundan sonra böyük sərkərdə yürüşlərinə davam edərək, doğrudan da, bütün Asiyanın hakimi olur. Başqa bir ifadə – “Pirr qələbəsi” isə İsgəndərin ölümündən sonra yaran mışdır. Böyük fateh vəfat etdikdən sonra onun qüdrətli imperiyası parça lan mağa başlayır. Bundan istifadə edən Roma dövləti bu imperiyanın ərazilərini ələ keçirməyə çalışır. Bəzi şəhərlər romalılara boyun əyir, bəziləri isə müdafiə olunmağa çalışır. Mübarizəyə qalxan şəhərlər arasın da ən böyüyü Tarent idi. Tarent hökmdarı Roma ilə döyüşmək üçün qonşu hökm dardan – Pirrdən kömək istəyir. Səriştəli və təcrübəli sərkərdə olan Pirr 1 1. R vay td n çıxış ed r k “Qordi düyünü” v “Qordi düyününü açmaq” ifad l rinin m nalarını izah edin. Bu tarixç d İsg nd rin xarakterinin hansı c h ti açılır? HƏR SÖZÜN BİR TALEYİ VAR 39 Çap üçün deyil Yüklə 3,74 Kb. Dostları ilə paylaş:
|