Düşün və cavab ver
5
5. D ft rinizd nümun y uyğun c dv l düz ldin v enerji m nb -
l rinin adlarını sütunlar üzr qruplaşdırın.
6. Verilmiş ifad l ri müvafiq nöqt l rin yerin qoymaqla cüml ni
tamamlayın.
kül k elektrostansiyalarından,
biokütl nin (yonqar, talaşa) yanma texnologiyasından,
gün ş batareyalarından, hidroenergetik qurğulardan
Enerji almaq m qs di il çaylarla z ngin ölk l rd ... , düz n ra -
zil rd ... , c nub regionlarında ... , z ngin meş ehtiyatlarına
malik öl k l rd ... geniş istifad edilir.
7. Diaqramı ş rh edin v buradakı m lumatlardan çıxış ed r k Az r -
baycanda enerji m nb l rind n istifad haqqında fi kirl ri nizi
söyl yin.
Dil qaydaları
8. M tnd göy r ngl verilmiş hansı söz feili sif t deyil?
*
9. M tnd altından x tt ç kilmiş hansı söz m sd r deyil?
B rpa olunan enerji m nb l ri
B rpa olunmayan enerji m nb l ri
III
BÖLMƏ
74
Külək enerjisi (0,2%)
Bərpa olunmayan
enerji mənbələri (90%)
Hidroenergetika (9,8%)
Çap üçün deyil
Ü
ÜMUMİLƏŞDİRİCİ TƏKRAR
1. Bu bölm d hansı m tn xoşunuza g ldi? N üçün?
2. Verilmiş frazeoloji birl şm l ri cüml d işl din.
ld n verm k, könlüm düşm k, bığ çeyn m k, xeyir g tirm k
3. T srifl nm y n feill ri seçib göst rin.
gül nd , baxır, danışdı, gül c k, de, qayıtmaq,
tutark n, qayıtmalı (yol), yazılası (m ktub)
4. Dördünd n biri qrammatik c h td n f rqlidir:
1. A) qaçmadan B) qaçanda C) qaçark n D) qaçan
2. A) çatar-çatmaz B) deyib-gülm k C) sata bilm k D) başa salmaq
3. A) almaq B) aldığım C) alıcı D) aldıqda
4. A) ged r-g lm z B) g l r-g lm z C) gir r-girm z D) bil r-bilm z
5. Aşağıdakı cüml l rd n hansında altından x tt ç kilmiş söz feili
bağlamadır? Cavabınızı saslandırın.
1. D v nin qanadı olsa, uçmamış dam qoymaz.
2. At almamış noxta davası edir.
6. alışmanı d ft riniz köçürün. Altından x tt ç kilmiş sözl rin
t srifl n n feil (F), isim (İ), sif t (S), yoxsa feili sif t (FS) olduğunu
müvafiq xanada qeyd edin.
F
İ
S FS
çalışqan şagird
emalatxanada
çalışan uşaqlar
deying n qarı
bütün günü
deyin n kişi
salınacaq körpünün layih si
qatar k ndd
dayanacaq
növb ti
dayanacaq
t z
lüzyuyan
l-üzünü
yuyan uşaq
g l c k n slin problemi
keçilmişl rin t krarı
bu d rs artıq
keçilmişdir
ANA TƏBİƏT
75
Çap üçün deyil
7. S.Vurğunun “Ell r dünyası” şeirind n aşağıdakı b ndl ri oxuyun v
suallara cavab verin.
Al-yaşıl geyinmiş uca dağların
Qartallı qoynundan uzaqlaşmışam.
Könül bulandıran, x yal küsdür n
Tozlu bir diyarla qucaqlaşmışam.
Burada h r t r f yerd n göy d k,
Doğrudan, yandırır, yaxır insanı.
Acı bir hiss il gülüms y r k
Deyir m, g zdiyim o yerl r hanı.
* I b ndd ki
uzaqlaşmışam v qucaqlaşmışam feill rinin qram matik
xüsusiyy tl ri arasındakı f rql ri göst rin.
* I b ndd işl nmiş sif tl r v feili sif tl r haqqında deyil nl r d n
hansı s hvdir?
A) Dörd sif t, üç feili sif t var.
B) Sif tl rd n biri z rf m qamında işl nmişdir.
C) Feili sif tl rd n biri qayıdış, ikisi icbar növd dir.
8. Verilmiş cüml l rd f rql ndirilmiş feill rin m na növünü mü y -
y nl ş dirib c d v l yazın.
1. Ovçu lind tüf ng boz bir qayaya daldalanıb pusquda
dur muşdu.
(Y.S m doğlu)
2.
Qıyılmış gözl rini göy dik r k hikk sind n dodaqlarını g -
mirirdi. (Y.S m doğlu)
3. Bir sözl , ş h r üzük qaşı kimi
mühasir y alınmışdı. (M.Süley-
manov)
4. Binanın
tikilm si bar d müxt lif r vay t v ehtimallar var.
5. Xidm tçil r m cm yil ri süfr y
düzdül r. (Y.V.
m nz minli)
6. Süfr y
qoyulmuş ağ, nazik lavaşdan bir az k sib yem y baş -
ladı. (Y.V.
m nz minli)
7. Bu m s l ni h ll etm k üçün t r fl r
görüşm li idil r.
8. O, portretini n m şhur r ssama ç kdirdi.
Məlum
Məchul
Qayıdış
Qarşılıqbirgəlik
İcbar
III
BÖLMƏ
76
Çap üçün deyil
KAMÈLLÈYß
DOĞRU
IV
BÞLMß
Çap üçün deyil
ZZAMANIN İDARƏ
OLUNMASI
Uğura doğru gedən yol müəyyən za
man kəsiyindən keçir. Zaman isə heç vaxt
lövbər salmayan sürətli gəmiyə bən zəyir.
Onu saxlamaq, geriyə dön dər mək müm
kün deyil. Lakin ağılla idarə etmək olar.
Səhər oyanarkən axşamacan qarşı
mız da uzun bir zaman kəsiyinin oldu ğu
nu zənn edirik və bir çox işlər plan l aş dırırıq. Ancaq gün başa çatanda bu
işlərin çox az bir hissəsini həyata keçirdiyimizin fərqinə varırıq. Vaxtın belə
sürətlə ötübkeçməsinə heyrət edir, mənasız keçirdiyimiz saatlara tə əs
süf lə nirik.
* * *
Zaman qum saatındakı kimi axıb gedir. Onun idarə olunmasında ən
böyük məharət indini əldən verməməkdir. Odur ki “Bu günün işini sabaha
qoyma” atalar sözünü “Axşamın xeyrindən sabahın şəri yaxşıdır” kəla mın
dan üstün tutun.
Yəqin ki, böyüklərinizdən teztez “indiki ağlım olsaydı...” kəlmələrini
eşit misiniz. Belə vəziyyətə düşməmək
üçün
zamandan maksimum də
rəcə də səmərəli istifadə etmək lazımdır.
Bir dəfə caz ustası Lui Armstronqu məşhur fizik, Nobel mükafatı lau
re atı Nils Borla tanış edirlər. Onlar müəyyən müddət bir yerdə vaxt ke çir
məli olur lar. Armstronq fizikə şeypurda çalmağı öyrədir, Bor da, öz növ bəsində,
onu atom nüvəsinin parçalanması üsulları
ilə
tanış edir.
– Biz vaxtımızı çox səmərəli keçirdik, – deyə Armstronq jurnalistlərə da
nışırdı. – İndi onun caz, mənim isə atom haqqında müəyyən təsəvvürüm
var.
Dünyada uğur qazanan əksər insanların nailiyyətlərinin arxasında za
mandan səmərəli istifadə dayanır. Qədim Roma filosofu Seneka da bunu
deyirdi: “Xoşbəxtlik uğura, uğur isə zamandan səmərəli istifadəyə bağlıdır”.
* * *
Zamanı idarə etməyi bacaran insan məqsədə doğru yolunu plan laş
dıran və bunun üçün lazım olan zamanı ayırmağı bacaran insandır. Plan
1. Altından x tt ç kilmiş cüml nin ifad etdiyi fikri aydınlaşdırın.
78
IV
BÖLMƏ
Çap üçün deyil
Dostları ilə paylaş: |