Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 24. 07. 2014-cü il tarixli, 842 №-li əmri ilə

144
VVI 
BÖLMƏ
yaradılıb. “İşğal al tında” adlanan bu oyun Qarabağ müharibəsinə həsr
edilib,  Şuşa  şəhərinin görüntüləri üzərində qurulub və  gənclərin hərbi
vətənpərvərlik ruhunu yük səltməyə xidmət edir. 
Arif Әliyev
Yazı
4. M tn   sas n aşağıdakı  c dv li doldurun v  onu ş rh etm kl
“Kompüter oyunlarının tarixi” mövzusunda t qdimat hazırlayın.
T qdimat zamanı bu mövzuda başqa m nb l rd n  ld  etdiyiniz
m lumatlardan da istifad  edin.
Dil qaydaları
5. Qırmızı  h rfl rl  verilmiş sözl r  diqq t yetirin. Onları kök v
ş kilçil r  ayırın. H r bir ş kilçinin qrammatik funksiyasını izah
edin. Bu sözl rd  hansı s hvl r  yol verilib?
6. Göy r ngl  verilmiş qoşmaları sinoniml ri il   v z edib cüml ni
yenid n qurun.
*
7. Birinci abzasda nömr l nmiş qoşmalar haqqında verilmiş fikirl r -
d n yanlış olanını seçin.
A) 1-ci qoşma zaman, 2-ci qoşma b nz tm  m nası ifad  edir.
B) 1-ci qoşma feili sif t , 2-ci qoşma is  ism  qoşulmuşdur.
C) 1-ci qoşma 
t k qoşmasının sinonimi kimi çıxış edir.
D) Bu qoşma  sas nitq hiss si il  omonimlik xüsusiyy tin  malikdir.
8.
“Gec  kimi qara gözl r
Kimi gözl r?” – nümun sind  qoşmanın qoşulduğu ismi yönlük
halda işl din. M na d yişikliyini izah edin.
Kompüter oyunlarının ixtirası sah sind  
№
Kim
N  zaman
N  edib
Çap üçün deyil

---

9
9. F rql ndirilmiş  sözl rin cüml l rd ki m nasına gör   sas v  ya  kö -
m kçi nitq hiss si olduğunu mü yy n edin.
1. A) 
Artıq tamah baş yarar. (Atalar sözü) 
B) 
Artıq s ni bürüm y  bir şeyim qalmadı, bala. ( .M mm dxanlı)
2. A) Nec  olub ki, 
bel kinli adam bu cür göz l çıç kl r yetir   
bilib? 
(M.S.Ordubadi) 
B) Moskvada bir k s 
bel m ni yad etm y c k. (Y.S m doğlu)
3. A) 
El g r k bu d yirmandan başlayasınız?  
B) 
El ucaltmısan, en  bilm r m,
El yandırmısan, sön  bilm r m. (T.Bayram)
4. A) 
Bir qaşığı  lin  götür, gör n  dadır. (İ.Şıxlı) 
B) 
Bir k lm , birc işar  b s deyildimi ki,  bu b db xtlik 
olmayaydı? 
(İ.Hüseynov)
5. A) Axı m n d  kişiy m, 
qoy bir fikir el yim. (Y.V.
m nz minli)
B)  Götür dük l  ri ni  yerin  
qoy, a bala! 
6. A) 
Gör n  q d r qocaltdıq  h sr tin m nzilini. ( .K rim) 
B) Ş h r  g l nd  bir m ni 
gör, s n  deyil si sözüm var. 
7. A) Alim deyir öz-özün : “
N xoşb xt m bu gec  m n”. (N.R fib yli) 
B) S n 
n düşünürs n?
8. A) Z rnigar xanım 
düz iki il idi ki, k nd qızlarını gözd n 
qoymurdu. 
(İ.Şıxlı) 
B) Az getdi, üz getdi, d r -t p  
düz getdi. 
10. M tni oxuyun v  tapşırıqları yerin  yetirin.
Nağıl edirl r ki, bir gün  nuşir van şah üçün ovalıqda kabab bi şi -
rirdil r, lakin duz yox idi. Duzdan ötrü k nd  bir adam gönd rm k
lazım g ldi.  nuşir van ona dedi:
– Duzu zorla deyil, pulla al ki, k nd xaraba qalmasın.
Soruşdular:
– Azacıq duzla k nd nec  xaraba qalar?
nuşir van cavab verdi:
– Ancaq zülm dünyada   vv lc  az idi, sonra h r g l n onu bir az
artırdı, n hay t, indiki h dd  g lib çatdı. 
(S. Şirazi,“Gülüstan”  s ri)
1) Altından x tt ç kilmiş qoşmaları sinoniml ri il   v z edin v
ismin halında baş vermiş   d yişikliyi izah edin.
2) 
-la sonluğu il  bit n sözl rd  bu sonluğun qrammatik funk si -
yasını araşdırın.
3) M tnd  
ancaq bağlayıcısını sinonimi il   v z edin, sonra sözünü
qoşma kimi işl dib yazın.
145
İXTİRALAR VƏ KƏŞFLƏR
Çap üçün deyil

---

Ü
ÜMUMİLƏŞDİRİCİ TƏKRAR
1. Bölm d ki hansı m tnl rd  söhb t k şfl rd n gedir? Hansı k şf -
l rd n günd lik h yatda daha çox istifad  edilir?
2. Bölm d  öyr ndiyin hansı sözün ilkin m nası indiki anlamına uy -
ğun g lmir?
3. M tnd ki sinonim qoşmaları tapın.
Obamızın şimal t r fi q rbd n ş rq  doğru uzanmış çılpaq qayalıq,
daha sonra qalın bir meş lik idi.
D r  q rb  sarı getdikc  qayalıq, dağlıq, iri v  oyuq daşlarla dolu
yerl rd n ibar t idi. Biz oralara getm y  qorxardıq, çünki k ndlil r
“ayı var” dey  bizi qorxutmuşdular. Bu qorxu ucundan d r nin q rb
t  r fin  getm zdik. 
(A.Şaiq)
4. Hansı cüml l rd   dat işl nib?
1.  ox igidl r, şahzad l r bu su üçün g libl r, ancaq heç birinin
b xti yar olmayıb. 2. Oğul, m nim axtardığım yer el  buradır. 3. Özü -
nü birc  ondan gözl . 4. M sl h t görür m ki, öz yolunla düz keçib-ge -
 d s n. 5. Ay bala, aman-zaman gözümün ağı-qarası bir oğlum var. 
6.  g r m clisd  bel  igid varsa, qoy dursun, baxım, tanıyım, sonra
da özün  layiq t rifini deyim.
5. Verilmiş cüml l rd  “da”nın qrammatik funksiyasını araş dı rın.
1. İnsan dünyadan böyükdür, ancaq Yaradan ondan da böyükdür.
(F.Giber) 2. N  q d r vurdularsa, zalımın s si d  çıxmadı. 3. İnsan öz
atasından köm kl  yanaşı, dostluq da umur. 
(S.Sabançı) 4. Demişdim
d , bu işin axırı yoxdur.
Hansı cüml d  
da:
A) bağlayıcıdır
B) 
bel
datının sinonimidir
C) 
axı datının sinonimidir
6. Hansı cüml d  
ki dat kimi işl nib? (Vergül buraxılmışdır.)
A) Atalar deyib ki bu günün işini sabaha qoyma.
B) Sonra dem  ki x b rdarlıq etm din.
C) M n ki göz l deyildim.
D)  oban gördü ki H s n çör yin hamısını yey c k.
E) İbrahim el  bir n r  ç kdi ki quşlar da göyd  qanad saxladılar.
146
VI 
BÖLMƏ
Çap üçün deyil

---

KÈTABIN
TARÈXÈ
VII
BÞLMß
Çap üçün deyil

---