Dərslik I hiSSƏ Azərbaycan Respublikası Təhsil
Yüklə 4,83 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2. Arigeaya 3. Merabranm
isə endotelial hücyerələrin səthində hazır E-selektinin və reseptorlann olması ilə əlaqədardır. Faqositoz («faqos»-yunanca «udma», «sitos»-hüceyrə) -orqanizmə daxil olan bütün növ yabançı cisimciklərin, antigenlik xüsusiyyətini dəyişmiş erit- rositlər və şiş hüceyrələrinin, xüsusilə patogen mikroorqanizmlərin faqositlər tərəfindən udularaq neytrallaşmasından, onların orqanizmdən eliminasiya olunm asından ibarət olan olduqca mürəkkəb bir immunoloji prosesdir. Qeyd edilən yabançı maddələr və mikroorqanizmlər orqanizmə daxil olduqda orqanizmin’ im munokompotent sistemi səfərbər olunaraq müdafiə xarakterli iltihab reaksiyası yaradır.
(latmca-«imflemmatsio»-yanmaq) -ağn (bradikinin m ediatorunun təsirindən), hiperemiya, hiperteraıiya, şişkinlik, kapilliyar- lann keçiriciliyinin (histamin, prostaqlandin və leykotrienlərin təsirindən), qanın axma sürətinin artması, maye və hücyerələrin toxumaarası boşluğa keçməsi, toplanm ası və s. kliniki əlamətlərlə səciyyələnir. M akrofaq və neytrofillər iltihabi proses nahiyəsinə dərhal miqrasiya olunur, neytrofillər isə hədəfə daha tez (4-12 saat) çatır. M akrofaqlann miqrasiya prosesi əsasən xroniki, neytrofillərinki, yaxud qranulom atoz neytrofillərinki isə iti gedişli irinli iltihab zamanı baş verir. M akrofaq və neytrofillər iltihabi prosesin əsas indikatoru sayılan mikroorqanimzləri dərhal udaraq faqositoza uğradır və leykositoz baş verir (qandakı leykositlərin 60%-ni polimorf nüvəli neytrofillər təşkil etməklə onların sayı çox artır).
və
küllinq (məhv olma) mərhələləri ilə müşayət olunur (şəkil 45). İltihab baş verdikdə ilkin müdafiəni neytrofil lər, sonrakı əsas müdafiəni isə m akrofaqlar icra edir. Müasir elmi və daha təkmil baxımmdın gedişinə görə faqositozun
və parçalanması və deqradasiya məhsullarının eliminasiyası-xaric edilməsi mərhələləri ayırd edi lir. M akrofaq və neytrofillərdə bu mərhələlər əsasən, cüzi fərqli mexanizmin • mövcud olmasına baxmayaraq, eyni ardıcıllıqla icra olunur.
- makrofaq və neytrofillərin hemotaksiki maddələrin (ya
bançı cisimlərin) və mikroorqanizmlərin ( hemoattraktantların) orqanizmə daxil olması nəticəsində istiqamətləndirilmiş hərəkətindən ibarət olmaqla, onun
müsbət və
mənfi növləri ayırd edilir. Müsbət hemotaksis zamanı faqo- sitar hüceyrələr hemotaksiki maddələrin qatılığı yüksək olan hissəyə hərəkət edirlər, mənfi hemotaksisdə isə əksinə, həmin sahədən uzaqlaşırlar. Müsbət hemotaksis faqositoz prosesində daha böyük əhəmiyyətə malikdir.
hüceyrələrin faqositoz zamanı istiqamətlənmiş hərəkətindən ibarət olduğu halda,
prosesi onların yalnız hərəkətliliyinin artmasıdır. Faqositoz zamanı
funksiyasını həmçinin iltihab məhsulları (histamin, leykotriyen-B<ı, sitokinlər), komplement sisteminin fraqmentləri (C3a, C5a), qanın bəzi laxtalanma faktorlarının hidrolitik fraqmentləri (fibrin, trombin), immunoqlobulinlərin fraqmentləri, C-reaktiv zülalı və s. də icra edə bilir. Hemotaksis zamanı y-2-makroqlobulini hemotaksik mad 309
dələrin, bəzi bakterial maddələr və hormonlar isə hüceyrələrin fəallığını tənzimləyir (ingibirləşdirir). H ədəf obyektlə kontaktın və faqosomun yaranması- faqositarlann sət- hindəki reseptorlann hədəfin səthindəki liqandlarla qarşılıqlı təsiri nəticə sində yaranır. Faqositorlann səthindəki reseptorlann vasitəsilə məhv olmuş mikroorqanizmlərin və hüceyrələrin aşkarlanması prosesində geniş istifadə olunur. Lektinəbənzər reseptorlar-selektinlər, mannozabirləşdirici zülal- hədəf hüceyrələrin səthindəki qlikoproteinlərin terminal fukozil, mannozil, N-asetilqalaktozamin və s. tanıyırlar, pi-, P 2 inteqrinlər isə hədəf hüceyrə lərin İCAM-1,2,3 və hüceyrəarası matriksin fibronektin, laminin, kollagen və s. molekulları ilə birləşir. Faqositarlann səthində komplementin komponentlərinin fraqmentlərinə məxsus reseptorlar mikroorqanizmləri opsomizasiya etməsinin faqositoz prosesində xüsusi rolu vardır. Bu reseptorlar
adlamr. Ən yüksək opsonizasiya xassəsinə malik olan fraqment klassik və alternativ yolun əsas fraqmenti (C3b) hesab edilməklə onun reseptoru neytrofillərin, eləcə də m akrofaqlann səthində yerləşir. C4b, C5b və s. fraqmentlərin reseptorlan isə yalnız makrofaqlann səthində rast gəlinir. 2. Arigeaya 3. Merabranm aklıvleşması 1. Invaqmasıya
Hədəf hüceyrələrin səthində yerləşən Iq molekulları (IqÇ, IqM) da opsonizasiya funksiyasına malikdir. Neytrofillərin Fc-fraqmentinin FcyRIl, FcyRIII, m akrofaqlann səthində isə - FcyRI, FcyRIl, FcyRIII-reseptorlan mövcuddur. İqM reseptorlanna isə yalnız m akrofaqlann səthində yerləşir. Maraqlı haldır ki, faqositoz obyekti yad cisimlər (metal qm ntılan, kömür, 310 Yüklə 4,83 Mb. Dostları ilə paylaş:
|