Dərslik I hiSSƏ Azərbaycan Respublikası Təhsil
Yüklə 4,83 Mb. Pdf görüntüsü
|
soruculuq funksiyası normallaşır, fəallaşır, formalaşır, bağırsaqlardan ilk kalın (mekoniya) ixracı-defekasiya baş verir. Müəyyən edilmişdir ki, inəyin ağız südü bəzi patogen mikroorqanizmlərə (qarayara, salmonellyoz, dov- şancıq, kolibakterioz törədiciləri və qızılı stafilokoklara) qarşı bakteriosid və bakteriostatik xassələrə malikdir. Lakin doğumdan 36 saat sonra ağız südünün antibakterial təsiri xeyli zəifləyir, 8-9 sutkadan sonra isə o, artıq südə çevrilir və tərkibində imunoqlobulini olmadığına, yaxud onun yalnız izi qaldığına leykositlərin miqdarı və onların opsonofaqositar fəallığının intensivliyi kəskin surətdə azaldığına görə həmin xassəni tamamilə itirir. Doğumun ilk günlərində antibakterial anticismlərin titri xeyli yüksək olur: Escherichia coli-yə qarşı 1:256, salmonellara qarşı isə-l:132. Lakin doğum dan 2 sutka sonra onların titri get-gedə azalır, 8-9-cu sutkalarda E.coliyə- 1:16, salmonellalara qarşı isə-l:32 olur (S.N.Karlikanova, 1966). İlk gün sağılan ağız südündə brusellalara qarşı təbii anticisimlərin titri 1:23, salmonellalara qarşı-1:19-1:66, E.colinin bəzi serotiplərinə qarşı isə 1:16-1:32 (B.A.Atomas, 1970). Ümumiyyətlə, ağız südündə immunoqlobulinlərin ən yüksək konsentrasiyası doğumdan sonra 1-ci gündə müşahidə edilir (10- 20%). Alimlər (İ.E.Kolyakov, 1986 və b.) güman edirlər ki, inəklərin orqanizmi ətra f m ühit amillərindəki mikroblarla əlaqədə olduğundan onlara qarşı müvafiq antitellər sintez edilir. Doğuma 3-4 həftə qalmış yelində ağız südünün əmələ gəlməsi prosesi hormonların təsirindən qan zərdabmda yaranan immunoqlobulinlərin, xüsusilə İqÇı-in ananın qanından süd vəzinə yelinə keçməsi nəticəsində baş verir.
,
pofizin (prolaktin, laktogen, qalaktin, oksitotsin) və sarılıq cisminin (lyuteosteron) horm onları olduqca mühüm rol oynayır. Laktasiya prose- sind
qeyd edilən horm onlar yelinin xemo-kimyəvi reseptorlanna təsir edərək onları qıcıqlandırır, impulslar baş- beyin уanmkürələrinə ötürülərək, sonra yelinə daxil olur, əsasən onun vəzili epiteli, eləcə də kiçik süd axarlarının və çəninin epitelial hüceyrələrində süd və ağız südü sintez olunur. Lakin qeyd etməliyik ki, ağız südü və südün sek resiyası başlanğıcdan sonadək xüsusi genlərin (məlumat, nəqliyyat, nəzarətçi) tam nəzarəti altında icra olunur. Həm bu prosesdə iştirak edən hormonların if razı və
təsiri, kəm də ağız südü və
südün sekresiya olunduğu yelin hüceyrə lərinin sekrotor fəaliyyəti, məhz həmin genlərin iştirakı və nəzarəti altında baş verir və tənzimlənir. Ağız südünün tərkibində həm də immun xassəyə malik olan digər
və
s. də yeni doğulan körpə heyvanların orqanizminin xəstəliklərə davamlılığın da müəyyən pozotiv rol oynayır. Ağız südü kimyəvi tərkibinin çox zənginliyi və zülalların, xüsusilə albumin və qlobulinlərin miqdarının yüksək olması ilə süddən kəskin surətdə fərqlənir. Doğumdan sonra ilk gündə onun tərkibindəki albumin və qlobu linlərin miqdarı süddən 15-20% artıq olur. Onun tərkibində karotin, natrium, dəmir, xloridhr, A, E vitaminləri, riboflavin, niotsin və nisbətən az miqdarda kalium və laktoza vardır. Ağız südündə ilk sağımdan sonra immunoqlobulinlər 299 70,19%, 7-ci gündə isə 19,55% təşkil edir. Ümumiyyətlə, ağız südü və südün sintezi, onun morfoloji və kimyəvi tərkibi irsi xarakter daşımaqla, nəsildən nəsilə verilir. Məsələn, südün yağlılıq faizi qoyun cinslərində-6,7, keçilərdə- 4,1, inəklərdə-3,5-4, camışlarda-7,-8, su itilərində isə 40-50% təşkil edir. Bu göstərici yalnız yemlərin tərkibindən asılı olaraq nisbətən dəyişilə bilir. Qoyun və keçilərin ağız südündə süd vəzində plazmatik hüceyrələr tərəfindən sintez olunan immunoqlobulinlərin 3 sinifi-IqÇ, İqA və İqM-mövcuddur. Lakin onların əsas kütləsini İqÇ-təşkil edir. Süddə isə əsasən IqA və İqM daha üstünlüyə malikdir. Doğumdan sonra 1-ci gündən başlayaraq 10-cu günə qədər inəklərin ağız südündə ümumi zülalın miqdarı - 13,2-4,3%-ə, protein-7,3-l,0%-ə qədər azalır. Bu zaman immunoqlobulin siniflərinin miqdarı da azalaraq, 1-ci gün ağız südündə İqÇı-6000, İqÇ2-200, İqM-400 və İqA-300 olduğu halda, süddə onların miqdarı müvafiq olaraq - 50,2,5,8 mq/100 ml olur, doğumdan bir neçə saat sonra isə süd proteininin miqdarı kəskin surətdə azalır (Mielke, 1979). E.A.M arqusa görə (1972) 1-cı sağımda inəklərin ağız südündə immunoqlobulinlərin fraksiyası ümumi serum zülallarının 63,4%-ni, 2 və 3-cü sağımda - 57,6-50,3%-ni, 6-cı sağımda isə 38,0%-ni təşkil etmişdir. Buna görə də buzovlara
Çünki ağız südünü qəbul edənə qədər onlann qan zərdabında immunoqlobulinlərin (İqÇı, IqÇə) yalnız izi müşahidə edilir. O nlar yalnız ağız südü qəbul etdikdən sonra buzovların qanında mövcud olur. Təbii kolostral immunitetin kolibakterioza və salmonelloza qarşı yeni doğulmuş heyvanlarda davamlılığın artırılmasında çox böyük rolu vardır.
İlk dəfə olaraq P.Erlix (1982) mü əyyən etmişdir ki, ritsin, abrin adlı zəhərli maddələr və botulizm törədici sinin toksini ilə immunizasiya olunmuş siçanların yeni doğulmuş balalarında həmin zəhərli maddələrə və toksinə yüksək davamlılıq yaranır. Həmin davamlılıq yalnız doğumdan sonra ananın ağız südü ilə verilən anticismlərin təsirindən yaranır. Sonralar isə müəyyən edilmişdir ki, salmonellyoz, brusellyoz, vərəm, dabaq, kolibakterioz və s. xəstəliklərin törədicilərinə qarşı peyvənd olunmuş inəklərin ağız südü ilə balaya verilən immunoqlobulinlər onlarda süni kolostral immunitet yaradır. Peyvənd edilmiş boğaz heyvanlar dan (inək, qoyun, donuz) doğulan buzov, quzu və çoşkalarda salmonellyoz, kolibakterioz və quzuların anaerob dezinteriyasma qarşı süni kolostral im munitet yaranır. Taunla xəstələnib sağalmış, yaxud tauna və Aueski xəstəliyinə qarşı peyvənd edilmiş donuzların çoşkalannda da yaranan kolos tral immunitet onları xəstələnmədən qoruyur. V.Q.Kotov və A.Q.Şaxov (1973) 24 baş boğaz donuzu doğumdan .40-50 gün əvvəl qızılyel, leptospiroz və Aueski xəstəliyinə qarşı kompleks vaksinasiya etdikdən sonra doğulan çoşqalarda ağız südünü əmdikdən sonra süni kolostral immunitetin yaran masını eksperimental olaraq sübut etmişlər. Müəyyən edilmişdir ki, inəklərin boğazlığın sonuncu dövründə kolibakterioza qarşı vaksinasiya edilməsi yeni doğulan buzovların həmin xəstəliyə qarşı profilaktikasında çox mühüm rol oynayır. Kolibakterioza qarşı peyvənd edilmiş inəklərin ağız südündə ilk 300 Yüklə 4,83 Mb. Dostları ilə paylaş:
|