Dərslik II hiSSƏ 2

 
74 
idi. V.Zubov  Bakıda xeyli hərbi  dəstə  qoyub  Şamaxıya  istiqamət aldı. Bu zaman  Şeyxəli xan nəzarətin  zəifliyindən  istifadə 
edərək qaçdı və ruslara  qarşı  mübarizəni davam etdirməyə başladı. 
 
Azərbaycanın şimal xanlıqlarının Rusiyaya qarşı ittifaq yaratmağa təşəbbüs göstərməsi 
V.Zubov  əvvəlcə  Qurdbulaq  yaylığında,  sonra    isə  Pirsaatda    düşərgə    salaraq  Azərbaycan  xanlıqları    ilə  əlaqələri 
genişləndirdi.  Bu  zaman  İbrahimxəlil  xan  oğlu  Əbülfət  xanı,  bir  neçə  bəyzadə  ilə  birlikdə  qiymətli  hədiyyələr  və  cins  atlarla 
V.Zubovun  hüzuruna  göndərərək  sədaqətdə  Rusiyaya  itaət  edəcəyini  bildirdi.  Lakin  İbrahimxəlil  xanın  bu  addımı  diplomatik  
səciyyə    daşıyırdı.    Çünki  İbrahimxəlil  xan  Zubovun  işğalçı  yürüşünün    Qarabağda    erməni    məliklərinin  güclənməsi  və  onun 
hakimiyyətinin    devrilməsilə    nəticələnəcəyini  görür  və  özünün,  başqa    xanların  da  bu  vəziyyətə  düşəcəyini  bilirdi.  Ona  görə  də 
İbrahimxəlil xan Azərbaycanın  şimal xanları və bəzi  Dağıstan hakimləri ilə sözləşərək  Rusiya  işğalına  qarşı ittifaqa bənzər 
bir  birlik  yaratdı.  Antirus  qüvvələrinə  qarşı  mübarizədə  Quba  hakimi  Şeyxəli  xan  xüsusilə  fərqlənirdi.  Birlik  əvvəlcə  Qızılyarda  
Zubova qarşı süi-qəsd  təşkil etməyə qərar verdilər. V.Zubovu qətlə  yetirməyi  Ağa Məhəmməd xan  Qacarın təqibində Rusiyaya  
qaçmış və bu vaxtlar  V.Zubovun qərargahında olan Nurəli xan  öz öhdəsinə  götürdü. Lakin təsadüf nəticəsində sui-qəsdin üstü  
açıldı.  Nurəli xan tutulub Həştərxana sürgün edildi.  Şeyxəli xan isə “göz dustağı”na çevrildi. Buna baxmayaraq Rusiya işğalına 
qarşı silahlı mübarizə davam etdirildi və bütün antirus qüvvələr vahid cəbhədə birləşdirildi.  Şeyxəli xan  Mustafa xan, Səlim  xan  
və Dağıstanın bəzi  hakimləri ilə (Qazıqumuq xanı) əlaqə yaratmışdı. 
1976-cı  il  sentyabrında  Şeyxəli  xan  Qazıqumuq  xanı  ilə  birləşərək  Quba  xanlığının  Alpan  kəndi    yaxınlığında  ruslarla 
döyüşə  girdi.  Alpan  kəndi    yaxınlığında  baş  verən  döyüş  nəticəsində  Şeyxəli  xan  500  nəfərlik  rus  hərbi  dəstəsini  darmadağın  
etdi. Məğlubiyyətə baxmayaraq rus qoşunu işğalçılıq siyasətini davam etdirdi. 
 
Qubalı Şeyxəli xanın ruslara qarşı mübarizədə əlaqə yaratdığı qüvvələr
 
 
 
 
Rusiyanın knyaz İ.P.Sisianovun  başçılığı ilə V.Zubova kömək göndərməsi 
1796-cı  il  oktyabrın  əvvəllərində    V.Zubov    knyaz  İ.P.Sisianovun    başçılığı  ilə  Rusiyadan  yeni    hərbi  kömək  aldı.    Bu, 
Gəncə  xanlığının    ələ  keçirilməsi  planını  həyata  keçirməyə  imkan  verdi.  Hələ, 
1796-cı  ilin  əvvəllərində
  knyaz  Sisyanovun 
rəhbərliyi ilə  rusların və gürcülərin birləşmiş qüvvələri Gəncə xanlığına hücuma keçdilər. Bu hücum nəticəsində: 
•
 
Gəncə şəhəri  mühasirəyə  alınsa da tutulmadı 
•
 
Cəncə hakimi Cavad xan Sisianova bac vermərək  şəhəri dağıntıdan  xilas etdi. 
1796-cı  il  oktyabrın  21-də
  general    Rimski-Korsakovun    komandanlıq  etdiyi  hərbi  dəstə  Gəncə  xanlığını  işğal  etdi.  Bu 
hadisədən sonra rus qoşunu  hərbi  əməliyyatı tədricən Azərbaycanın cənubuna  keçirmək və Qacara zərbə endirmək niyyətində 
idi. Bunun üçün ordunun Muğanda qışlanmasını təmin  etmək və 1997-ci ilin yazında yenidən  hərbi əməliyyata  başlamaq nəzərdə 
tutulurdu.. 
 
1796-cı ildə Gəncəni tutduqdan sonra Rimski-Korsakovun  komandanlıq etdiyi rusların məqsədi 
 
 
 
 
 
Səlim  xan 
 
Mustafa xan 
 
Dağıstan hakimləri 
 
Azərbaycanın cənubuna keçmək 
 
Ağa Məhəmməd xan Qacara zərbə endirmək 
 
Gəncə xanlığı 
(21 oktyabr) 
 
1796-cı ildə
 
V.Zubovun işğal 
etdiyi 
xanlıqlar
 
 
Şamaxı xanlığı 
(iyun)
 
Dərbənd xanlığı 
(2 may)
 
Bakı xanlığı 
(13 iyun) 
 
Quba xanlığı 
(6 iyun) 
 

---

 
75 
XVIII əsrin ikinci yarısında Azərbaycana göndərilmiş rus generalları 
 
 
 
 
Rus qoşunlarının Azərbaycan torpaqlarını tərk etməsi (1797) 
1796-cı  ilin  sonu  və  1797-ci ilin  əvvəllərində  rus  qoşunları  Azərbaycanın  şimal  torpaqlarından  çıxarıldı.  Rus  qoşunlarının 
Azərbaycanın  şimal  torpaqlarından  çıxarılmasının  səbəbi  rus  çarı  II  Yekaterinanın  ölümü  ilə  əlaqədar  rus  qoşunlarının  geri 
çağrılması  idi.  Bu  isə  XVIII  əsrin  sonlarında  Rus  qoşunlarının  Azərbaycanın  işğalının  yarımçıq  başa  çatmasına  və  möhkəmlənə 
bilməməsinə səbəb oldu. 
1796-cı ilin noyabrında II Yekaterinanın  ölümündən sonra  hakimiyyətə  gələn oğlu I Pavel (1796-1801) rus qoşunlarının 
Azərbaycanın  şimal  torpaqlarından  çıxarılması  haqqında  əmr  verdi.  Rus  qoşunlarının  Azərbaycanın  şimal  torpaqlarından 
çıxarılması prosesi 1797-ci ilin yazında başa çatdı. 
General V.Zubovun başçılıq etdiyi rus qoşunlarının Azərbaycanın şimal torpaqlarından çıxarılmasının başa çatdığı ildə Ağa 
Məhəmməd xan Qacarın Azərbaycanın şimalına ikinci yürüşü başladı. 
 V.Zubovun  başçılığı  ilə  rus  qoşunlarının  işğalçılıq  yürüşü,  zəbt  edilmiş  torpaqlardakı  iqtisadi-siyasi  tədbirlər,  xüsusilə 
müsəlmanlara qarşı dini-ayrıseçkilik Cənubi Qafqazda güclü xristian dövləti yaratmaq planı öz mənfi təsirini göstərirdi. Ona görə 
sonralar da Rusiya işğalına qarşı silahlı mübarizə davam etmişdir. 
 
 
 
XVIII əsrin sonlarında Rusiyanın Cənubi Qafqazı işğal etmək planının baş tutmamasının səbəbləri 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Rusiya 
 
Qraf Voynoviç (1781) 
 
Savelyev (1795-ci il dekabr) 
General Medem (1775) 
 
İ.P.Sisianov (1796-cı il oktyabr) 
 
Rimiski-Korsakov (1796-cı il) 
V.Zubov (1796-cı il 18 aprel) 
Gəncə şəhəri bac 
verərək dağıntıdan 
xilas oldu
 
Dərbənd, Quba və 
Şəki  xanlıqları işğal 
olundu 
 
Ruslar Azərbaycanın 
işğalını həyata keçirə 
bilmədi 
II Yekaterinanın 
ölümü ilə əlaqədar 
geri qayıtdı 
 
V.Zubovun Azərbaycana yürüşü 
1796-cı il
 
Oxşar 
Cəhətlər 
Rusiyanın hərbi qüvvəsinin azlığı 
 
Xanlıqların Rusiyaya etimad 
göstərməməsi
 
Ağa Məhəmməd xanın hücumları 
 
İngiltərə və Fransanın Şərqdə ona 
qarşı durması 
 

---