Dərslik kənd təsərrüfatı, torpaqşünaslıq və ekologiya ixtisasları tədris olunan a
Yüklə 4,69 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Cədvəl 7.1
- 2500-dən 5000-ə qədər
- Cədvəl 7.2
Cədvəl 7.1 Dövr
1965-1970-ci illər ərzində Yer əhalisinin artım tempi tarixdə görünməyən həddə-ildə 2,1%-ə çatdı. Demoqraf-mütəxəssisləri bu artımı səhiyyənin nailiyyətləri, inkişaf etməkdə olan ölkələrdə səhiyyə-gigiyena şəraitinin yaxşılaşması, bu illərdə iri hərbi münaqişələrin olmaması ilə izah edirlər. 1950-ci ildən sonra planetimizdə əhalinin faktiki say dinamikası 7.2 saylı cədvəldə verilmişdir. 1982-ci ildə planetin əhalisi dəqiqədə 146 nəfər və ya gündə 210 min nəfər və ya ildə 77 mln. nəfər sürətilə.artmışdır. 1986-cıildə Yer üzərində əhalinin ümumi sayı 5 mlrd., 1993-cü ildə isə 5,5 mlrd, nəfər olmuşdur. 1990-cı illərdə planetdə əhalinin artım tempi ildə 1,7% aşağı düşmüşdür.
Yer üzərində əhalinin sayının dinamikası (mln. nəfər) (Brown, kanne at al, 1994)
Urbanizasiya və ya şəhərlərin və şəhər əhalisinin çürətlə artması mühüm ümümdünya problemlərindən biri sayılır. Bu proses mühüm qlobal dəyişkənlik kateqoriyasına aid edilir. 1966-cı ildə dünyanın şəhər əhalisi 2,64 mlrd, yaxud ymumi əhali sayının 46% -ni təşkil edirdi. Dünya əhalisinin ümumi artması fonunda 1990-91 -ci illərdə şəhər əhalisinin artımı 128 ildə 2,5% idisə, kənd əhalisinin il ərzində artımı yalnız 0,8% olmuşdur. Yer əhalisi dəqiqə ərzində 150 adam, hər gün - 220 min, il ərzində isə - 80 milyon adam artır. Dünyanın inkişaf etməkdə olan ölkələrinin əhalisinə gün ərzində 150 minə yaxın adam əlavə olunur. Əhalinin artımı digər mühüm proses olan urbanizasiya - əhalinin şəhərlərdə cəmləşməsi və meqalopolisin əmələ gəlməsidir. Urbanizasiya cəmiyyətin inkişafının bütün sahələrində mütərəqqi rol oynayır. Bu prosesdə əhalinin artımı üçün müsbət şərait yaranır, kənd yerlərində yaranan əhali artımı işçi qüvvəsi kimi şəhərlərdə cəmləşir, müxtəlif peşələrə yiyələnərək daha məhsuldar əməklə məşğul olur. Ona görə belə ölkələrdə ə- halinin ümumi artımı əsasən şəhər əhalisinin hesabına gedir. Belə ölkələrdə urbanizasiya demoqrafik proseslərin tənzimləyicisi rolunu oynayır. Ürbanizasiyanm bilavasitə iki əsas səbəbi vardır; 1) Şəhərlərə kənd yerlərindən, həmçinin digər ölkələrdən əhalinin miqrasiyası; 2) Şəhərlərdə doğum hadisəsinin ölümdən çox olması. Şəhər əhalisinin sayının yaxın keçmişdə və yaxın gələcəkdə artımı 7.3
Cədvəl 7.3 Şəhər əhalisinin artması Kontinent Əhalinin sayı, mln. adam Şəhər əhalisinin payı, % 1975 1995
2025 1975
1995 2025
Afrika 104
250 804
25 34
54 Avropa
454 535
598 67
74 83
Ş.vn Mər. Amerika 235
332 508
57 68
79 C\ən. Amerika 138 249
406 ü4
78 88
Asiya 592
1198 2718
25 35
55 Okeaniya 15 20
31 72
70 75
Dünya 1538
2584 5065
38 45
61 Cəmi 30 il əvvəl 1975-ci ildə təxminən dünya əhalisinin üçdə biri şəhərlərdə yaşamışdır. 2025-ci ilə yaxın isə şəhər əhalisi dünya əhalisinin demək olar ki, üçdə ikisini təşkil edəcəkdir. Əhalinin artımı Yerin təbii sistemlərinə antropogen təzyiqi artırır. Daim artmaqda olan əhalini ərzaqla təmin etmək üçün məhsul istehsalını artırmaq tələb olunur, bunun üçün kənd təsərrüfatı istehsalına yeni (xam) torpaqlar daxil etmək, yaxüd mövcud torpaqları hədsiz istismar etmək lazımdır, bu isə torpaqların eroziyasına, səhralaşmasına və çirklənməsinə (toksifikasiyasma) səbəb olur. 129 Yüklə 4,69 Mb. Dostları ilə paylaş:
|