Dərslik kimi tövsiyyə edilir. B a k I 1 6

 
MÜASİR İNFORMASİYA SİSTEMLƏRİNİN İDARƏ OLUNMASI
 
 
 
 ___________________________ 192 ____________________________ 
 

---

 
MÜASİR İNFORMASİYA SİSTEMLƏRİNİN İDARƏ OLUNMASI
 
 
 
 ___________________________ 193 ____________________________ 
İNFORMASİYA TEXNOLOGİYALARI 
SERVİSLƏRİ VƏ BİZNES ÜÇÜN 
SAHİBOLMANIN İCMAL DƏYƏRİ  
 
İnformasiya  texnologiyalarına  biznes  tələblərinin  təyini 
problemi informasiya sistemləri xidmətinin idarə edilməsi üçün 
münasib  olan  terminlərdə 
ITIL/ITSM  modelində  uğurla  həll 
edilmişdir.  Bu  modelin  açar  anlayışları  olan  informasiya 
texnologiyaları  servisi,  informasiya  texnologiyaları  servisinin 
parametrləri  (Məsələn,  servisin  məzmunu,  razılaşdırılmış 
xidmət  vaxtı,  əlçatanlığı,  məhsuldarlığı,  miqyası,  qiyməti), 
servisin  səviyyəsi  barədə  razılaşma  və  s.  SİD  modeli  və 
fəaliyyət  növləri  üzrə  xərclər  (
ABC-  Activity Based Costing) 
uçotu  metodologiyası  əsasında  servisin  tam  maya  dəyərini 
təyin etməyə imkan verir.  
Biznes İNSİ xidmətindən nə tələb edir?  
İinformasiya  sistemləri  xidməti  tərəfindən 
biznesin 
dəstəklənməsi dedikdə, biznes-bölmələrə lazım olan müəyyən 
məsələlərin  həlli  nəzərdə  tutulur.  Fəaliyyət  növü  üzrə 
bölmənin  ixtiyari  məsələsi  informasiya  texnologiyaları 
vasitələrinin köməyi ilə həll edilir. İnformasiya texnologiyaları 
servisinin məzmunu dedikdə, məhz həll edilən həmin məsələ 
nəzərdə  tutulur.  Təşkilatın  biznes-proseslər  üzrə 
fəaliyyətinin 
miqyası  dedikdə,  verilmiş  informasiya texnologiyaları  servisi 
çərçivəsində icra edilən əməliyyatların həcmi başa düşülür ki, 
bu  da  servisin  məhsuldarlığına  tələbləri  diktə  edir.  Çünki 
servisin  məhsuldarlığı  istisnasız  olaraq  biznes-əməliyyatlar 
terminlərində qiymətləndirilir.  
Təşkilatın  coğrafi  yerləşməsi  və  biznes-prosesin 
xüsusiyyəti servisin əlçatanlığına müəyyən tələblər irəli sürür. 

---

 
MÜASİR İNFORMASİYA SİSTEMLƏRİNİN İDARƏ OLUNMASI
 
 
 
 ___________________________ 194 ____________________________ 
Məsələn, bir-neçə saat qurşağında yerləşən təşkilat üçün 24x7 
rejimində  işləyən  elektron  poçt  servisi  lazımdır.  Bir  şəhər 
hüdudlarında yerləşən təşkilat üçün isə 8x7 və ya 8x5 rejimdə 
işləyən elektron poçt servisi kifayətdir. 
Servisin  əlçatanlığı  və  etibarlılığı  servisin  boşdayanması 
ilə bağlı olaraq biznes üçün meydana çıxan itkilərlə müəyyən 
edilir.  Boşdayanmadan  yaranan  itkilər  boşdayanma  müddəti 
ilə xətti deyil, qeyri-xətti asılı olur. Məsələn, mobil rabitə üçün 
1-2  dəqiqəlik  boşdayanma  nəzərə  çarpan  deyil,  1  saatlıq 
boşdayanmadan  alınan  itkilər  isə  1  saatlıq  gəlir 
səviyyəsindədir.  1  günlük  boşdayanma  böhran  müddətidir  ki, 
bu halda yaranan itkilər 1 günlük gəlirdən qat-qat çox olur.  
Servisin məzmunu, məhsuldarlığı, miqyası, əlçatanlığı və 
səviyyəsi bir küll halında biznesin həmin servisdən əldə etdiyi 
gəliri təyin edir. 
 
BİZNESİN TƏMİNOLUNANLIĞINI NECƏ ÖLÇMƏLİ? 
SERV
İSİN SƏVİYYƏSİ BARƏDƏ RAZILAŞMA 
 
İnformasiya  texnologiyaları  servisinin  maya  dəyərinin 
hesablanması  metodikasını  izah  etməzdən  əvvəl  bu 
hesablamanın təşkilati təminatını nəzərdən keçirmək lazımdır. 
Bu  baxımdan, 
servisin  səviyyəsi  barədə  razılaşma  (SSBR)  və 
bununla bağlılığı olan məsələlər ön plana çəkilir.  
Servisin  səviyyəsi  barədə  razılaşma  informasiya 
texnologiyaları  servisinin  tətbiqi  və  istifadəsi  üzrə  maliyyə 
nəticələrinə  görə  məsuliyyəti  parçalamağı  nəzərdə  tutur. 
Məlum olduğu kimi, maliyyə nəticələri gəlirlər və xərclər kimi 
iki  təşkiledicisi  ilə  təyin  edilir.  Gəlirlər  biznes  tələbləri  təhlil 
edildikdə,  xərclər  isə  servis  planlaşdırıldıqda  proqnozlaşdırılır. 
Buna  görə  də  gəlirin  proqnozu  və  servisin  məzmunu, 

---

 
MÜASİR İNFORMASİYA SİSTEMLƏRİNİN İDARƏ OLUNMASI
 
 
 
 ___________________________ 195 ____________________________ 
məhsuldarlığı, əlçatanlığı və etibarlılığı üzrə məsuliyyət biznes-
bölmənin  üzərinə  düşür.  İnformasiya  sistemləri  xidməti 
əməkdaşlarının  biznes  tələblərinin  təhlili  prosesində  rolu 
biznes  sorğularının  informasiya  texnologiyaları  servisi 
parametrlərinin  terminlərində  şərh  edilməsindən  ibarətdir. 
Xərclərin 
proqnozu 
və 
qeyri-maliyyə 
tələblərinin 
qiymətləndirilməsi  üzrə  məsuliyyət  informasiya  sistemləri 
xidmətinin  üzərinə  düşür.  Burada  isə  konkret  məsul  şəxs 
servisin  səviyyəsinin  idarə  edilməsinə  cavabdeh  olandır.  Bu 
bölgü servisin səviyyəsi barədə razılaşmada da qeyd edilir. 
Servisin  istismara  qəbulu  başa  çatdıqda  servisin 
parametrləri  və  müşyiətetmə  üçün  lazımi  resursları  SSBR-də 
qeyd  edilir.  Servisin  maliyyə  nəticələri  üzərində  nəzarət  bu 
məqamdan  başlanır.  Əgər  servisin  parametrlərinə  əməl 
olunursa  və  xərclər  planlaşdırılan  səviyyədədirsə,  faktiki 
maliyyə  nəticələrinin  plana  uyğunluğuna  biznes-bölmə 
cavabdehdir.  Servis  parametrlərinin  servisin  səviyyəsi  barədə 
razılaşmadan  kənara  çıxmasına  isə  informasiya  sistemləri 
xidməti məsuliyyət daşıyır. 
 
İNFORMASİYA TEXNOLOGİYALARI SERVİSİNƏ 
SAHİBOLMANIN İCMAL DƏYƏRİ VƏ ONUN 
HESABLANMASI METODİKASI 
 
Artıq  qeyd  edildiyi  kimi,  informasiya  texnologiyaları 
servisinin  parametrləri  sahibolmanın  icmal  dəyəri  kəmiyyətinə 
birbaşa  təsir  edir. 
Servisə  xidmət  vaxtının  razılaşdırılması, 
digər  şərtlər  dəyişmədikdə,  servisin  müşayiət  edilməsi  ilə 
məşğul  olan  informasiya  sistemləri  xidməti  əməkdaşlarının 
sayını və müvafiq əmək haqqı məbləğını təyin edir. 

---