Dərslik kimi tövsiyyə edilmişdir. B a k I 1 Redaktoru: Rəy verənlər Dizayner: Naşir
Yüklə 2,26 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- E L E K T R O N B I Z N E S
- E L E K T R O N B I Z N E S E L E K T R O N B I Z N E S
- E L E K T R O N B İ Z N E S
E L E K T R O N B I Z N E S Monete! firmasının EFTIO W5-terminalı aşağıdakı xarakteristikalara malikdir: • İxtisaslaşdırılmış 32-bitlik mikroprosessor; • 128 Kbaytlıq quraşdırılmış aparat mühafizəsi olan birbaşa müraclətli yaddaş; • 32 Kbaytlıq /?OAfyaddaş; • İkisətrli /.COmonitor; • 57 mm enində çap imkanı olan termoprinter; •Avtozəngetmə imkanı olan modern; • /Wklaviatura qoşmaq üçün port; • Standart ardıcıl port. Bu qurğunun çəkisi 900 qram, ölçüləri 233x160x90 mm- dir. Komplektə A N S I C C + + dillərinin kros-kompüilyatoru və sazlayıcı daxildir. 179 E L E K T R O N B I Z N E S E L E K T R O N B I Z N E S MIKROPROSESSORLU KARTLARDA ÖDƏMƏ SİSTEMLƏRİNİN YARADILMASI PRİNSİPLƏRİ ÖDƏMƏ SİSTEMLƏRİNİN TƏKAMÜLÜ Hal-hazırda ödənişlər etdiyimiz pul nişanları həmişə bu cür olmamışdır. Ödəmələrin təşkili vasitələri və texnologiyaları da dəyişilməz və tamamilə qərarlaşmış deyildir. Tarix boyu iqtisadi fəaliyyət subyektləri ödəmə sistemlərinin təşkili sferasında həmin tarixi dövrün tələblərinə daha yaxşı cavab verən sistem axtarıblar. Bizim adət etdiyimiz formaya uyğun İlk pullar qədim Persiyada kəsilən metal pullardır. Pulun yarandığı gündən ən ümumi xassəsi dəyərin ekvivalenti olmaqdır. Bu, pulun əzəli və əbədi xassəsidir. Dəyərin ümumi ekvivalenti olan pul nişanlarının xarici görünüşü böyük təkamül yolu keçmişdir. Pulun xarici görünüşü, ilk növbədə, sivilizasiyanın texnoloji səviyyəsindən asılı olmuşdur. Pul nişanları təhlükəsizlik və istifadəyə münasiblik baxımından dəyişikliyə uğramışdır. Hər bir dövlət pul kəsərkən çalışmışdır ki, saxta pul kəsmək mümkün olmasın, lakin bu, həmişə mümkün olmamışdır. Yeni texnologiyaların meydana çıxması yeni pul nişanlarının yaranmasına səbəb oldu. Ödəmə vasitələrinin inkişafı həm texnologiyanın, həm də real mal mübadiləsinin tələbləri ilə müəyyən olunur. Lakin alıcı və satıcı arasında qarşılıqlı iqtisadi fəaliyyət heç də həmişə puldan istifadə etməklə baş verməmişdir. İlk 181 E L E K T R O N B I Z N E S dövrlərdə indiki barter ticarətinin örnəyi (proobrazı) olan mübadilə ticarəti olmuşdur. Ticarət inkişaf etdikcə, pul dövrüyyəsində müxtəlif pul əvəzediciləri, veksellər, borc iltizamları, çeklər işlədilməyə başlamışdır. Qədim dünya ölkələrində borc yazılarından istifadə edilmişdir. Borc iltizamları ilk dəfə Renesans (dirçəliş) dövründə öəmə vasitəsi kimi istifadə edilmişdir. Böyük coğrafi kəşflər dövründə ticarətin inkişafı İlə bağlı olaraq ödəmə vasitəsi kimi vekseldən istifadə edilməyə başlasa da, sonra bu, geniş yayılmadı. Bank uçotunun inkişafı ilə əlaqədar olaraq kredit kartları və bank hesablarını məsafədən idaə etmək üçün digər vasitələr meydana çıxdı ki, bu da nağd pulu əhəmiyyətli dərəcədə sıxışdırdı. Kredit kartları, ilk növbədə, bank xidmətləri bazarını genişləndirən texnologiyaların inkişafına kömək etdi. Ötən əsrin 60-cı İllərində, bank kartlarının yaranması ərəfəsində, kataloqlarla ticarət geniş tətbiq tapmışdı. Kredit kartları kataloqlarla ticarət texnologiyasına da böyük təkan verdi. Yeni sxemin üstün cəhəti ödənilməsinə bank zəmanəti verən müştəriyə poçt vasitəsilə sifariş vermək imkanı yaratması idi. İnternetin yaranması ilə məsafədən ödəniş etmək üçün istifadə edilən plastik kartlarla həyata keçirilən hesablaşmaların bəzi nöqsanları üzə çıxdı. İnternet vasitəsilə alqı-satqı edən alıcı satıcıya öz bank hesabını idarə etmək üçün zəruri İnformasiya olan kredit kartının nömrəsini verir. Lakin bu fırıldaqçılar üçün fəaliyyət meydanı açır. Belə ki, ABŞ-da plastik kartla alqı-satqı edənlərin 1,5%-i saxtadır. Fırıldaqların təxminən yarısı İnternetin payına düşür. Lakin, çox güman ki, real rəqəmlər daha çox təəssüfləndiricidir. Çünki fırıldaq qurbanlarının bir hissəsi hüquq-mühafizə orqanlarına müraciət etmir. Fırıldaqla bağlı 182 E L E K T R O N B İ Z N E S pozucu fəaliyyətin iqtisadi nəticələri birbaşa itkilərdən daha acınacaqlı ola bilir. İngiltərənin Experian agentliyi xəbər verir ki, elektron ticarət aparan təşkilatların yalnız 57%-i fırıldaq faktları barədə hüquq-mühafizə orqanlarına müraciət edir. Məhkəmə araşdırmasına isə hadisələrin yalnız 10%-i gedib çıxır. Plastik kartlarla bağlı fırıldaqların geniş yayılması kartla ödəmə sistemindən istifadə edən şirkətləri narahat edir. Hər bir şirkət kart sahibləri üçün riskin azaldılmasına xeyli vəsait sərf edir. Kartla ödəmə sisteminin təhlükəsizliyinin yüksəldilməsi sahəsində müəyyən ümidlərin yaranması SSL adlı qorunan verilən mübadiləsi protokolunun tətbiqi ilə bağlıdır. Lakin ödəmə sistemlərinin təcrübəsi göstərir ki, şifrlənmiş verilən mübadiləsi də bütün problemləri həll etmir. Çünki kredit kartındakı kritik məlumatlar, yəni kart sahibinin identlfikasiyası və ödəmə tranzaksiyaları barədə hüquqi əhəmiyyət kəsb edən informasiyanın satıcı serverində saxlanması həll edilməmiş problem olaraq qalır. Elektron ticarət aparan mağaza serverlərinin ixtiyarsız açılması (sındırılması) kriminal strukturların mənfəətli biznesinə yol açır. Təhlükəsizliyin təmin edilməsi yollarından biri müştəri ilə satıcı arasında prosessinq mərkəzinin vasitəçilik etməsi variantından istifadə edilməsidir. Çünki bu halda kartdakı kritik məlumatlar mağazanın VB-slnə daxil olmur. Rusiyada bu texnologiya geniş istifadə edilir. BGS Smartcard Systems i www.bas.rds firmasının bazara çıxardığı DUET {Dua! Universal Electronic Transaction System) sistemində bu ideya məntiqi sonluğa çatdırılmışdır. Belə ki, ödəyicinin bank rekvizitləri barədə kritik vacib informasiya heç bir əməliyyat zamanı qorunmaz şəkildə kartdan çıxarıla bilmir. 183 Yüklə 2,26 Mb. Dostları ilə paylaş:
|