604
14.Pedaqoji nəticələr. Gələcəkdə həmin şagirdlə hansı
tərbiyəvi işlər aparmaq lazımdır? (müəllimlər, sinif rəhbəri,
valideynlər, sinif və məktəb kollektivi, eləcə də şagirdin özü
tərəfindən).
Sinif kollektivinin psixoloji xarakteristikasına gəldik-
də, o da özündə aşağıdakı göstəriciləri əks etdirməlidir.
I. Məktəbin bir kollektiv kimi xarakteristikası.
II. Sinif kollektivinin strukturu.
III. Sinif kollektivinin ayrı-ayrı fəaliyyət növlərində
iştirakının xarakteristikası.
IV. Sinfin davranışı və məqsədləri.
V. Şəxsiyətlərarası münasibətlər, kollektivdəki mikro-
klimat.
VI. Sinif fəalları və liderlərinin xarakteristikası.
VII. Sinif kollektivinə təsir edən amillər.
VIII. Sinfi bir kollektiv kimi xarakterizə edən ümumi
nəticə, gələcəkdə aparılacaq iş barədə təklif və məsləhətlər.
Sinif kollektivini aşağıdakı təxmini sxem üzrə öyrənmək
və ona psixoloji-pedaqoji xarakteristika tərtib etmək olar.
Sinif kollektivinin öyrənilməsi və ona psixoloji-pedaqoji xa-
rakteristika tərtib etmək üçün təxmini sxem
1.Məktəbin bir kollektiv kimi xarakteristikası. Məktəb
kollektivinin tərbiyəlilik, intizamlılıq, mənimsəmə səviyyəsi.
Məktəbin ictimaiyyətlə əlaqəsi. Məktəbin sinif kollektivinə
təsiri.
2.Sinif kollektivinin rəsmi strukturu. Sinfin tərkibi .
Onun fəalları.. Sinif nümayəndəsinin, kollektivin hörmətini qa-
zanan şagirdlərin qısa xarakteristikası.
3.Sinif kollektivinin tədris fəaliyyətinin təşkilinin
ümumi xarakteristikası. Sinfin mənimsəmə göstəriciləri.
Ayrı-ayrı fənlərə münasibət.
4.Sinif kollektivinin ictimai- faydalı işdə iştirakı.
5.Sinfin intizamı, şagirdlərin davranış normalarının, so-
605
sial davranış vərdiş və adətlərinin vəziyyəti.
6.Sinif kollektivinin ictimai əhəmiyyətə malik olan
məqsədləri. Sinif kollektivi üzvlərinin birliyi. Kollektivdə ic-
timai rəy.
7.Şəxsiyyətlərarası münasibətlər. Yoldaşlıq münasi-
bətləri. Şagirdlərin mikroqruplardakı qarşılıqlı əlaqəsini xüsu-
siyyətləri. Kollektivə xüsusi təsir edə bilən şagirdlərin olması.
8.Sinif kollektivinin yaş xüsusiyyətləri. Əldə edilmiş
materialların təhlili və ümumiləşdirilməsi əsasında sinif kollek-
tivinin aşkara çıxarılması mümkün olan spesifik xüsusiyyətləri.
9.Sosial mühitin, valideynlərin, ictimaiyyətin, sinif
kollektivinə təsiri.
10.Şagirdlərdə ictimai fəallığı yüksəltmək, onlarda xarak-
terin müsbət əlamətlərininin aşılanması məqsədilə təcrübəçi
tələbənin sinifdə apardığı işin məzmunu.
11.Gələcəkdə həmin sinif kollektivi ilə aparılacaq
tərbiyəvi işin məzmunu və təşkilinə aid təkliflər (müəllimlərin,
sinif rəhbərinin valideynlərin aparacağı işlər).
Dərsin psixoloji təhlili
Tədris işinin təşkilinin əsas forması olan dərsin xüsusiy-
yətləri ilə dərindən tanış olmadan, müasir dərsə verilən
tələbləri nəzərə almadan yaxşı müəllim olmaq, şagirdlərə zəruri
bilik, bacarıq
və
vərdişlər
aşılamaq, dərsdə
onların
şəxsiyyətinin formalaşmasına təkan vermək mümkün deyildir.
Ona görə də dərsi (istər başqalarının, istərsə də özünün dediyi
dərsi) psixoloji cəhətdən təhlil edə bilməyən təcrübəçi –
müəllim bu tələbləri nəzərə almaqda çətinlik çəkəcəkdir.
Bununla yanaşı olaraq, dərsin dərin psixoloji təhlilini
verməyi bacaran müəllim həm öz əməyinin, həm də təlimin hər
bir mərhələsində şagirdlərin bilik və bacarıqlara yiyə-
lənməsinin səmərə və keyfiyyətini yüksəldə biləcəkdir.
Dərsin psixoloji təhlilini vermək bəzən təcrübəçi-müəl-
606
lim üçün o qədər də asan deyildir. Bunun üçün bir sıra
cəhətlərə xüsusi diqqət yetirilməlidir.
Adətən, hər bir dərsdə müəllim birbaşa və ya dolayı yolla
uşağın şəxsiyyətinin istiqamətinin formalaşması və inkişafı
vəzifəsini həyata keçirir. Ona görə də dərsin təhlili zamanı bi-
rinci növbədə tədris materialının məzmununun, onun təşkili
yollarının, müəllimin
davranışının
şagirdlərdə
baxışlar,
dünyagörüşü, maraqlar, inamın formalaşmasına necə təsir
etdiyinə fikir vermək lazımdır.
Dərsdə şagirdlərin idrak proseslərinin təşkili və inkişafı
üçün nə kimi işlər görülməsi nəzərə alınması zəruri olan
cəhətlərdəndir. Xüsusilə müəllimin şagird təfəkkürünü hansı
yollarla fəallaşdırması, problem situasiya yaratma imkanları və
s. nəzərdən qaçmamalıdır. Məfhumların çatdırılması zamanı
mühüm əlamətlərə nə dərəcədə istinad olunması, formal
əlamətlərdən istifadə zamanı baş verən qüsurlar təhlildə qeyd
olunmalıdır. Dərsdə şagirdlərin təfəkkürün təhlil, tərkib,
müqayisə, ümumiləşdirmə, mücərrədləşdirmə proseslərindən
necə istifadə etmələri və müəllimin bu sahədəki işi nəzərə
alınmalı və qeyd edilməlidir.
Dərsdə şagirdlərin diqqətinin necə təşkil olunması,
diqqəti cəlb edən və ya yayındıran səbəblər təcrübəçinin
nəzərindən qaçmamalıdır.
Bütün bunlarla yanaşı olraq dərsin təhlilində müəllimin
xarakteristikasına da xüsusi yer verilməlidir. Burada müəllimin
pedaqoji ustalığı, pedaqoji təfəkkürü, dərsə hazırlığı, nitqi,
şagirdlərə yanaşma tərzi, pedaqoji ünsiyyət və mərifəti və s.
nəzərə alınmalıdır.
Dərsin psixoloji təhlilini aşağıdakı təxmini sxem üzrə
aparmaq mümkündür:
Dərsin psixoloji təhlilinin təxmini sxemi
1. Dərsin mövzusu, həmin mövzuda aparılan dərslərin
ümumi sistemində onun yeri.
Dostları ilə paylaş: |