Dərslikdə yığcam və anlaşıqlı şəkildə müasir beynəlxalq hüququn
Yüklə 11,32 Kb. Pdf görüntüsü
|
kəmə orqanı kimi fəaliyyət göstərməsi nəzərdə tutulan Afrika Məhkəməsinin əsasında bir məhkəmə orqanı təsis edilsin. Hazırda Afrika İttifaqının Nazirlər Şurası müvafiq layihəni nəzərdən keçirir. İnsan hüquqlarının müdafiəsi sahəsində qeyri-müqavilə mexanizmlərinə aşağıdakılar aiddir: BMT sistemində köməkçi təsisatlar; İnsan hüquqlan üzrə BMT Ali Komissan; «1503 proseduru»; tematik mexanizmlər və b. Bu mexanizmlər içərisində ən əhəmiyyətlisi BMT-nin İnsan Hüquqlan Şurasıdır. İnsan Hüquqları Şurası BMT sistemində Baş Məclisin köməkçi orqanı statusuna malikdir. O, BMT Baş Məclisinin 2006-cı il 15 mart tarixli qətnaməsi əsasında keçmiş İnsan Hüquqları Komissiyasının əvəzində yaradılmışdır. Şuranın əsas funksiyası bütün dövlətlərin insan hüquqları sahəsindəki öhdəliklərini yerinə yetirmələrini vaxtaşırı yoxlamaqdan ibarətdir. Şura əvəz etdiyi İnsan Hüquqları Komissiyasının ayrı-ayrı ölkələrdə insan hüquqlan pozuntularını müəyyənləşdirmək və ya insan hüquqlan ilə bağlı qlobal məsələləri öyrənmək məqsədi güdən bütün prosedurlardan istifadə etməkdə davam edir. İnsan Hüquqları Şurası 47 üzv-dövlətdən ibarətdir. Şuraya üzv olmaq üçün dövlət «insan hüquqlarının təşviqi və müdafiəsində ən yüksək standartlara əməl etməlidin). Siyasi orqan olan İnsan Hüquqları Şurasının işinə yardım göstərmək, onun sorğusu əsasında tədqiqatlar aparmaq və rəylər hazırlamaq məqsədi ilə 18 müstəqil ekspertdən ibarət Məsləhətçi komitə yaradılmışdır. Bu orqan İnsan hüquqlannm təşviqi və müdafiəsi üzrə Altkomissiyam əvəz etmişdir. Komitənin üzvləri üç il müddətinə seçilir və onlar bir dəfə təkrar seçilə bilərlər. 1993-cü ildə BMT Baş Məclisinin 1993-cü il 20 dekabr tarixli 48/141 nömrəli qətnaməsi ilə İnsan hüquqlan üzrə BMT-nin Ali Komissarı institutu təsis edilmişdir. Ali Komissar BMT-nin Baş Katibi tərəfindən 4 il müddətinə təyin olunur. İnsan hüquqlan sahəsində BMT-nin fəaliyyətinə görə başlıca məsuliyyət onun üzərinə qoyulmuşdur. Ali Komissar insan hüquqlan sahəsində təbliğat və təhsil proqramlannı əlaqələndirir, dövlətlərə konsultativ xid 180 mətlər təklif edir, onlara müvafiq problemlərin həlli ilə bağlı maliyyə yardımı göstərir və s. «1503 prosedurm öz adını EKOSOK-un 1970-ci il 27 may tarixli 1503 nömrəli qətnaməsindən götürmüşdür. Bu, kifayət qədər geniş istifadə olunan fərdi şikayət prosedurudur. Göstərilən qətnaməyə əsasən, BMT-nin İnsan Hüquqları Şurasına səlahiyyət verilir ki, insan hüquqlarının sistematik və kütləvi pozuntuları haqqında şəxslərdən, şəxslər qrupundan və qeyri-hökumət təşkilatlanndan şikayətlər (daha doğrusu, məlumatlar - communieations) alsın və lazım gəldikdə, onları Şuranın sessiyalarında müzakirəyə çıxarsın. Bu məlumatlar heç də pozuntunun qurbanı tərəfindən deyil, istənilən fərd və ya təşkilat tərəfindən təqdim oluna bilər (Amerika- arası və Afiika komissiyalannda olduğu kimi). İnsan Hüquqları Şurasının illik sessiyalarının gündəliyinə, adətən, konkret ölkələrdə olan situasiya (yalnız sistematik və kütləvi pozuntularla bağlı) ayrıca bənd kimi daxil edilir. Tematik mexanizmlər dedikdə, konkret insan hüquqlannın praktik problemlərini və ya ayrı-ayrı ölkələrdə insan hüquqlarının vəziyyətini öyrənmək məqsədi ilə BMT İnsan Hüquqları Şurası tərəfindən təyin olunan xüsusi məruzəçilər və yaxud işçi qrupları başa düşülür. Xüsusi məruzəçilər və işçi qruplan öz vəzifələrini yerinə yetirərkən, adətən, müxtəlif mənbələrdən məlumat alırlar. Dövlətin razılığı ilə onlar yerlərdə təhqiqat apara bilərlər. Öz tədqiqat və ya təhqiqatlannm nəticələrini müvafiq tövsiyələrlə birgə məruzə şəklində onlar İnsan Hüquqları Şurasına təqdim edirlər. 181 XVI FƏSIL BEYNƏLXALQ HUMANİTAR HÜQUQ 1. Beynəlxalq humanitar hüququn anlayışı və mənbələri Beynəlxalq humanitar hüquq - silahh münaqişələr zamanı tətbiq olunan, döyüş aparılmasının müəyyən üsul və metodlarının tətbiqini qadağan edən və ya məhdudlaşdıran və silahh münaqişə dövründə fərdin hüquqlarının qorunmasına yönəlmiş bcynəlxalq-hüquqi normaların məcmusuna deyUir. «Beynəlxalq humanitar hüquq» görkəmli alim Jan Pikte tərəfindən beynəlxalq-hüquqi leksikona daxil edilmiş nisbətən yeni termindir. Beynəlxalq hüququn bu mühüm sahəsi müxtəlif mənbələrdə müxtəlif cür adlandırılır: «silahlı münaqişələr dövründə tətbiq edilən hüquq»; «müharibə hüququ» («jus in bello»); «silahlı münaqişələr hüququ»; «müharibə qanun və adətləri» və s. Xüsusi vurğulamaq lazımdır ki, beynəlxalq humanitar hüquq müharibəni qadağan etmir. O, obrazlı desək, birbaşa döyüş meydanına gəlir və sırf humanist mövqedən çıxış edərək, artıq başlamış müharibəni, - onun xarakterindən və başlama səbəblərindən asılı olmayaraq, - müəyyən normativ çərçivəyə salmağa can atır. Bundan irəli gələrək, beynəlxalq humanitar hüququn iki başlıca məqsədini göstərmək olar: 1. Kombatant olmayanları, yəni mülki şəxsləri və sıradan çıxmış hərbi qulluqçuları müdafiə etmək və onlarla humanist rəftan təmin etmək. Bu məqsədi beynəlxalq humanitar hüququn bir hissəsi olan ((Cenevrə hüququ» həyata keçirir. «Cenevrə hüququ» termini, əsas etibarilə, Müharibə qurbanlannm müdafiəsinə dair 1949-cu il Cenevrə Konvensiyalanna istinad edilərək götürülmüşdür. 182 Yüklə 11,32 Kb. Dostları ilə paylaş:
|