Devlet kýtaplari üÇÜNCÜ baski

Tanrı'nın varlığı konusundaki görüşler üç ana grupta toplanabilir. Bunlar; Tanrı'nın varlığını kabul edenler,
Tanrı'nın varlığını reddedenler ve Tanrı'nın varlığı veya yokluğunun bilinmeyeceğini savunan yaklaşımlardır.
Teizm, evrenin ve evrende var olan her şeyin bir Tanrı tarafından yoktan yaratıldığını ve bu Tanrı'nın evrenin
mutlak hâkimi ve koruyucusu olduğunu kabul eder. Bu anlayışa göre Tanrı, işiten, gören, bilen, mutlak güce sahip,
ezeli ve edebi olan yüce bir iradedir. Genelde teistler, Tanrı'nın varlığını nedensel olarak kanıtlamak isterler. Her bir
nesne veya olayın bir nedeni vardır; her bir neden, bir başka nedenin sonucudur. Bu neden, etki ve nedenler bir
nedensellik zinciri oluşturur. Bu nedensellik zincirini sonsuza kadar götürmek insan aklına aykırı olduğuna göre, bunu
bir nedene dayandırmak gerekir. Bundan dolayı teizm bütün var olanların ilk nedeni olan mutlak varlık Tanrı'yı görür.
Başka türlü söylersek; teist anlayışa göre varlıkların ilk nedeni olan Tanrı, var olma nedeni bulunmayan temel varlıktır.
1. Tanrı'nın Varlığını Kabul Eden Görüşler
Teizm
151
Hazırlanalım
A
görselleri
şağıdaki
inceleyerek soruları cevaplayınız.
l
l
Yukarıdaki görsellerden ne anlıyorsunuz? Tartışınız
İnsanlar niçin inanırlar?Düşüncelerinizi ifade ediniz.
Ç. TANRI’NIN VARLIĞI İLE İLGİLİ GÖRÜŞLER
?
U
Z Y
SORULAR
1. Aşağıdaki metinlerden yola çıkarak metinlerin sonundaki karşılaştırma tablosunda
verilen tanrının varlığını kabul eden görüşlerin aralarındaki farkları yazınız.
2. Aşağıdaki metinlerden  hareketle metnin sonundaki kontrol tablosundaki özellikleri
karşılarına yazınız.
Uygulayalım

---

Deizm
Panteizm
2. Tanrı'nın Varlığını Reddeden Görüş
Ateizm
3. Tanrı'nın Varlığı Veya Yokluğunun Bilinemeyeceğini Savunan Görüş
Agnostisizm
Deizm, dinî açıklamada ve Tanrı'nın varlığını
temellendirmede teizmden ayrılır. Deizm, dünyayı akla
dayanarak açıklamayı amaçlayan
çağının
(18 .yy.) Tanrı anlayışıdır ve Tanrı'yı akla dayanarak
açıklamak ister. Tanrı'nın varlığını kanıtlamak için
mucizelere, vahiylere ihtiyaç yoktur. Deizm, bu anlayışı
ile dinlerdeki duygusal ve akla aykırı Tanrı
tasavvurlarını ve Tanrı kanıtlamalarını reddeder. Deizme
göre, Tanrı dünyayı bir kere yaratmıştır, ondan sonra
dünyaya müdahâle etmesi akla aykırıdır ve bu kabul
edilemez. Tanrı'nın varlığını kabul eden anlayışların yanı
sıra Tanrı'nın evrenle olan ilişkisi ve niteliği- ne bağlı
olarak farklı Tanrı anlayışları da vardır. Bunlar; Tanrı'nın
evrenle olan ilişkisi göz önüne alındığında panteizm ve
panenteizm, Tanrı'nın niceliğine bağlı olarak ta
monoteizm ve politeizm gibidir.
Teist anlayışlar Tanrı'yı, dünya üstü, dünyanın
dışında var olan bir varlık olarak anlarlar. Panteizm ise,
Tanrı ile evreni bir, aynı ve özdeş olarak kabul eder. Yani
Tanrı'nın evrenden ayrı ve ondan bağımsız bir varlığı
yoktur. Panteist anlayışın kökleri Hint ve Yunan
felsefelerine kadar uzanır. Plotinos, Bruno, Spinoza en
önemli temsilcileridir. Spinoza “Tanrı ve doğa bir ve aynıdır.” der. Bunun için tek bir töz vardır, o da Tanrı'dır. Ruh ve
madde ise Tanrı tarafından yaratıldıklarından töz olamazlar.
Tanrı'nın varlığını reddeden görüşe ateizm denir. Ateizm evrende ve doğada yaratıcı bir gücün varlığını kabul
etmeyip evrenin maddesel bir bütün olarak kendiliğinden var olduğunu öne sürer. Bundan dolayı ruhun
ölümsüzlüğünü ve ahiret hayatını da kabul etmez. Ateizm çok yaygın olmasa da tarih öncesi dönemlerden akıp gelen
ve Karl Marks, Leibniz, Feuerbach Nietzsche, Jean Paul Sartre gibi bazı filozoflarca da savunulan bir görüştür.
Tanrı'nın varlığının veya yokluğunun bilinemeyeceğini savunan görüşe agnostisizm denir. Bu anlayış
Tanrı'nın varlığı ve yokluğu karşısında şüpheci bir tavır alır. Agnostisizm Tanrı'yı reddetmez. Fakat Tanrı ile ilgili
bilgiye sahip olunamayacağından herhangi bir yargıda da bulunmaz. Agnostikler sadece Tanrı'nın varlığından değil
aynı zamanda onun yokluğundan da şüphe ederler.
aydınlanma
Panenteizm,
Monoteizm,
her şey Tanrı'dadır diyen ve
Tanrı ile evreni bir saymayan Tanrı görüşüdür. Buna
aynı zamanda çift kutuplu Tanrı anlayışı da denir.
Panenteizm, Tanrı'yı soyut¸ mutlak ve değişmez gibi
yönleriyle evrenin üstünde; somut, göreli ve değişen
yönleriyle de evrenin içinde görür. Bu konuda İbn-ül
Arabi ilahi olanın akıl yoluyla tam olarak
bilinemeyeceğini ileri sürmüş, evrende ne varsa
hepsini Tanrı'nın kendini gerçekleştirmesi ve ortaya
koyması olarak yorumlamış, tek ve biricik olan
Tanrı'nın kendini çoklukta gösterdiğini ileri
sürmüştür. Böylece insanın yapması gereken bu
çokluğun arkasında bulunan birliğe ulaşmak olarak
tanımlanmıştır.
yalnızca tek bir Tanrı'nın var
olduğunu yada Tanrı'nın bir olduğunu öne süren ve
bundan dolayı çok tanrıcılığa ve bir dizi ilahi varlığa
duyulan inanca karşı olan Tanrı anlayışıdır.
Politeizm, tanrısal gerçekliğin özü itibari ile,
bir değil de çok olduğunu birden çok tarının var
olduğunu savunan anlayıştır.
Bilgi Notu
Felsefe
152

---

153
T
eizm
Deizm
Panteizm
KONTROL TABLOSU
F LOZOFLARIN GÖRÜ
İ
ŞLERİ
Evrendeki her şey Tanrı tarafından yoktan yaratılmıştır.
Tanrı akla dayandırılarak açıklanmaya çalışılır.
Her şey Tanrı'dandır.
Tanrı; işiten, gören, bilen, ezeli ve ebedi olan yüce
iradedir.
Tanrı ile evren bir, aynı ve özdeştir.
Tanrı'yı görelilik, değişkenlik yönleriyle evrenin içinde
görür.
Yalnızca tek bir Tanrı vardır.
Tanrı dünyayı bir kere yarattıktan sonra bir daha müdahale
etmemiştir.
Birden fazla Tanrı'nın var olduğunu savunur.
F LOZOFLAR
İ
Panenteizm
Monoteizm
Politeizm
Teizm
Deizm
Panteizm
KARŞILAŞTIRMA TABLOSU

---