Dinler tariHİ BİLİm dali

 
69
Baba’dan ilk doğan ve meleklerin tapındığı varlık olduğu söz konusu edilse de
285
 Tanrı 
sadece tapılandır: “…senin Tanrın, seni sevinç yağı ile arkadaşlarından daha çok 
meshetti ...”
 286
. Aziz Pavlus bu sözlerin Tanrı’nın oğlu İsa’ya yönelik olduğunu ifade 
etmektedir
287
. Masoretik yorumlarda bu cümle “senin tanrın, ey tanrı”  şeklinde; 
Septuagint ve Yeni Ahit yorumlarında ise, “ey tanrı, senin tanrın” (ho theos, ho theos 
sou) şeklinde anlaşılmaktadır. Böylece Mesih’e iki kez tanrı olarak  seslenilmiş ve onun 
tahtı ya da saltanatının ezelden beri var olduğu söylenmiş olmaktadır. “Rab  rabbime 
dedi”
288
, “Yahve Adonai’ye söyledi: sen benim sağımda otur”
289
.  İsa Mesih bu 
metinden Adonai
290
,  ‘Yahve’nin sağında oturan ve her zaman İsrail’in büyük tanrısı 
olan’ olduğunu ispatlamak için alıntı yapmaktadır
291
.  
Hikmet (Sapiential) kitapları ise, ilk insandan farklı bir ilâhî kişilik olarak 
yaratılmamış bilgeliği tanımlamaktadır. Eski Ahit’in ilk yorumlarında yaratılmamış 
logos etkin ve Yahve’nin yaratıcı prensibi olarak tanımlanmaktadır 
292
. Daha sonra 
logos, “sophia” olmuş ve yaratılmamış söz, yaratılmış bilgelik haline gelmiştir.  İlâhî 
Tanrı’nın ve yaratılışın bütün işleri Bilgeliğe mal edildiğini
293
 dile getiren Drum,  
Süleyman’ın Özdeyişleri’nde Tanrı’nın Bilgelik ve Söz olmak üzere her iki eylemine de 
atıfta bulunulduğunu iddia etmektedir
294
.  
Drum, Eski Ahit’te, yaratılmamış olarak tanımlanan bilgelik
295
, “bütün 
yaratıklardan önce en yücenin ilk doğumu” şeklinde tanımlanmakta olduğunu, böylece 
İsa ile Bilgeliğin ilişkisinin evrensel olduğu, hatta Aryüsçülerin bu konuda Babalarla 
uyum içinde olduğu  ve 14. cümlede geçen “yapma”  ya  da  “yaratma” anlamındaki 
“ektise” kelimesiyle, bedenlenmiş bilgeliğin yaratıldığını  ıspatlamaya çalıştıklarını 
iddia etmektedir
296
. Yine  Babaların, Bilgelikten İsa’nın anlaşılıp anlaşılmayacağını 
cevaplayamadıklarını, ancak Kutsal Kitab’ın başka pasajlarında “ektise” kelimesinin 
                                                 
285
 İbraniler, 1:6 
286
 Mezmurlar, 45:7, 8. 
287
 İbraniler, 1: 9 
288
 Mezmurlar, 110:1 
289
 İbraniler, 1:13 
290
 Sadece Tanrı için kullanılan bir İbrani terimi. 
291
 Matta, 22:44; Rab Rabbim'e dedi ki, Ben düşmanlarını Ayaklarının altına serinceye dek Sağımda otur.'  
292
 Mezmurlar 32:4, 6; 118:89; 102:20; İşaya, 40:8; 55:11 
293
 İşler, 28:12; Özdeyişler, 8 ve 9; Vaiz, 1:1; 24:5-12;  
294
 Drum, a.g.md.; Süleyman’ın Özdeyişleri, 9:1-2 
295
 Vaiz, 24:7 
296
 Drum, a.g.md. 

---

 
70
yorumlandığını dile getirerek, Babaların, ektisenin “yapılan” ya da “yaratılan” gibi hiç 
bir kesin anlamı olmadığı hususunda tamamen haklı olduklarını ifade etmektedir. 
Bilgelik kitabının bilgeliği  “her  şeyin yapıcısı, her şeye Kadir yüce Tanrı’dan saf 
olarak çıkan bir varlık, sonsuz ışığın parıltısı ve onun iyiliğinin imgesi
297
 olarak 
tanımladığını nakleden Drum’a göre bu kitaplar üzerine yapılan metin çalışmaları, Aziz 
Pavlus’un yorumları, kilisenin âyinsel kullanımı ve Babalar’ın itirafkar yorumları, 
hikmet kitaplarının kişileştirilmiş bilgeliğinin yaratılmamış bilgelik olduğunu ve Aziz 
Yuhanna’nın hipostatik olarak birleştirilmiş Söz’ünün İsa Mesih olduğu yönündeki 
iddiasının gerçek olduğunun kanıtıdır
298
. Dolayısıyla Hikmet Kitapları  İsa Mesih’in 
gerçek bir Tanrı ve gerçek bir insan olduğunu kanıtlamaktadır. 
Drum, Peygamber kitaplarının da Mesih’in tanrılığını açıkça ortaya koyduğunu 
iddia etmektedir. Bilhassa  İşaya da “Tanrı’nın kendisi gelecek ve sizi kurtaracak”
299
, 
“Rabbin yolunu hazırlayın”
300
 ve “İşte Rab Yahve yiğit gibi gelecek”
301
 gibi cümleler 
İsa Mesih’e işaret etmektedir. Nitekim Yahve’nin İsa Mesih olduğu Markos’un 
pasajlarından daha net anlaşılmaktadır: “O çölde çağıran sesi: Rabbin yolunu 
hazırlayın, O’nun yollarını düz edin”
302
.  Bazı cümlelerde de İsrail’in yüce peygamberi 
İsa’ya yeni bir ilâhî isim verilmektedir. “O’nun ismi İmmanuel (Allah bizimle) 
koyulacak”
303
.  Matta, bu yeni ilâhî ismin İsa’da tam anlamını bulduğundan bahseder ve 
bunu İsa’nın ilâhîliği anlamında yorumlar. “O’nun adını İmmanuel koyacaklar – bu da 
Allah bizimledir diye tercüme olunur”
304
 “ ......bize bir çocuk doğdu.......ve O’nun adı : 
Acîp, Öğütçü, Kadir Allah, Ebediyet Babası, Selâmet Reisi çağrılacaktır”
305
. İmmanuel, 
Kadir Allah olarak tercüme ettiğimiz ismi açıklamaktadır. İşaya aynı zamanda Mesih’i 
“Rabbın Filizi”
306
 olarak da isimlendirir. Yani onunla aynı tabiatta olduğu için 
Yahve’den  kaynaklanmaktadır. Dolayısıyla Mesih “bizim Tanrı Kralımız”
307
, 
                                                 
297
 Wisdom, 7:21-26 
298
 Drum, a.g.m. 
299
 İşaya, 34:4 
300
 İşaya, 40:3 
301
 İşaya, 40:10 
302
 Markos, 1:3 
303
 İşaya, 7:14 
304
 Matta, 1:23 
305
 İşaya, 9:6 
306
 İşaya , 4:2 
307
 İşaya, 52:7 

---