Dinler tariHİ BİLİm dali

 
77
Yuhanna,  İsa Mesih ile Baba’nın birliğini  İsa ile Filip arasında geçen bir hikaye ile 
anlatmaktadır: 
“Filipus, ‘Ya Rab, bize Baba'yı göster, bu bize yeter’ dedi.  
İsa, ‘Filipus’ dedi, ‘Bunca zamandır sizinle birlikteyim. Beni daha 
tanımadın mı? Beni görmüş olan, Baba'yı görmüştür. Sen nasıl, 'Bize Baba'yı 
göster' diyorsun?   Benim Baba'da, Baba'nın da bende olduğuna inanmıyor 
musun? Size söylediğim sözleri kendiliğimden söylemiyorum, ama bende 
yaşayan Baba kendi işlerini yapıyor.  Bana iman edin; ben Baba'dayım, Baba 
da bendedir. Hiç değilse bu işlerden dolayı iman edin
 362
.Ben Baba’dayım; 
Baba da Ben’dedir”
363
 
Burada Baba ile Oğul arasındaki yakınlığın tanımlandığı, ayrı kişilikler 
olmalarına rağmen nitelikleri ve istekleri bakımından bir oldukları iddia edilmekte; 
İsa’nın konuşabilecek ve mucizeleri yapabilecek güce sahip olduğu, ancak dünyaya 
Yahve’ye hizmet etmek için geldiği şeklindeki açıklamayla da bu iddia desteklenmeye 
çalışılmaktadır.
364
 Yukarıdaki ifadelere ilaveten, Tanrı’nın Oğlu’nun gelmiş olduğu, 
Gerçek Olan’ın tanınması için insanlara anlama gücü verdiği, varlığın Gerçek Olan’da 
yani  İsa Mesih’te olduğu iddia edilmiş ve İsa Mesih gerçek Tanrı ve Sonsuz Yaşam 
olarak nitelendirilmiştir
365
. Ruhsal gerçeklerin açıklandığı Yuhanna Mektubunun son 
kısmında ise ‘beden alma’, üçüncü ve son yüce gerçek şeklinde tanımlanır. Yuhanna, 
Gnostiklerin reddettiği,  İsa Mesih’in Tanrı olduğu ve sonsuz yaşamın yalnızca onda 
bulunduğu öğretisini savunmaktadır
366
. 
Mektuplarında kendisini,  çarmıha gerilerek ölen ve sonra tekrar dirilen Rab İsa 
Mesih’in mesajını vazetmek üzere görevlendirilen kişi
367
  şeklinde tanımlayan Pavlus, 
İsa için ‘Rabbim, Rabbimiz’
368
ifadesini kullanır. Ona göre tek bir Rab vardır, o da İsa 
Mesih’tir; her şey onun aracılığıyla yaratılmıştır
369
. Pavlus’a göre Rab İsa Mesih, 
                                                 
362
 Yuhanna, 14:8-11 
363
 Yuhanna, 14:11 
364
 McDonald, a.g.e., c.I, s. 536 
365
 Yuhanna’nın 1. Mektubu, 5:20 
366
 McDonald, a.g.e., c.I, s.526-7 
367
 Galatyalılar, 1:1-2, 2:7; 1. Korintliler. 11:23; 1 Selanikliler. 4:2 
368
 Galatyalılar, 1:3, 19; Romalılar, 14:4; Filipeliler, 3:8, 4:4-5; Koloseliler, 2:6; Efesliler., 6:9 
369
 1. Korintliler, 8:5-6 

---

 
78
tarihsel  İsa’nın aksine varlık öncesi var olan (pre-existant) tanrısal bir varlıktır
370
 ve 
Tanrı  Oğlu’dur
371
. Ancak bu oğulluğun bir evlat edinme şeklinde olmadığı, O’nun 
Baba’nın Kendi Oğlu olduğu iddia edilir
372
. Meleklerin de, Tanrı’nın evlat edindiği 
çocukları olmalarına, yani kendilerine bahşedilen hür iradeleriyle Baba’nın tabiatına 
intibak etmelerine rağmen, Tanrı’nın kendi çocukları  şeklinde düşünülmezler.  İsa ise, 
Tanrı’ya meleklerden daha yakın olan biricik evlat konumundadır. Meleklere 
tapınılmaz, ama Baba’ya tapınıldığı kadar İsa’ya da tapınılır. Pavlus, Horeb Dağı’nda 
Musa’ya ‘kimsem O’yum’ diyenin de O olduğunu iddia ederek İsa’yı Yahve ile 
ilişkilendirir
373
. Pavlus,  Koloseliler’e Mektup’ta Eflatuncu felsefeyi benimseyen bazı 
ayrılıkçıları fani dünyanın yalancı felsefesine dalmaları hususunda uyarır
374
 ve onlara 
İsa’nın her şeyin üstüne olduğunu hatırlatır
375
. Meleklere tapınmada  ısrar edenleri 
uyarıp bütün ibadetlerin ancak Mesih için olabileceğini vurgulayarak İsa’nın 
tanrısallığına imada bulunduğu gibi
376
, her şeyi hatta melekleri bile İsa’ya dayandırır
377
.  
Pavlus’a göre o, her şeyden önce var olandır ve her şey onun aracılığıyla 
yaratılmıştır. Oğul İsa Mesih, görünmez Tanrı’nın görüntüsü, gücü ve hikmetidir
378
. Öte 
yandan Pavlus’a göre Rab İsa, Baba Tanrıyla insanlar arasında aracı bir varlıktır
379
. 
Tanrı, Oğlunu insanları kurtarmak amacıyla yeryüzüne göndermiştir
380
. Oğul, insanlığın 
kurtuluşu için yeryüzünde yaşamış, çarmıha gerilerek ızdırap çekmiş ve ölmüştür. Ölüm 
sonrası yeniden dirilerek de ilâhî aleme yükselmiş ve Baba Tanrı’nın sağına oturmuştur. 
İşte İsa’nın kutsal ruh sayesinde ölümden dirilişi, Tanrı Oğlu olduğunun ilanıdır
381
. 
 
                                                 
370
 1 Korintliler, 8:6; Filipeliler, 2:6 
371
 Romalılar, 1:3, 5:10; Galatyalılar, 2:20, 4:4; 1 Selanikliler, 1:10 
372
 Drum, a.g.md. 
373
 1 Korintoslular, 10:4,10,11 
374
 Koloseliler., 2:8 
375
 Koloseliler, 2:9 
376
 Koloseliler., 2:18-19 
377
 Koloseliler., 1:16 
378
 Koloseliler, 1:15; 1 Korintoslular, 1:24. 
379
 Koloseliler, 3:17 
380
 Galatyalılar, 4:4 
381
 Romalılar,  4. 

---

 
79
 c. Geleneğin Şehadeti 
Kilise Babaları ve genel konsiller gelenek ya da yazılmamış Tanrı Sözü’nden 
kaynaklanan iki temel kaynaktır. Bazı tarihçilere göre ilk asrın Hıristiyanları  İsa’yı 
sadece peygamber olarak nitelendirseler de genel itibariyle Kilise Babalarının  İsa 
Mesih’in tanrısallığı öğretisinde pratikte hemfikir olduğu iddia edilmektedir.
382
  
Hıristiyan kaynaklarına göre insânî ve tanrısal tabiatın tek bir bedende var 
olması problemi, Filistin’de doğan Nâsıralı İsa’nın kendini hem Tanrı hem insan olarak 
sunmasıyla başlar. Zira  o dönemde Filistin’de yaygın olan Yahudiliğin bir ve tek tanrı 
inancına aykırı bir durum olarak ortaya çıkan bu inancın iman unsurlarını Yunan 
felsefesi’nin inceliklerine alışmış olan elit bir tabaka akılcı bir dille açıklamaya 
başlamıştır. İncil’in doktrinel muhtevasını felsefi terimlerle ifade bazında ortaya çıkan 
ayrılıkçı küçük gruplar her ne kadar Hıristiyanlığın kitlesel bütünlüğü yanında küçük 
kalsalar da zaman zaman kilise birliğini sarsacak hareketliliğe neden olurlar.   
Antikite denilen dönemden itibaren bilhassa IV. yüzyıl. da itizal hareketlerinin 
ivme kazanması nedeniyle huzursuzluğu gidermek ve Hıristiyan birliğini sağlamak 
üzere bir takım konsiller toplanmıştır. Doktrin Konsilleri
383
de denilen bu konsillerde 
alınan kararlar iman ve disiplin hususunda Katolik Kilisesi’nin başlıca dayanaklarıdır. 
Tarihin ilk konsili kabul edilen ve M.S. 325’te toplanan İznik Konsili’nde Baba ve 
Oğul’un tabiatı problemi tartışılmış ve ‘Homoousios’ kelimesi önerilmiştir. Her ikisinin 
de aynı cevherden olduğunu iddia eden bu formül Hıristiyan inanç sistemine (credo) 
sokulmuş ve yüksek sesle okunmuştur. Hıristiyan Kilisesi ‘Baba ve Oğul’un’ ayrı 
cevherden olduğunu iddia ettiği için İznik Konsili’nde aforoz edilen Aryüs ile bir 
dönem uğraştıktan sonra Kutsal Ruh’un, teslisin ikinci uknumunun bir yaratığı 
olduğunu iddia eden başka bir itizal hareketi ortaya çıkmıştır. Belli başlı propagandacısı 
İstanbul piskoposu Makedonyon olan bu itizal hareketi için pek çok mahalli konsil 
toplanmış, nihayet M.S. 381’de I. İstanbul konsili toplanmış ve Makedonyon itizali 
reddedilerek  İznik Credosu’na kutsal ruhun tanrısal tabiatını belirten ifadeler 
konulmuştur
384
. 
                                                 
382
 Drum, a.g.md. 
383
 Aydın, Mehmet, Hıristiyan Genel Konsilleri ve II. Vatikan Konsili, Selçuk Üniversitesi İlâhiyat 
Fakültesi Yayınları, Konya 1991, s. 12 
384
 Aydın, a.g.e., s.15. 

---