Dinler tariHİ BİLİm dali

 
80
V. yüzyıl.da Kilise birliğini ve Ortodoks Hıristiyan imanını tehlikeye sokan, 
teslisin üç uknumunu değil de daha çok İsa’nın bizzat şahsiyetini hedef alan bir 
tehlikenin baş göstermesi ve itizal hareketlerinin yaygınlaşması üzerine M.S. 431’de 
Efes’te genel bir konsil toplanmıştır.  İskenderiye ve İstanbul ekollerinin rekabeti 
nedeniyle çalkantılı geçtiği ifade edilen konsil sonucunda konsil babaları, katolik 
imanını, “İsa’nın tek kişilikli iki tabiatlı olduğu”  şeklinde izah etmişlerdir
385
. M.S. 
451’de toplanan  Kadıköy Konsili’nde ise  Papa I. Leon’un gönderdiği dogmatik 
mektup okunmuş ve oy birliği ile onun, resmi ortodoks katolik inancını ifade ettiği 
kabul edilmiştir: 
“Hepimiz ittifakla bir ve tek oğul İsa’yı kabul ediyoruz. Ve yine onun, 
bir tek şahısta birleşmiş iki tabiatını kabul ediyoruz. Bu tabiatlar, kendi 
arasında birleşmemiş, bölünmemiş, ayrılmamış ve değişikliğe 
uğramamıştır”
386
.  
Bu doktrini O’Collins  şöyle açıklamaktadır: 
 “İsa Mesih’in iki tabiatında tek bir şahsı vardır. Bir kişi anlamındaki 
hipostatis, gerçek bir kişi anlamındaki  şahıs teriminden daha geniş bir 
kullanıma sahiptir. Her şahıs bir hipostatis olabilir; ancak her hipostatis bir 
şahıs olamaz. Kadıköy öğretisinden, bedenlenen Tanrı Kelâm’ının sadece bir 
şahıs olduğu, fakat iki nesneye sahip olduğu anlamı çıkarılabilir. O bir ‘kim’ 
dir; ancak ‘ neler’e sahiptir. Biz tekliği şahsa referansla tanımlarız, ikiliği ise 
tabiatlara referansla tanımlarız”
387
. 
 Bu karar 681’de toplanan III. İstanbul’da Konsili’nde: 
“İsa’da bölünmeyen, ayrılmayan ve birbirine karışmayan iki iradeyi 
ve iki tabi enerjiyi kabul ediyoruz. İki irâde, insânî irâde gibi, tanrısal iradeyi 
takip eder ve ona tabi olur”
388
. 
sözleriyle tamamlanır.  
                                                 
385
 Aydın, a.g.e., s. 17 
386
 Aydın, a.g.e., s. 19 
387
 O’Collins, Gerald-Farrugia, Mario, Catholicism, The Story Of The Catholic Christianity, Oxford 
University Press, New York 2003, s. 154
  
388
 Aydın, a.g.e., s. 22 

---

 
81
İsa’nın tabiatının tartışıldığı Antikite Konsilleri Ortaçağda yerini siyasi ve milli 
menfaatlere dayanan konsillere bırakmıştır. 15. yüzyıl. da ise İsa’nın tabiatıyla ilgili 
karar alan Floransa Konsili (1439-1442) dikkat çeker. İznik metropoliti Bessarion ve 
Rum yüksek papazlarının etkisiyle kabul edilen bir formüle göre: 
 “Kutsal Ruh (Esprit-Saint), tabiatı ve cevheri içinde Babadan ve 
Oğuldan aynı anda çıkmıştır ve devamlı da ikisinden bir tek Spiration’la tek 
prensip olarak çıkmaktadır”
389
. 
Son olarak I. ve II. Vatikan konsillerinde, iradesinin sırrını  bizzat ortaya 
koymak Tanrı’nın hoşuna gittiği ve görünmeyen Allah’ın kendi Kelâmı ile her şeyi 
yarattığı, atalara başka bir yaratılışla kendini gösterdiği, onların düşüşünden sonra bir 
kefaret vaat ettiği, büyük bir millet yapmak üzere İbrahim’i davet ettiği, bu milleti Hz. 
Musa ve diğer peygamberler vasıtasıyla  vaat edilmiş kurtarıcıyı kabul etmeleri için 
eğittiği yönünde görüş beyan edilirken; bazı teologlar Pavlus’un İbraniler’e 
mektubundaki ifadelerine dayanarak Ebedi Kelâm Oğul’un kurtuluşu tamamlamak 
üzere Baba tarafından gönderildiği ve Tanrı’nın Oğul aracılığıyla insanoğluyla 
konuştuğu şeklinde yorumlamışlardır
390
. 
 
 
3.  İsa Mesih’in İnsânî Kişiliği 
Gnostiklerin öğrettiği kötülüğün tabiatı sorununu, bugün heretik kabul edilen 
Basilides, Marcion ve Manichaean gibi Hıristiyan bilim adamları ‘ölümcül düşüncenin 
hatası’  şeklinde tanımlamaktadırlar. Onlara göre Tanrı olarak İsa Mesih maddi bir 
bedene sahip olamaz ve onun bedeni sahtedir. Valentinus’un da içinde bulunduğu diğer 
bir grup ise İsa’nın dünyevi olamayan bir bedene sahip olduğunu kabul eder. Öyle ki  
İsa Meryem’den doğmamıştır sadece onun  boş bedeni Meryem’in vücudundan 
geçmiştir. Apolloniaristler İsa’nın sıradan bir bedeni olduğunu kabul etmekle birlikte, 
onun insânî bir ruhu olduğunu reddederler. Onlarda rasyonel düşüncenin yerini Tanrısal 
tabiat almıştır. Oysa İsa’nın gerçek bir insan olduğuna dair Tanrı Kelâmı’nın sayısız 
yazılı ve sözlü kanıtı vardır.  İsa karakterinin Yeni Ahit’teki ünvanı  İnsanoğlu’dur. 
Çünkü pek çok yerde İsa kendisini İnsanoğlu olarak tanıtır. “O’nun yaşamı, ölümü ve 
                                                 
389
 Aydın, a.g.e., s. 42 
390
 Aydın, a.g.e., s. 67 

---

 
82
dirilişi bir yalan olsaydı O ve O’nun dini boş olurdu”
391
cümlesi  İsa dini ne kadar 
gerçekse  İsa’nın bedeninin de o kadar gerçek olduğunu ima etmektedir. Aziz 
Augustinus da,  
“Tek Tanrı ve Tanrı’yla  insanlar arasında tek aracı vardır. O da 
insan olan ve kendisini fidye olarak sunmuş bulunan Mesih İsa’dır”
392
 ; 
“Ellerime, ayaklarıma bakın; işte benim! Dokunun da görün. Hayaletin eti 
kemiği olmaz, ama görüyorsunuz, benim var”
393
.  
cümlelerinden hareketle İsa’nın bir hayal ürünü olarak tasavvur edilmesinin 
ciddi bir hata olacağı ve İsa’nın bir hata olarak kabul edilmesi sonucunda gerçekdışı 
olması gerektiği yorumunu yaparken ki, bu, İsa’nın bedeninin hayal olmadığını 
savunanların dayanağıdır
394
.  İsa’nın insânî ruhu hususundaki iddialar da yine Kutsal 
Kitaba dayandırılır.  İsa “Ölesiye kederliyim”
395
 ve “Şimdi yüreğim sıkılıyor”
396
 gibi 
ifadeleriyle sadece insan ruhuna has üzülme ve hastalanma gibi duyguları olduğunu 
belli etmiştir. Ayrıca İsa’nın Meryem’den
397
, sonuç itibariyle bir kadından doğumu
398
ve 
İbrahim’den
399
 Davud’a
400
kadar ulaşan bir soy ağacına dair bilgilerin Kitab-ı 
Mukaddes’te yer alması, onun insânî yönünün Kutsal Kitap tarafından da 
onaylandığının bir ifadesidir.  
 
a. İsa’nın Yaşamı 
İsa’nın hayatı hakkındaki bilgilere daha çok I. yüzyıl. da yazılan ve Kilise 
tarafından otorite kabul edilen Sinoptik İnciller’de rastlanır. Aralarında pek çok 
benzerlik bulunan Matta, Markos ve Luka incillerinden biraz daha farklı olan 
Yuhanna’da da İsa’ya dair haberler yer alır.  
                                                 
391
 I. Korintliler, 15:14 
392
 I. Timoteos, 2:5 
393
 Luka, 24:39 
394
 Drum, a.g.md. 
395
 Matta, 26:38 
396
 Yuhanna, 12:27 
397
 Matta, 1:16 
398
 Galatyalılar, 4:4 
399
 Galatyalılar., 3:16 
400
 Matta, 1:1 

---