Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007-2013), Türkiye Büyük Millet Mecli

Dokuzuncu Kalkınma Planı                     Kimya Sanayii Özel İhtisas Komisyonu, Bor-Soda Külü-Krom Kimyasalları Çalşıma Grubu Raporu
 
 
77
üretimine ağırlık verilmesi   için  yapılan ve yapılacak olan araştırma ve geliştirme faaliyetleri 
Eti Maden’in  tüm faaliyetleri içinde önemli bir yer tutmaktadır. 
Mevcut durumda; Türkiye’de bor ürünleri Ar-Ge çalışmaları, Eti Maden İşletmeleri 
Genel Müdürlüğü ile Ulusal Bor Araştırma Enstitüsü (BOREN)’in kontrol ve 
koordinasyonunda Üniversiteler, TÜBİTAK, MTA ve bağımsız çalışan bazı özel şirketler 
tarafından yürütülmektedir.  
Eti Maden’de Ar-Ge faaliyetleri sonucunda tamamlanan projelerin bazıları yatırım 
aşamasındadır. Özel sektöre önerilen projeler takip edilmekte, bazı projeler de laboratuar ve 
pilot çalışmaları tamamlanmış ve ürün spekti oluşturma aşamasına gelmiştir. Tablo 32.1, 2 ve 
3’de  Eti Maden ve diğer kuruluşlar ile ortaklaşa yürütülmekte olan projeler verilmektedir.  
 BOREN’de  çalışma konularında, proje gerçekleştirme konusunda çeşitli yöntemler ile 
çalışılmaktadır. Bunlardan biri periyodik olarak yapılacak Araştırma Projesi çağrıları ile 
üniversitelerde bu konuda yapılan çalışmalardan ve donanım altyapısından bilgi sahibi olma 
ve öncelikler çerçevesinde bu projeleri destekleme şeklindedir. Bir diğer yöntem BOREN 
tarafından öncelikli olarak belirlenen  konular için çağrı yapılmak sureti ile proje destekleme 
olarak belirlenmiştir. Bunun dışında ülkemizdeki çeşitli araştırma kurumları ile BOREN 
öncelikleri veya bu kurumların proje önerileri doğrultusunda belirlenen projelerin 
desteklenmesidir. Bu arada BOREN kendi olanakları ile ürün geliştirme ve bu ürünlerin 
potansiyel kullanım alanlarını belirleme konusunda çalışmalarını da sürdürmektedir. Bu arada 
ulusal ve uluslararası düzeyde çeşitli kongre, sempozyum v.b. katılımları ile çalışmalar bu
 
alanlarda tanıtılmaya ve özellikle uluslararası katılımlı projelerde  yer almaya  çalışılmaktadır.  
BOREN kendi bünyesinde yapılan araştırma çalışmaları ile faaliyetlerini sürdürmekte 
ayrıca bir kısım proje de BOREN tarafından yönlendirilmek sureti ile üniversiteler ve 
araştırma kurumları tarafından yürütülmektedir. BOREN bünyesinde yapılan çalışmalar 
sonucunda 2005 yılı içinde bitkiler için mikrobesleyici olarak kullanılabilecek ve halen dünya 
pazarında bu amaçla kullanılmak üzere yer alan eşdeğer üründen çözünürlüğü ve B2O3 oranı 
daha yüksek bir ürün geliştirilmiştir.  İlk kez Nisan 2005’te BOREN-Eti Maden işbirliği ile 
düzenlenen I. Ulusal Bor Çalıştayında tanıtımı yapılan ürünün pilot çapta üretilebilmesi amacı 
ile ODTÜ Kimya Mühendisliği Bölümü bünyesinde bir pilot tesis kurulmuştur. Ürün halen 
çeşitli bitkiler üzerinde denemekte ve olumlu sonuçlar gözlenmektedir.Ürünün ikinci bir 
kullanım alanı da ahşap emprenye işlemleridir. Bu amaçla Gazi Üniversitesi bünyesinde 
oluşturulan deneme ortamında Çevre ve Orman Bakanlığı İç Anadolu Ormancılık Araştırma 

---

Dokuzuncu Kalkınma Planı                     Kimya Sanayii Özel İhtisas Komisyonu, Bor-Soda Külü-Krom Kimyasalları Çalşıma Grubu Raporu
 
 
78
Müdürlüğü işbirliği ile çalışmalar sürdürülmektedir.2005 yılı sonu itibariyle, BOREN 
tarafından doğrudan yürütülen veya üniversiteler ve araştırma kuruluşları ile ortak çalışma 
kapsamında gerçekleştirilmekte olan projeler Tablo 33.1’de verilmiştir.  Tablo 33.2’de 
BOREN’in 5 yıl içerisinde çalışmayı planladığı projeler verilmektedir.  
 
 
Tablo 32.1. Eti Maden ve Diğer Kuruluşlar ile Ortaklaşa Yapılarak  Devam Eden 
Bor ile İlgili Projeler 
S. No  Proje Adı 
1 Bigadiç 
Bor 
İşletme Müdürlüğü'nde Kolemanit Kalsinasyonu 
2 Kırka Tinkal Cevherine Çözelti Madenciliği Uygulanabilirliğinin Araştırılması 
3 
Üleksitten Borik Asit ve Boraks Pentahidrat Üretimi Prosesinin Araştırılması  
4 Kırka’da Çok Amaçlı Bor Ürünleri Tesisi Kurulması Projesi  Etüdü 
5 Tinkalin 
Kalsinasyonu 
6 
İnsanların Bir Günde Aldıkları Bor Miktarının Saptanması ve Borun İnsan Sağlığına 
Etkilerinin Belirlenmesi 
 
 
Tablo 32.2 Eti Maden ve BOREN Tarafından Ortaklaşa Yürütülen Projeler 
S.No Proje 
Adı 
1 
Bigadiç Pilot Ölçekli Homojenlendirme  
2 Kırka Ürün Eleklerinin Optimizasyonu 
3 
Pilot Ölçekli Susuz Boraks Üretim Tesisi 
4 Kolemanit 
Kalsinasyonu 
5 Kırka Tinkal Çözelti Madenciliği 
 
 
Tablo 32.3. Eti Maden ve TÜBİTAK Arasında TARAL Kapsamındaki  Projeler 
1 Çok 
Amaçlı Bor Ürünleri Etüdü 
2  Üleksitten Penta Üretimi 
3  Sodyum Borhidrür Üretimi 
 
 

---

Dokuzuncu Kalkınma Planı                     Kimya Sanayii Özel İhtisas Komisyonu, Bor-Soda Külü-Krom Kimyasalları Çalşıma Grubu Raporu
 
 
79
Tablo 33.1.  BOREN’in Diğer Kuruluşlar ile Ortaklaşa Yaptığı Projeler 
Proje Adı Proje 
Yürütücüsü 
Açıklama 
Sodyum Bor Hidrür (SBH) 
Sentezi ve Üretimi    
TÜBİTAK-MAM 
28 ay sürecek olan projenin ana amacı hidrojen 
taşıma ortamı olarak “sodyum borhidrürün” şu anda 
dünyada kullanılan yöntemlerden daha ucuz bir 
yöntem ile sentezlenmesinin araştırılması ve bu 
sentez yöntemi kullanılarak üretim teknolojisi ve 
bilgisinin geliştirilmesidir.  
Doğrudan Sodyum Bor 
Hidrürlü Yakıt Pili Üretimi 
ve Entagrasyonu  
TÜBİTAK-MAM 
30 ay sürecek olan bu projede doğrudan sodyum 
borhidrürlü yakıt pili bileşenleri geliştirilecek ve 
bazı düşük güç gerektiren uygulamalara dönük tek 
ve çok hücreli yakıt pilleri üretilerek sanayiye 
entegrasyonu sağlanacaktır.  
Porselen Karo Bünyelerinde 
Borik Asit İlavesinin Etkileri 
TÜBİTAK-SAM 
Porselen karo bünyelerine borik asit ilavesi, pişme 
sıcaklık sürelerini %10-20 oranında azaltarak, yer 
karosu parametrelerine indirebilmekte ve yer karosu 
üretim tesislerinde porselen karo üretimi 
gerçekleştirilebilmektedir. Proje tamamlanmıştır. 
Projenin endüstriye aktarımı üzerinde çalışmalar 
devam etmektedir. 
Klinker Üretiminde 
Kolemanit Kullanımının 
Araştırılması ve Çimento 
Endüstrisinde 
Uygulanabilirliği 
TÇMB 
Yapılan çalışmalarda kolemanit cevherinin çimento 
klinkeri hammaddesine katılmasının klinker pişirme 
sıcaklığını %10 düşürdüğü ve beton mukavemetini de
%70 e varan oranlarda artırdığı gözlenmiştir. Proje 
endüstriyel ölçekte uygulama aşamasına gelmiştir. 
Çinko Borat Üretim 
Teknolojisinin 
Geliştirilmesi ve Alev 
Geciktirici Olarak Kullanım 
Alanlarının Araştırılması 
ODTÜ Kimya 
Mühendisliği 
Çinko borat üretimi küçük ölçekte reaktörde 
tamamlanmış, üretimin optimum koşulları 
belirlenmiştir. Ölçek büyütme ve sürekli 
reaktörlerde üretim çalışmaları devam etmektedir. 
Polimere katkı malzemesi olarak katılması ve 
malzeme testi aşamasına gelinmiştir. 
Tarımda Mikrobesleyici 
Olarak Kullanılacak Bor 
Ürününün Pilot Tesisde 
Üretimi 
BOREN 
Halen dünyada en yaygın olarak kullanılan 
mikrobesleyici US Borax tarafından üretilen 
Solubor ve Solubor DF ticari isimleri ile satılan 
ürünlerdir. Bu ürünlerin yerine kullanılabilecek yeni 
bir ürün üretilmiştir. Proje tamamlanmıştır.Sanayiye 
aktarma çalışmaları devam etmektedir. 
Boren Tarafından Üretilen 
Mikrobesleyici Nitelikli Bor 
Ürününün Tarımda 
Kullanım Olanakları 
Ankara Üniversitesi 
Ziraat Fakültesi Toprak 
Bölümü 
Makarnalık ve ekmeklik buğday, mısır ve nohut 
bitkileri yürütülen sera çalışmaları ile ürünün 
yapraktan ve topraktan uygulamalarının rahatlıkla 
yapılabileceği ve verimde en az %5 oranında artış 
sağlayacağı sonucuna varılmıştır. Çalışmaların diğer 
bitki türlerinde de yapılması planlanmaktadır.  
 
 
 

---