_______
Milli Kitabxana_______
145
yaranmasının əsaslarını, bu hüquqların həyata keçirilməsi
qaydalarını və əmək pensiyası təminatı sistemini müəyyən edən
“Əmək pensiyaları haqqında” qanunlar qüvvəyə minmişdir.
“Sosial müavinətlər haqqında” qanun görə sosial müavinətlər -
“Sosial müavinətlər haqqında” qanunla müəyyən edilmiş qaydada
ayrı-ayrı kateqoriya şəxslərə sosial yardım göstərilməsi məqsədilə
aylıq və ya birdəfəlik ödənilən pul vəsaitləridir. Qanunda öz əksini
tapan aylıq (dövlət qulluqçularına
ömürlük müavinət,
valideynlərini
itirmiş və valideyn himayəsindən məhrum olmuş uşaqların
qəyyumlarına (himayəçilərinə) müavinət və s.) və birdəfəlik
müavinətlərin böyük əksəriyyətinin maliyyələşmə mənbəyi dövlət
büdcəsi xərcləridir.
Əmək pensiyası baza, sığorta və yığım hissəsindən ibarətdir.
Əmək pensiyasının baza hissəsi və Qanunda müəyyən olunan baza
hissəsinə əlavələr məcburi dövlət sosial sığortası vəsaitləri, dövlət
büdcəsinin transfertləri və qanunvericiliyə uyğun digər mənbələr
hesabına maliyyələşdirilir.
Beləliklə, qeyd olunan qanunların qüvvəyə minməsi ilə ölkədə
sosial yardım ilə sosial sığorta sistemi bir-birindən ayrılmışdır.
Hazırda (2006-cı il üzrə) sosial müdafiə və sosial
təminat xərclərinin strukturu aşağıdakı kimi təqdim edilir:
•
Sosial müdafiə xərcləri.
Bu vəsaitlər üç struktur
vasitəsilə bölüşdürülür. Belə ki, Azərbaycan
Respublikasının Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiə
Nazirliyi, Azərbaycan Respublikasının Qaçqın və
Məcburi köçkünlərin işi üzrə Dövlət Komitəsi və Dövlət
Sosial Müdafiə Fondu. Vəsaitlərin 42%-i DSMF-in
paynıa düşur. DSMF isə bu xərclərdən 2006-cı il
yanvarın 1-dən aprelin 1-dək olan dövr ərzində baza
pensiyasının 25 manat, 2006-cı ilin aprelin 1-dən
oktyabrın 1-dək olan dövr ərzində baza pensiyasının 30
manata və 2006-cı ilin oktyabrın 1-dən dekabrın 31-dək
olan dövr ərzində baza pensiyasının 35 manata
çatdırılması xərclərini maliyyələşdirməyi nəzərdə tutur.
_______
Milli Kitabxana_______
146
•
Sosial təminat xərcləri yalnız
Azərbaycan
Respublikasının Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiə
Nazirliyi vasitəsilə bölüşdürülməsi nəzərdə tutulmuşdur.
3.1.1.5. Mədəniyyət, incəsənət, informasiya, bədən
tərbiyəsi və digər kateqoriyalara aid edilməyən sahədə fəaliyyət
Kütləvi informasiya vasitələri xərcləri. “Kütləvi informasiya
vasitələri haqqında” Azərbaycan Qanunu
Azərbaycan
Respublikasında kütləvi informasiyanın axtarılması, əldə edilməsi,
hazırlanması, ötürülməsi, istehsalı və yayımının ümumi qaydalarını,
habelə mətbuatın, informasiya agentliklərinin, televiziya və radio
təşkilatlarının vətəndaşların tam, doğru-dürüst və operativ
informasiya almaq hüququnun həyata
keçirilməsinə yönəldilmiş
fəaliyyətinin təşkilati, hüquqi və iqtisadi əsaslarını müəyyən edir.
Kütləvi informasiya vasitələrinə dövlət qayğısının və dövlət
büdcəsindən bu istiqamət üzrə vəsaitlərin ayrılması ilə yanaşı bir sıra
güzəştlər də (“Kütləvi informasiya vasitələri haqqında” qanunda və
bu qanunun icrası ilə bağlı digər qanunvericilik aktlarında)
müəyyənləşdirilmişdir.
1. Mətbuat və informasiya orqanlarının maddi-texniki
vəziyyətinin yaxşılaşdırmaq məqsədi
ilə kütləvi informasiya
vasitələri məhsullarının alqı-satqısının bütün növləri üzrə
dövriyyələr, mətbu kütləvi informasiya vasitələri məhsullarının
istehsalı ilə bağlı redaksiya, nəşriyyat və poliqrafiya fəaliyyəti əlavə
dəyər vergisindən azad olunmuşdur (Vergi Məcəlləsi 164.1.7).
2. “Kütləvi informasiya vasitələrinə dövlət qayğısının
artırılması haqqında” Azərbaycan Respublikasının Prezidentinin 20
iyul 2001-ci il tarixli Fərmanının icra edilməsi məqsədilə kütləvi
informasiya vasitələri məhsullarının illik satışından redaksiyaların
əldə etdikləri mənfəətdən ödədikləri verginin (reklam gəlirləri istisna
olmaqla) miqdarının müəyyənləşdirilməsi və üç il ərzində bu
vəsaitin hər il dövlət büdcəsindən redaksiyalara ödənilməsi qaydaları
(9 avqust 2002-ci il tarixli Azərbaycan Respublikası Nazirlər
Kabinetinin qərarı) müəyyən edilmişdir.
_______
Milli Kitabxana_______
147
3. Bir çox mətbu orqanların iqtisadi vəziyyəti nəzərə alınaraq,
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 27 dekabr 2001-ci il tarixli
və 9 yanvar 2003-cü il tarixli sərəncamları ilə qəzetlərin
“Azərbaycan” nəşriyyatına 2001-ci il dekabrın 31-dək olan
borclarının ödəniş müddəti 2005-ci il dekabrın 31-nə qədər
uzadılmışdır. Qəzetlərin maddi-texniki və maliyyə vəziyyətini
nəzərə alaraq, azad və müstəqil mətbuatın inkişafına yardım
məqsədi
ilə dövlət başçısı tərəfindən qəzetlərin “Azərbaycan” nəşriyyatına
2001-ci il dekabrın 31-dək olan borcları (398 046,2 AZN) dövlət
büdcəsi hesabına ödənilməsi barədə 8 fevral 2006-cı ildə növbəti
sərəncam imzalandı.
Gənclər siyasəti. Azərbaycan Respublikasının dövlət gənclər
siyasətinin həyata keçirilməsi üçün 29 iyul 1999-cu ildə dövlət
gənclər siyasəti haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin
Fərmanında ayrı-ayrı dövlət hakimiyyəti və idarəetmə orqanlarının
gənclərlə iş üzrə əlaqəli və məqsədyönlü fəaliyyət göstərməsi üçün
lazımi şərait yaradılması, gənclərin daha geniş təbəqələrinin dövlət
idarəetmə işlərinə cəlb olunması sahəsində əlavə tədbirlərin
görülməsinə və bunun üçün lazımi maliyyə vəsaitinin ayrılması, ölkə
əhalisinin yarıdan
çoxunu təşkil edən uşaq, yeniyetmə və gənclərin
üzləşdikləri problemləri həll etmək, onları yeni dövrün tələblərinə
uyğun hazırlamaq kompleks tədbirlərin həyata keçirilməsinin
zəruriliyi qeyd olunur.
Bu fərmanla yanaşı, 2002-ci ildə dövlət başçısı tərəfindən
“Gənclər siyasəti haqqında”
qanun imzalanmışdır. Qanuna görə
gənclər siyasətinin əsas məqsədi Azərbaycan Respublikasında
gənclərin fiziki, əqli və mənəvi inkişafına şərait
yaratmaq, onların
imkan və bacarıqlarının reallaşdırılmasına kömək etməkdir.
Mədəniyyət, incəsənət və kütləvi informasiya vasitələri
xərcləri üzrə artım 2004-cü ildə, 2001-ci illə müqayisədə 76,1%,
bədən tərbiyəsi və gənclər siyasəti üzrə isə 55,7% təşkil etmişdir.
3.1.1.8.
Mənzil-kommunal xərcləri
Mənzil-kommunal xərcləri dövlət yaşayış binlarının və
evlərinin tikintisinə rəvac verir, insanların mənzil hüququnu