28
14.1.
Banklarda əməliyyatlar elektron ödəniş sənədləri əsasında aparıla bilər. Elektron
ödəniş sənədlərində müəyyən olunmuş qaydada bank sənədləri üçün nəzərdə
tutulmuş bütün rekvizitlər olmalıdır.
14.2.
Bank sənədlərinə - mühasibat uçotu və nəzarət üçün kredit şöbəsinin sərəncamları,
bankın istifadə etdiyi ciddi hesabat blankları və digər sənədlər də aiddir. Ciddi
hesabat blankları qanunvericiliklə müəyyən olunmuş qaydada Azərbaycan
Respublikası Maliyyə Nazirliyi tərəfindən təsdiq edilir.
14.3.
Əks etdirilən əməliyyatların xarakterinə görə bütün bank sənədləri kassa, memorial
və balansdankənar sənədlərə bölünür. Kassa sənədləri ilə pulların mədaxil və
məxarici üzrə əməliyyatlar rəsmiləşdirilir və mədaxil və məxaric sənədlərinə
bölünür. Mədaxil kassa sənədlərinə - pulların bankların kassalarına daxil edilməsi
üçün müştərilərin elanları, mədaxil kassa orderləri, pulların qəbul edilməsi barədə
qəbzlər aiddir. Məxaric kassa sənədlərinə nağd pulun alınması üçün çeklər və
məxaric kassa orderləri aiddir.
14.4.
Memorial sənədlərdən hesablar üzrə nağdsız köçürmələr üçün istifadə edilir. Onların
tərkibinə müştərilər tərəfindən banka təqdim olunan hesablaşma sənədləri (ödəniş
tapşırıqları, inkasso tapşırıqları, akkreditivlər, vergi orqanlarının sərəncamları və s.)
daxildir.
14.5.
Balansdankənar sənədlərə balansdankənar mədaxil və məxaric orderləri, şərti
tələblər və öhdəliklər üzrə əqdlərin qeydiyyat sənədləri aiddir.
14.6.
Pul çeki üzrə nağd pul, çekdə adı göstərilmiş şəxsə verilir. Çek üzrə nağd pulu almaq
hüququnun başqasına etibar edilməsinə yol verilmir. Müəssisənin (təşkilatın,
idarənin) baş mühasibinin və ya çeki ikinci imzalamış digər işçinin adına yazılmış
çek üzrə nağd pul verilməsinə yol verilmir.
14.7.
Hesabın sahibi ödəniş tapşırıqlarında, habelə pul çeklərinin arxa tərəfində ödənişin
təyinatını göstərməlidir. Pul çeklərinin arxasında ödənişin təyinatı haqqında məlumat
çek verənin imzası ilə təsdiq edilir.
14.8.
Xüsusi əhəmiyyətli dövlət qurumlarının ödəniş tapşırıqlarında və çeklərində ödənişin
təyinatı göstərilmədən təqdim oluna bilər.
29
14.9.
Banklar çek və ödəniş sənədlərini, onların yazıldığı günü hesaba almadan, 3 iş günü
ərzində icraya qəbul edir. Nağd pulun verilməsi üçün tərtib olunan elanlarda onların
banka faktiki təqdim edildiyi tarix göstərilməlidir.
14.10.
Çek və ödəniş tapşırıqları üzrə məbləğ, mütləq sətrin əvvəlində yazı ilə başlanır, boş
yerdə və yazı ilə göstərilmiş məbləğdən sonra qoşa xətt çəkilir.
14.11.
Sənədlərdə əməliyyatın mahiyyəti dəqiq şərh edilməlidir. Hər sənəddə müştərinin
səlahiyyətli şəxslərinin imzaları və möhürü olmalıdır. Nağd pulun verilməsi haqqında
elanları onu ödəyən şəxs imzalayır. Sənədlərin doldurulmamış hissəsinin üstündən
xətt çəkilməlidir.
14.12.
Sənəd, imzalar və möhür şübhəli hesab olunduqda, bank çek və ya ödəniş tapşırığını
qəbul etməkdən imtina edir və bunun üçün məsuliyyət daşımır. Bank, hesab
sahibinin çeki itirməsi və ya oğurlanması haqqında məlumatını almazdan əvvəl
itirilmiş və ya oğurlanmış çek üzrə nağd pul verərsə, bunun üçün məsuliyyət daşımır.
14.13.
Bank hesablaşma sənədlərində məlumatın və riyazi hesablamaların düzgün olub –
olmamasına məsuliyyət daşımır. İmzaları, möhürü və ya mətni saxta olan çekin və ya
ödəniş tapşırığının ödənilməsində bankın təqsiri sübut edilmədikdə, bunun
nəticəsində dəyən zərər üzrə məsuliyyət hesab sahibinə aid edilir.
14.14.
Nağd pulun və digər qiymətlilərin verilməsi üçün əsas olan pul çeklərində, məxaric
kassa orderlərində və balansdankənar orderlərdə alıcıların imzaları olmalıdır. Bundan
başqa, həmin sənədlərdə alıcının şəxsiyyət vəsiqəsinin (pasportunun) və ya onu əvəz
edən sənədin təqdim olunduğu barədə qeydlər edilməlidir. Bu qeydlərin alıcıların
özləri tərəfindən aparılmasına yol verilmir, əməliyyat işçisi alıcının təqdim etdiyi
şəxsiyyət vəsiqəsini və ya onu əvəz edən sənədi yoxladıqdan sonra həmin sənədin
rekvizitlərinin düzgünlüyünü yoxlamalı, sənəddə olan imza nümunəsini alıcının
çekdə və ya məxaric orderində olan imzası ilə tutuşdurmalıdır. Şəxsiyyət vəsiqəsi və
ya alıcının şəxsiyyətini təsdiq edən digər sənəd haqqında qeydin düzgünlüyü, çekdə
və ya orderdə əməliyyat işçisinin imzası ilə təsdiq olunur.
14.15.
Nağd pulun və başqa qiymətlilərin qəbul edilməsi və verilməsi, vəsaitlərin bir
hesabdan bankdakı başqa hesablara köçürülməsi üçün əsas olan bank sənədlərində
mühasibat yazılışının tarixi, sənədi rəsmiləşdirmiş və onu yoxlamış bankın vəzifəli
şəxslərinin imzaları, əlavə nəzarətin tələb olunmadığı əməliyyatlar üzrə sənədlərdə
isə əməliyyatçının imzası olmalıdır. Bu sənədlərdə, o cümlədən həmin sənədlər üzrə
30
qəbzlərdə yuxarıda göstərilmiş imzalardan başqa, nağd pulu və qiymətliləri qəbul
etmiş və ya vermiş xəzinədarın da imzası olmalıdır.
14.16.
Bankın qəbul etdiyi elektron ödəniş tapşırıqları kağız daşıyıcılarda bir nüsxədə çap
edilir və ödəniş tapşırığını qəbul etmiş bankın məsul işçisi və/və ya müştərinin
bankdakı hesabını aparan işçi köçürmənin həyata keçirildiyi tarixi öz imzası ilə
təsdiqləyir.
14.17.
Aparılmış əməliyyatlar üzrə təsdiqləyici sənədlər kimi saxlanması nəzərdə tutulmuş,
habelə hesablardan çıxarışlara əlavə olan elektron ödəniş sənədlərinin kağız surətləri
bankın məsul işçilərinin ştampı və imzaları ilə təsdiqlənir.
14.18.
Sənədi imzalamış bankın vəzifəli şəxsi həmin sənəd üzrə bankda aparılan mühasibat
əməliyyatının düzgünlüyünə məsuliyyət daşıyır.
14.19.
Məsul şəxsə hesablaşma-pul sənədlərini imzalamaq hüququ bank rəhbərinin
sərəncamı ilə rəsmiləşdirilir.
14.20.
Əlavə nəzarət tələb edən hesablaşma-pul sənədlərində aparılan əməliyyatları
imzalamaq hüququna, vəzifəyə görə bankların rəhbərləri və baş mühasibləri, onların
müavinləri və uçot- əməliyyat şöbələrinin rəisləri malikdirlər. Hər hansı hesablaşma-
pul sənədini imzalamaq hüququ olmadan həmin sənədi imzalamış işçilər
qanunvericiliyə müvafiq qaydada məsuliyyət daşıyırlar.
14.21.
Baş mühasib imza nümunələrinin əməliyyat və nəzarət işçilərinə vaxtında
verilməsinə nəzarət etməlidir. Hesablaşma-pul sənədlərinə bu və ya digər imza etmək
hüququ verilmiş vəzifəli şəxslərin imza nümunələrinin bir nüsxəsi nəzarət üçün baş
mühasibdə qalır.
14.22.
Pul çek kitabçasının verilməsi hesab sahiblərinin hesab barəsində sərəncam verməyə
vəkil edilmiş şəxslər tərəfindən imzalanmış ərizəsi əsasında aparılır. Müştərinin
ərizəsində müvafiq surətdə ona bir hesab üzrə eyni vaxtda yalnız bir pul çek kitabçası
verilə bilər və bu zaman çeklərin nömrələrinin ardıcıllığına əməl edilməlidir.
14.23.
Çek kitabçasının verilməsi üçün banka bir nüsxədə ərizə təqdim olunur. Əməliyyat
işçisi ərizənin düzgünlüyünü, ərizədəki imzaların və möhürün, hesab üzrə sərəncam
verməyə vəkil edilmiş şəxslərin imza və möhür nümunələrinə uyğunluğunu yoxlayır,
çek kitabçasının verilməsi üçün icazəni və ərizəni talonla birlikdə kassaya verir.
Xəzinədar ərizəni aldıqdan sonra bankın məsul işçilərinin ərizədə imzalarının olub-
olmadığını yoxlayır, verilən çek kitabçasındakı çeklərin nömrələrini ərizədə və
31
ərizəyə aid talonda qeyd edir, talonda imza etdirərək, çek kitabçasını ərizə ilə birlikdə
əməliyyat işçisinə verir. Ərizəyə aid talon kassada qalır.
14.24.
Əməliyyat işçisi kitabçada bütün çeklərin olub-olmadığını yoxlayır və kitabça
müştəriyə verilməzdən əvvəl mütləq doldurulmalı rekvizitləri (müəssisənin adını və
kitabça bir hesab üçün tələb olunduqda, hesablaşma hesabının və ya cari hesabın
nömrəsini) bütün çeklərdə əks etdirir və ərizəni xəzinədara verir.
14.25.
Xəzinədar çek kitabçasında bütün çeklərin olub-olmadığını yoxlayır, talonu
imzalayır. Məxaric orderinin yazılması üçün çek kitabçası verildikdən sonra talonlar
əməliyyat işçisinə qaytarılır. Xəzinədar müştərinin ərizədəki imzasını onun imza
nümunəsi ilə əvvəlcədən tutuşdurub imza etdirdikdən sonra kitabçanı müştəriyə
təqdim edir. Məxaric orderi yazıldıqdan sonra çek kitabçalarının verilməsi üçün
ərizələrə aid talonlar məhv edilir. Çek kitabçalarının verilməsi üçun müştərilərin
ərizələri gün ərzində verilmiş kitabçaların ümumi sayı üzrə tərtib edilən məxaric
orderi ilə birlikdə saxlanılır.
14.26.
Müştəriyə verilmək üçün hazırlanmış çek kitabçaları 30 gün ərzində müştərilər
tərəfindən alınmazsa, müştərinin ərizəsi, bankın rəhbəri, baş mühasibi və xəzinə
müdiri tərəfindən imzalandıqdan sonra çeklərin imza üçün təyin olunmuş hissəsi
kəsilir və məxaricə silinir. Ləğv edilmiş çek kitabçaları məxaric orderinə tikilir.
14.27.
Əmanət kitabçaları əmanətlər üzrə şəxsi hesablar aparan mühasibə kassa tərəfindən
baş mühasibin və ya onun müavinin, yaxud da şöbə rəisinin imzası olan yazılı tələblə
verilir. Hər gün əməliyyatlar qurtardıqdan sonra əmanətçilərə verilmiş əmanət
kitabçaları silinib məxaricə yazılır. Məxaric orderinə baş mühasib və ya onun
müavini, yaxud da uçot-əməliyyat şöbəsinin rəisi nəzarət imzasını edir. Silinib
məxaricə yazılan kitabçaların sayı əmanətçilərin gün ərzində açılmış şəxsi
hesablarının sayı ilə tutuşdurulur. İstifadə edilməmiş əmanət kitabçaları xəzinədara
təhvil verilir və xəzinədar kitabçaların avansla alınması barədə mühasibin verdiyi
iltizamı ona qaytarır.
15. Uçot sənədlərinin saxlanmasının təmin edilməsi
15.1. Banklar mühasibat sənədlərinin etibarlı şəkildə saxlanmasını təmin etməlidirlər.
32
15.2. Banklarda ilkin uçot sənədlərinin, mühasibat uçotu registrlərinin və maliyyə
hesabatlarının saxlanması qaydası və müddətləri müvafiq qanunvericiliklə
tənzimlənir.
15.3. Uçot sənədlərinin düzgün arxivləşdirilməsinə görə məsuliyyət bank rəhbərlərinin və
baş mühasiblərin ( rəhbərlik tərəfindən müvəkkil edilmiş digər məsul şəxsin) üzərinə
düşür. Rəhbər və baş mühasib bu sahə üzrə müvafiq əməkdaşları təlimatlandırmalı,
sənədlərin saxlanması üçün şkaflar və digər qorunan yerləri müəyyən edərək müvafiq
əməkdaşları ora təhkim etməli, lazım gələrsə, sənədlərin təhlükəsiz yerlərə
çıxarılmasını və növbəliyini təmin etməlidir.
15.4. Bu Qaydalara və bankın daxili qaydalarına uyğun olaraq, kitabça şəklində
formalaşdırılmış uçot sənədləri iş günü ərzində gündəlik balans tərtib edildikdən və
bütövlükdə yoxlama aparıldıqdan sonra istifadəsi məhdudlaşdırılmaqla arxivə
göndərilir. Arxivdə cari ilin və əvvəlki ilin sənədləri ayrı-ayrılıqda metal şkaflarda
(seyflərdə) saxlanılır. İllik hesabat təhvil verildikdən sonra hesabat ilindən əvvəlki
ilin sənədləri ümumi əsaslarla saxlanmaq üçün arxivdə yerləşdirilir.
15.5. Daimi istifadə olunan sənədlərin (hüquqi işlər, kredit işləri, müqavilələr, kontraktlar,
müddətli öhdəliklər və s.) saxlanması qaydası, bankın rəhbəri və baş mühasib
tərəfindən müəyyən edilir.
15.6. Kassa sənədləri, əmanətçilərin sənədləri, kreditlər üzrə, qiymətli metallarla, xarici
valyuta ilə əməliyyatlar, bankın təsərrüfat və başqa əməliyyatlar üzrə sənədləri ayrı-
ayrı qovluqlarda saxlanılır.
15.7. Kitabça halına salınmış sənədlər hesablama lenti üzrə sayılır və onların məbləği
mühasibat jurnalı üzrə dövriyyələrin yekunu ilə tutuşdurulur. Əgər ümumi yekunlar
və dəstlər üzrə yekunlar üst-üstə düşmürsə, sənədlər və dövriyyələr ayrı-ayrılıqda
balans hesabları üzrə yoxlanılır. Memorial orderlər və digər sənədlər günün
sənədlərində yerləşdirilir və onlarla birlikdə kitabça şəklinə salınır. Bu sənədlərin
məbləğləri mühasibat jurnalları ilə tutuşdurulur.
15.8. Sənədlərin formalaşdırılması həvalə olunmuş işçilər memorial orderlərə əlavə
edilmiş
vərəqlərin
sayının
düzgünlüyünü
və
əlavələrin
mövcudluğunu
yoxlamalıdırlar.
15.9. Kağız daşıyıcılarda çap olunmuş icra edilmiş elektron ödəniş tapşırıqları bankın
gündəlik sənədlərinə daxil edilir və Mərkəzi Bankın normativ aktları ilə müəyyən
33
olunmuş müddətdə saxlanılır. Xarici və daxili maqnit daşıyıcılarda (disketlərdə,
maqnit lentlərdə və s.) elektron ödəniş tapşırıqlarının saxlanması da eyni qaydada
müəyyən edilir.
15.10. Telefonla əqd bağlanarkən dilerlərin danışıq yazılarının maqnit daşıyıcılara
köçürmək və əqdin bağlandığı tarixdən başlayaraq 1 (bir) ildən az olmayaraq
odadavamlı metal şkaflarda saxlamaq lazımdır.
15.11. Sənədlərin saxlanmasının həvalə olunduğu işçilər onların tam mühafizəsini təmin
etməlidirlər. Bankın baş mühasibinin, onun müavinin və ya baş mühasibin müvəkkil
şəxsinin icazəsi olmadan, hər hansı bir işçinin həmin sənədlərə baxmasına icazə
verilmir.
15.12. Hesab açılması üçün müştərinin təqdim etdiyi sənədlər xüsusi qovluqlara tikilməli və
bankda saxlanılmalıdır. Bu qovluqlardan hər hansı bir sənədin çıxarılmasına yol
verilmir.
15.13. Hesabların rəsmiləşdirilməsi üzrə sənədlərin saxlanması baş mühasibə və ya onun
müavininə həvalə edilir. Bu sənədlər bağlı şkaflarda saxlanılmalıdır. Qüvvədə olan
imza nümunələri mühasibat işçilərində bağlanan şkaflarda saxlanılmalıdır.
Hesablaşmaların rəsmiləşdirilməsi üzrə qüvvəsini itirmiş sənədlər qovluqlarda qalır,
lakin onların üstündən çarpaz xətt çəkilir. İmza nümunələri olan sənədlər
dəyişdirilərkən, köhnə imza sənədləri nümunələri hesabın rəsmiləşdirilməsi
qovluğunda saxlanılır.
15.14. Mühasibat uçotunun bütün sənədləri (ötən ayların memorial sənədləri, şəxsi hesabları
və s.) bankın arxivinə təhvil verilənədək stellajlarla və dəmir şkaflarla təchiz
olunmuş mühasibat xidmətinin cari arxivində saxlanmalıdır. Bu cari arxiv sənədlərin
saxlanması üçün məsul olan xüsusi işçinin sərəncamında olmalıdır.
15.15. Mühasibatlığın anbarında və cari arxivdə saxlanılan sənədlər üzrə arayışlar baş
mühasib və ya onun müavini (şöbə rəisi) tərəfindən imzalanmış tələblər əsasında
həmin sənədlər üçün məsuliyyət daşıyan xəzinədarın və ya cari arxivi aparan işçinin
iştirakı ilə tərtib edilir. Məlumat əldə etmək üçün icazə almış bank bölməsinin
əməkdaşı, xəzinədarın və ya cari arxivi aparan işçinin iştirakı ilə sənədlərdən istifadə
edə bilər. Sənədlər üçün məsul olan şəxslər, məlumat almasına icazə verilmiş
əməkdaşlar tərəfindən sənədlərdə hər hansı bir düzəliş və qeydlər edilməməsinə
nəzarət etməlidirlər.
34
15.16. Anbardan və cari arxivdən uçot sənədlərin verilməsi baş mühasibin yazılı icazəsi
əsasında həyata keçirilir. İş günün sonunadək sənədlər mütləq geri qaytarılmalı və
onların tamlığı, düzəlişlərin olmaması yoxlanılmalıdır.
15.17. Bank, uçot sənədlərini kompüter texnikasından istifadə etməklə formalaşdırılmış
elektron məlumat bazaları (fayllar, kataloqlar) şəklində saxlanmasını da təşkil edə
bilər. Bu zaman həmin mühasibat sənədlərinin Mərkəzi Bankın normativ-hüquqi
aktlarında müəyyən olunmuş formalar üzrə kağız daşıyıcılarında çap edilməsi
imkanını təmin etmək lazımdır. Mühasibat sənədlərinin məlumat bazalarının
strukturunu elə qurmaq tövsiyə olunur ki, həmin sənədləri müəyyən olunmuş
tələblərə uyğun qruplaşdırmağa imkan yaradılsın.
15.18. Uçot sənədləri yalnız Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən
olunmuş qaydada səlahiyyətli dövlət orqanları tərəfindən bank rəhbərliyinin icazəsi
ilə bankdan götürülə bilər. Götürülmüş sənədin baş mühasib tərəfindən təsdiqlənmiş
surəti, götürülmə protokolunun bir nüsxəsi sənədin əslinin yerinə qoyulur. Baş
mühasib sənədlərin olduğu qovluğun üstündə götürülmə barədə qeyd apararaq
imzalayır.
15.19. Eyni zamanda bir ilin müxtəlif tarixləri üçün uçot sənədləri götürüldükdə,
götürülmüş bütün sənədləri siyahıya daxil etməklə protokol tərtib edilir. Bu
sənədlərdən birinin yerinə onun surəti və götürülmüş protokolun bir nüsxəsi qoyulur,
qalan sənədlərin yerində isə onların üzərində götürmə tələbinin saxlandığı yerin qeyd
olunduğu surətləri qalır.
16. Yekun müddəalar
Bu Qaydalar dövlət qeydiyyatına alındığı gündən qüvvəyə minir.
Dostları ilə paylaş: |