Dr. Mustafa GÖRÜryilmaz

326 

 

30.

 

Süleyman Ġzzət, böyük hərbdə 15-ci piyada tüməninin Azərbaycan və 

ġimali Qafqazdakı hərəkat və döyüĢləri, s. 69-70. 

31.

 

Süleyman  Ġzzət,  Nuru  paĢanın  Quba  səfəri  haqqında  müĢahidələrini 

belə  anladır:  "Quba  adi  və  kiçik  bir  qəsəbədir.  Əhalisinin  çoxu  yəhudilərdir. 

Buradakı  musəvilərin  müsəlmanlara  çox  pisliyi  keçmiĢdir.  Ruslarla  bir  olaraq 

müsəlmanları qırmıĢ, evlərini yandırmıĢ və talan etmiĢlər. Süleyman Ġzzət, böyük 

hərbdə  15-ci  piyada  tüməninin  Azərbaycan  və  ġimali  Qafqazdakı  hərəkat  və 

döyüĢləri, s. 70-71. 

32.

 

Süleyman Ġzzət, böyük hərbdə 15-ci piyada tüməninin Azərbaycan və 

ġimali Qafqazdakı hərəkat və döyüĢləri, s. 70-72. 

33.

 

Birinci Dünya hərbində Türk hərbi. Qafqaz cəbhəsi, III ordu hərəkatı, 

II c, s. 599. 

34.

 

Xəritə 15. 

35.

 

Süleyman Ġzzət, böyük hərbdə 15-ci piyada tüməninin Azərbaycan və 

ġimali  Qafqazdakı  hərəkat  və  döyüĢləri,  s.  78;  Türk  ordusu  Dərbəndə  girərək 

nəzarəti  ələ  aldıqdan  sonra,  mövqe  komandiri  Məhmət  Səlim  bəy  tərəfindən,  bir 

üzü  Azərbaycan  türkcəsində,  bir  üzü  də  Rusca  yazılmıĢ  bir  bildiriĢ  yayıldı. 

BildiriĢdə Allahın köməkliyi və lütfü ilə Dərbəndin düĢmən iĢğalından qurtarıldığı, 

hər  kəsin  mal  və  can  əmniyyətinin  Türk  ordusunun  təminatı  altında  olduğu,  bu 

gündən etibarən qiymətli əĢyalar satan mağazalar istisna olmaqla bütün dükanların 

açılaraq Ģəhər əhalisinin öz iĢi-gücü ilə məĢğul olması, Ģəhərdə yaĢayan müsəlman, 

xristian və yəhudilərin – yəni hər kəsin öz evinə getməsi tələb olunurdu. ġəhərdə 

axĢam  saat  19-dan  səhər 7-yə  qədər küçəyə  çıxmaq qadağan edilərək,  kəndlərinə 

getmək  istəyənlərin  Qərargahdan  vəsiqə  almalarının  lazım  olduğu  bildirilirdi; 

Süleyman  Ġzzət,  böyük  hərbdə  15-ci  piyada  tüməninin  Azərbaycan  və  ġimali 

Qafqazdakı hərəkat və döyüĢləri, s. 84. 

36.

 

Birinci Dünya hərbində Türk hərbi, Qafqaz cəbhəsi, III ordu hərəkatı. 

II c, s. 600; Süleyman Ġzzət, böyük hərbdə 15-ci piyada tüməninin Azərbaycan və 

ġimali  Qalqazdakı  hərəkat  və  döyüĢləri,  s.  81;  Berkok,  böyük  hərbdə  ġimali 

Qafqazdakı fəaliyyətlərimiz, s. 72. 

37.

 

 Fransız əsilli polkovnik Bertrand, rus ordusunda yetiĢmiĢdi. 

38.

 

Birinci Dünya hərbində Türk hərbi, Qafqaz cəbhəsi, III ordu hərəkatı, 

II  c,  s.  600;  Berkok,  böyük  hərbdə  ġimali  Qafqazdakı  fəaliyyətlərimiz,  s.  75; 

Süleyman  Ġzzət,  böyük  hərbdə  15-ci  piyada  tüməninin  Azərbaycan  və  ġimali 

Qafqazdakı hərəkat və döyüĢləri, s. 85-97. 

39.

 

Birinci Dünya hərbində Türk hərbi, Qafqaz cəbhəsi, III ordu hərəkatı, 

II c, s. 601. 

40.

 

Yenə orada, s. 602. 

---

327 

 

41.

 

Süleyman Ġzzət, böyük hərbdə 15-ci piyada tüməninin Azərbaycan və 

ġimali  Qafqazdakı  hərəkat  və  döyüĢləri,  s.  87.  Yusif  Ġzzət  paĢa  və  Əbdülməcid 

Çermiyev ilə Daxili ĠĢlər Naziri Ġbrahim Heydərov və Bələdiyyə rəisinin müavini 

Müslim  Ġsrafilov,  döyüĢlərin  davam  etdiyi  cəbhəyə  gedərək  qərargah  mərkəzində 

vəziyyətlə  tanıĢ  oldular  və  Süleyman  Ġzzət  bəydən,  düĢmən  qüvvələri  haqqında 

məlumat aldılar. Cəbhədən xəstəxanaya gedərək yaralılara baĢ çəkdilər. 

42.

 

Mavi  rəngli  bayrağın  sol  üst  küncündə  daha  tünd  rəngli  bir 

dördbucaqlının izində yeddi ulduz vardı. Bu yeddi ulduz, ġimali Qafqazdakı yeddi 

böyük  tayfanı  təmsil  edirdi.  Mərasimdə  Əbdülməcid  Çermiyev  ilə  paĢalar  nitq 

söylədilər.  Rus  və  gürcü  kilsələrinin  keĢiĢləri  ilə  musəvilərin  dini  lideri  də  nitq 

söylədilər.  Süleyman  Ġzzət,  böyük  hərbdə  15-ci  piyada  tüməninin  Azərbaycan  və 

ġimali Qafqazdakı hərəkat və döyüĢləri, s. 93. 

43.

 

Süleyman Ġzzət, böyük hərbdə 15-ci piyada tüməninin Azərbaycan və 

ġimali Qafqazdakı hərəkat və döyüĢləri, s. 94; Biçeraxovun adamları, xalq arasında 

apardıqları təbliğatlarda, türk ordusunun yaxın zamanda Qafqazdan ayrılacağını və 

bölgəni  yenidən  ələ  keçirəcəklərini  bildirərək,  türk  əsgərlərinə  yardım  edənlərin 

daha sonra cəzalandırılacaqlarını deyir və bu  surətlə  xalqa göz dağı verirdilər. Bu 

səbəbdən, rusların intiqamından qorxan xalq, türk əsgərlərinə yardım etmirdi. 

44. Birinci Dünya hərbində türk hərbi, Qafqaz cəbhəsi, III ordu hərəkatı, II 

c,  s.  602;  Süleyman  Ġzzət,  böyük  hərbdə  15-ci  piyada  tüməninin  Azərbaycan  və 

ġimali Qafqazdakı hərəkat və döyüĢləri, s. 94. 

45. Xəritə 16. 

46.

 

Süleyman  Ġzzət,  böyük  hərbdə  15-ci  piyada  tüməninin  Azərbaycan  və 

ġimali Qafqazdakı hərəkat və döyüĢləri, s. 94. 

47.

 

Birinci Dünya hərbində Türk hərbi, Qafqaz cəbhəsi, III ordu hərəkatı, 

II  c.,  s.  603-604;  Süleyman  Ġzzət,  böyük  hərbdə  15-ci  piyada  tüməninin 

Azərbaycan və ġimali Qafqazdakı hərəkat və döyüĢləri, s. 111-112. 

48.

 

Birinci Dünya hərbində Türk hərbi, Qafqaz cəbhəsi, III ordu hərəkatı, 

II c, s. 603-604; Berkok, böyük hərbdə ġimali Qafqazdakı fəaliyyətlərimiz, s. 81. 

49.

 

Süleyman  Ġzzət,  böyük  hərbdə  15-ci  piyada  tüməninin  Azərbaycan  və 

ġimali Qafqazdakı hərəkat və döyüĢləri, s. 116-117. 

50.

 

Birinci Dünya hərbində Türk hərbi, Qafqaz cəbhəsi, III ordu hərəkatı, 

II c, s. 604-605. 

51.

 

 Süleyman  Ġzzət,  böyük  hərbdə  15-ci  piyada  tüməninin  Azərbaycan  və 

ġimali Qafqazdakı hərəkat və döyüĢləri, s. 120-149. 

52.

 

Birinci Dünya hərbində Türk hərbi, Qafqaz cəbhəsi, III ordu hərəkatı, 

II c, s. 603-609; Süleyman Ġzzət, böyük hərbdə 15-ci piyada tüməninin Azərbaycan 

və  ġimali  Qafqazdakı  hərəkat  və  döyüĢləri,  s.  120-149;  Berkok,  böyük  hərbdə 

ġimali Qafqazdakı fəaliyyətlərimiz, s. 86. 

---