Müəllimlərin tədris qruplarına rəhbərlik. Fasilitatorun təlimat kitabçası
Səhifə 43
Başlıq 4.4. Aktiv dinləmə
Aktiv dinləmə fasilitasiyanın və ümumiyyətlə, səmərəli kommunikasiyanın əsas bacarıqlarından
biridir. O, başqası tərəfindən deyilənin başa düşülməsi və dərk edilməsini nəzərdə tutur. İlk
baxışdan, bu, çox asandır. Amma statistika göstərir ki, gündəlik həyatda insanlar səsləndirilən
məlumatın yalnız 20-25 %-ni eşidirlər. Bununla yanaşı, günün sonunda dinlənilən
məlumatın 46%-i insanın yadından çıxır.
Fəal dinləmə yalnız səslərin, sözlərin və cümlələrin başa düşülməsini nəzərdə tutmur. Fəal
dinləyici alınan məlumatı və onun əhəmiyyətini başa düşür, həm deyilənin məzmununa,
eləcə də hisslərə diqqət yetirir. “Mənim şagirdlərim qrupda iş zamanı çətinlik çəkirlər”, -
söyləyən müəllim acığını, çaşqınlığını, ümidsizliyini göstərə bilər və yaxud da kömək istəyə
bilər. Belə ki, fəal dinləyici hər zaman deyilənin arxasındakı emosiyanı müşahidə edə
bilməlidir. Fəal dinləmənin dörd əsas elementi vardır:
Sizin probleminizin nədən ibarət olduğunu başa düşürəm
;
Özünüzü necə hiss etdiyinizi bilirəm
;
Nə deyəcəyiniz mənə maraqlıdır
;
Mən sizi mühakimə etmirəm.
Aktiv dinləmənin maniələri
Passiv/epizodok dinl
ə
m
ə:
insanlar danışdıqlarından tez fikirləşirlər. Buna görə də bir çox
hallarda onlar “asudə vaxtlarını” öz problemlərini düşünməyə sərf edirlər. Müvafiq olaraq
onlar dinlənilənin məzmunu və həmsöhbətin emosiyalarını tam olaraq başa düşüb dərk edə
bilmirlər;
Bloklaşdırılmış dinl
ə
m
ə:
dinləyici tərəfindən həmsöhbətin dediyi söz və ya ifadə
mənfiemosiya yaradır və buna görə də qalan söhbəti dinləməkdən boyun qaçırır;
S
ə
thi dinl
ə
m
ə
: dinləyici söhbətin əvvəlindəcə hesab edir ki, söhbətin mövzusu darıxdırıcıdır
və ya əvvəlcədən onun məzmununu bilir. Müvafiq olaraq səthi və səmimilik xətrinə
həmsöhbətinin dediklərini dinləyir;
Göst
ə
rici dinl
ə
m
ə
:
dinləyici diqqətlə həmsöhbətinə baxır, səmimi dinləyicininin
imitasiyasını yaratmaq məqsədilə, hərçənd əslində tamamilə başqa məsələ haqqında
düşünürlər.Belə bir dinləmə tərzi həmsöhbət üçün kifayyət qədər asan başa düşüləndir.
Aktiv dinləmə üçün səmərəli strategiyaların istifadəsi:
Dinləmənin fiziki tərəfi:
qeyd edilən marağın göstərici jestlərinin və mimikaların istifadəsini və bütün
söhbət ərzində gözlə əlaqənin saxlanılmasını nəzərdə tutur.
Dinləmənin psixoloji tərəfi :
bu zaman dinləyici həmsöhbətinə diqqətini cəmləşdirmişdir, ona baxır ki,
nə deyir, nəyi deməkdən özünü saxlayır,emosiyalarını necə necə istifadə edir
.
Dinləmənin verbal tərəfi :
verbal strategiya söylənilənin təkrarlanmasını, daha yaxşı başa düşülməsi
məqsədilə təkrar soruşmanı nəzərdə tutur. Eləcə də sadə verbal qarşılıqlı əlaqə, məsələn, “başa
Səhifə 44
Müəllimlərin tədris qruplarına rəhbərlik. Fasilitatorun təlimat kitabçası
düşürəm”, “doğrudur”, “əlbəttə ki” həmsöhbətə göstərir ki, onun söhbəti maraqlıdır və daha çox
motivasiya ilə söhbətini davam etdirir.
Aktiv dinləmə fasilitatorun müəllimlərlə səmərəli inteqrasiyaya, qarşılıqlı anlayışa və qarşılıqlı
hörmətinə dəstək verir. Fasilitator tərəfindən aktiv dinləməni nümayiş etdirdikdən sonra
müəllimlər özləri də həmkarları ilə uyğun şəkildə ünsiyyət saxlamağa çalışacaqlar. Bu isə
öz növbəsində müəllimlər arasında məhsuldar peşəkar əməkdaşlığa dəstək verəcəkdir.
Cədvəl 9. Aktiv dinləmənin strategiyaları
Strategiya
M
əqs
əd
Fraza
Həvəsləndirmə
Həmsöhbətinizə göstərin ki, onun
söhbəti ilə maraqlanırsınız
Başa düşürəm...
Maraqlıdır ...
Yaxşı başa sal /bu haqqda
daha
çox
de…
Səni
dinləyirəm, davam et…..
Təkrar soruşma
Həmsöhbətinizə göstərin ki, ona
diqqətlə qulaq asırsınız və onu başa
düşürsünüz
Söhbətin məzmununu yaxşı başa
düşmək üçün
Həmsöhbətə yardım etmək ki, öz
fikrini daha yaxşı ifadə etsin
Başa düşdüyüm kimi, sizin vəziyyətiniz
ondan ibarətdir ki….
Başqa sözlərlə desək, siz
qərara
aldınız
ki…
Siz hiss edirsiniz ki…
Yekunlaşdırma
Mühüm ideyaların, faktların və
digər mühüm məlumatın
əlaqələndirilməsi
Söhbətin növbəti mərhələsi üçün
əsasın yaradılması
Sizin söhbətinizdən göründüyü kimi,
əsas problem ondadır ki
Söhbətinizi yekunlaşdırsaq….