Müəllimlərin tədris qruplarına rəhbərlik. Fasilitatorun təlimat kitabçası
Səhifə 45
Başlıq 4.5. Sualların verilməsi
Sualların verilməsi fasilitasiyanın əsas strategiyalarından biridir. Fasilitator tərəfindən
qoyulan sual diskussiyanın gedişini və hətta müəllimin peşəkar fəaliyyətini də radikal
şəkildə dəyişə bilər. Sualların səmərəli şəkildə qoyulması hər zaman iştirakçıların
motivasiyasını və kreativliyini artırır. Beləliklə, yaxşı olardı ki, fasilitator əvvəlcədən
konkret görüş üçün mühüm suallar hazırlasın.
Fasilitator müxtəlif məqsədlər üçün suallar verə bilər:
•
İştirakçıların mövcud olan bilikləri və hazırlıqlarını müəyyənləşdirmək ;
•
İştirakçıları maraqlandırmaq və\ yaxud onların maraqlarını qorumaq ;
•
İştirakçıların mühakimələrini həvəsləndirmək;
•
Sualların hərtərəfli və əsaslı şəkildə araşdırmaq;
•
Biliyin \informasiyanın bərpa edilməsi;
•
Biliyin \qabiliyyətlərin irəliləyiş monitorinqi;
•
Anlaşılmazlıqların aradan qaldırılması,sualların dəqiqləşdirmək.
Fasilitator görüş zamanı sual vermənin müxtəlif üsullarından istifadə edə bilər.
Cədvəl 10. Sual vermənin üsulları
Üsul
Üsulun t
əsviri v
ə t
əyinatları
Auditoriya üçün
sual
Trener auditoriyaya sual verir və kimin cavab vermək arzusunda olduğunuა
gözləyir.
Auditoriyaya sual vermək müzakirələrin başlanması üçün çox effektivdit.
Həmçinin,qeyd edilən üsul az və yaxud çox aktiv iştirakçılar və onların hazırlığı
haqqında məlumat verir.
Hər bir iştirakçı
üçün sual
Fasilitator növbə ilə eyni bir sualı bütün iştirakçıya verir.
Növbə ilə eyni bir sualın verilməsi, ona xüsusən hərtərəfli müzakirələr zamanı ,
mükəmməl və kifayyət edici və\yaxud rəngarəng cavablar almaq imkanı verir.
Həmçinin ,iştirakçılara bir –birindən öyrənmək imkanı verir.
Sualın konkret
ünvançısı
Trener suallar verir,sonra fasilə yaradır və ondan sonra ona cavab verəcək
iştirakçının adını çəkir.
Sualın kimə ünvanlaşdırılmasının müəyyən edilməsi konkret iştirakçılarda sualın
anlaşılması haqqında tam məlumat əldə etmək imkanı yaradır.Bu üsul
qrupun
aktiv cəlb edilməsində və əsas sual üzərində cəmləşmədə yardımçı olduğu
üçün,onun tez-tez tətbiq edilməsi arzu olunandır .
Sualın geri
qaytarılması
İştirakçı sual verir,trener sualı geri qaytarır (perifraza).
Sualın geri qaytarılması üsulu iştirakçının refleksiyasına və sualın daha dərindən
anlaşılmasına yardım edir.
İştirakçı sual verir,trener ikinci dəfə sualı formalaşdırırlakin özü cavab
vermir.O,qrup üzvlərinə həmin suala cavab vermək imkanı verir.
Səhifə 46
Müəllimlərin tədris qruplarına rəhbərlik. Fasilitatorun təlimat kitabçası
Sualın başqasına
ünvanlanması
Oxşar üsul iştirakçıların rolunun artmasına və aktivləşməsinə,həmçinin ,onların
özlərinə əmin olmalarını artırmaq imkanı verir.
Dərinləşdirmə /
dəqiqləşdirmə
Fasilitator iştirakçıdan söylədiklərini dəqiqləşdirməyi,yaxud daha ətraflı izah
etməyi xahiş edir.
Qeyd edilən üsul müzakirələrin həvəsləndirilməsinə,qaranlıq sualların
araşdırlması və çətinliklərin aradan qaldırılması zamanı yardım edir.
Fasilitator həmçinin bilərəkdən və məqsədyönlü açıq və qapalı suallardan istifadə etməlidir.
Cədvəl 11. Açıq və qapalı suallar: fərqlər
Qapalı suallar
Açıq suallar
Növü
Sadə cavab tələb edir: bəli, xeyr.
Bu sözlərlə başlayır: Kim? Nə? Nə zaman?
Harada? Niyə? Necə?
İstifadə
Onun qoyulması asandır və çox
vaxt tələb etmir.
Sadə sualların dəqiqləşdirilməsi
/araşdırılması zamanı istifadə olunur.
Bu və ya digər məsələ üzrə qarşılıqlı
təsirin və məlumatın alınması üçün
istifadə edilir. Onlar düşündürür və
müzakirənin başlanmasına dəstək verir.
Məsələnin daha yaxşı dərk edilməsi üçün effektiv
istifadə olunur
Risk
Yeni informasiyanın və ya detalların
tapılmasına imkan vermirir. O,
diskussiyanın
səmərəli aparılmasına az dəstək verir.
Onlara cavab vermək nisbətən çətindir.
Sual “Niyə?” tez-tez diskussiya
iştirakçılarını ehtiyatlandırır. Əgər
fasilitator ardıcıllıqla və bilərəkdən açıq
suallardan istifadə etməzsə, o
zaman onların səmərəliliyi sual altında
duracaqdır.
Nümunələr
Bu gün dərsə daxil olmuşdunuzmu?
Şagirdlərə tapşırıq verdinizmi?
Nümunələr:Valideynlərlə görüşdə iştirak
edə biləcəksinizmi?
Bu gün hara getmişdiniz? Şagirdlərə hansı
növ tapşırıq verdiniz? Şagirdlər tapşırığı necə
yerinə yetirdilər? Şagirdlər nə üçün tapşırığı
yerinə yetirməkdə çətinlik çəkdilər? Nəyi
dəyişmək lazımdır?Validenlərlə nə vaxt
görüşəcəksiniz? Valideynlərə məlumatı necə
çatdıracaqsınız?