Müəllimlərin tədris qruplarına rəhbərlik. Fasilitatorun təlimat kitabçası
Səhifə 37
Başlıq 4.2. Yeniyetmələrin təhsil xüsusiyyətləri
Təcrübəli müəllimlər kimi, fasilitatorlar da şagirdlərlə zəngin iş təcrübəsinə malikdirlər.
Bu təcrübə onlara müəllimlərin tədris qruplarına rəhbərlik etməsində yardım
edəcəkdir. Hərçənd, bununla yanaşı, fasilitatorlar nəzərə almalıdırlar ki, yetkinlərlə və
hazırkı halda, müəllimlərlə iş müəyyən xüsusiyyətlərlə xarakterizə edilir.
Cədvəl 7. Şagirdlərin və yeniyetmələrin təhsil prosesi: fərqlər
Yetkinlər
Şagirdlər (yeniyetmələr)
Yetkinlər vaxtdan səmərəli şəkildə istifadə etməyə
çalışırlar. Onların, yeniyetmələrlə müqayisədə, daha
çox öhdəlikləri və məsuliyyətləri vardır. Tez-tez bu
öhdəliklərinə görə, onların təlim üçün kifayət qədər
vaxtları qalmır. Bunun üçün də məcburdurlar ki,
vaxtı maksimal şəkildə idarə etsinlər
.
Yeniyetmələr seçim qarşısında
nadir halda dururlar. Onlar
bilirlər ki, onların əsas məsələləri
təhsil almaq və sinif otağında
müəyyən vaxt keçirməkdir
.
Yetkinlərin konkret məqsədləri var və bu məqsədlərə
tam və sürətlə nail olmağa çalışırlar.
Yeniyetmələr çox az düşünürlər ki, konkret
bilik və bacarıqları zamanın müəyyən
müddətində qazana biləcəklərmi və ya yox
.
Yetkinlər əsasən tədris prosesini özləri aparırlar.
Yeniyetmələrin tədris prosesini əsasən
müəllim aparır. Əks halda,təlim-tədris xaotik
və faydasız bir prosesə çevrilə bilər.
Yetkinlər bir çox hallarda yeni məlumata şübhə ilə
baxırlar. Onlar əvvəlcə sınaqdan keçirməyi, istifadə
etməyi və sonra da onu faydalı resurs kimi tanımağı
üstün tuturlar
.
Şagirdlər onlara çatdırılan məlumata daha az
tənqidlə yanaşırlar və onu
asanlıqla qəbul edirlər
.
Əgər təlim prosesi yetkinlər üçün əhəmiyyətli və
dəyərlidirsə, onlar onun müvəffəqiyyətlə həyata
keçirilməsində və istənilən nəticənin alınmasında
məsuliyyəti görürlər.
Yetkinlərlə müqayisədə, şagirdlər öz
təhsil proseslərinə daha az məsuliyyətlə
yanaşırlar.
Yetkinlər üçün çox vacibdir ki, təhsilin məzmunu
və prosesi onların gündəlik fəaliyyətləri, ehtiyacları
və maraqları ilə əlaqədə olsun
.
Şagirdlər onlara öyrədilənləri
öyrənirlər. Onların konkret
məqsədləri və ya məsələləri
nadir hallarda olur
.
Səhifə 38
Müəllimlərin tədris qruplarına rəhbərlik. Fasilitatorun təlimat kitabçası
Başlıq 4.3. Fasilitasiyanın dörd fazası
“Fasilitasiya” sözü (ingiliscə - facilitation) işin asanlaşdırılmasını, prosesin irəliləyişinə dəstəyin
verilməsini nəzərdə tutur (World Book Dictionary, 2004). İşgüzar qrupların kontekstində fasilitasiya
qrupun işinin asanlaşdırılmasını və onun effektivliyinin artırılmasını nəzərdə tutur.
Mütəxəssislər fasilitasiyanın 4 mərhələsini ayırırlar: (1) iştirakçıların yığıılması və cəlb
edilməsi; (2) iştirakçıların məlumatlandırılması; (3) fəal iştirak üçün şəraitin
yaradılması; (4) gələcək tədbirlərin planlaşdırılması.
I faza: İştirakçıların yığılması və cəlbedilməsi
Fasilitasiyanın ilkin mərhələsi iştirakçıların qrupa cəlb
olunmasını nəzərdə tutur.Fasilitatorun vəzifəsi potensial
iştirakçılar arasından qrupda birləşmək və ya görüşdə iştirak
etmək istəyini oyatsın və qrupda özünü tam dəyərli üzv
kimi hiss etsin.Şəkildə lider(L) tərəfindən iştirakçıların (M)
qrupuna dəvət və cəlb etmə prosesi göstərilib. Qrupa cəlb
olunma prosesi hər zaman iştirakçıların mövcud biliklərinin
tanınması və fəallaşdırılması ilə başlayır.Qrupa cəlb olunma
ehtiyacı yeni qrupun yaradılması və artıq növcud qrupda
yeni məsələ üzərində işə başlayan zaman yaranır.
Yeni qrupun yaradılması ,yaxud artıq mövcud qrupda yeni məsələ üzərində işləməsi zamanı baş
verir. Toplama və cəlb etmə mərhələsi iştirakçılara yardım edir: (a) öz təcrübələrini
qiymətləndirmədə; (b) qrupun işində fəal iştirak etmək üçün hazırlaşmaqda;(c) qrupda özünün yerini
müəyyənləşdirməkdə.
II faza: İştirakçıların məlumatlandırılması
ლ
მ მ
Fasilitasiyanın ikinci mərhələsi iştirakçılar üçün lazımi
məlumatların çatdırılmasını nəzərdə tutur.Bu zaman
məlumatların yayılması fasilitatordan iştirakçılara doğru
yönəlibdir.Məlumatlar nəzəriyyələrdən,göstəricilərdən,
statistikadan və sairədən ibarət ola bilər..
Məlumatlar mərhələsi iştirakçılara yardım edir: (a) lazımi
məlumatların toplanmsında ; (b) öz
təcrübəsini yeni kontekstdə
analiz etməkdə; (c) növbəti mərhələdə qrup üçün
relevant(məqsədə uyğun ) və faydalı məlumatların çatdırılması.
III faza: Aktiv iştiraka dəstək verilməsi
Fasilitasiyanın üçüncü mərhələsi
qrup üzvlərinin aktiv tədris və
iştirak prosesinə cəlb olunmağa dəstəyin verilməsini nəzərdə
tutur. Bu zaman iştirakçılar yeni ideyaları müzakirə edir və bilik
və təcrübələri ilə paylaşırlar. Üçüncü şəkildə göstərildiyi kimi, bu
mərhələdə lider və iştirakçılar arasında interaksiyaya böyük
əhəmiyyət verilir. Bunun üçün fasilitator təhlükəsiz və
L
M
M
M
M
L
L
M
M
m
M