BOYUNDURUQ
15
ada la ra sürüyüb apardı; onun ağız- bur nunu əyərək de di yi
ki mi – «bu vulqar jur na list lər dən» gizlənmək üçün. On lar
mə ni tap ma dıqlarından re jis sorla aktyorlara hücum çək di-
lər və biz Parisə qa yı danda artıq heç kim mənimlə ma raq-
lan mır dı. Bu nun la belə, Loransın qıcığı, qəzəbi və inam-
sız lı ğı yo xa çıxmamışdı, sanki, nədəsə günahım vardı.
Digər tərəfdən isə onun uğuruma olan mü na si bə tin-
dən şikayətçi deyildim, başa düşməyə ça lı şır dım. Lo rans
ta nın mış pianoçuya, virtuoza ərə get
mək is
təyir di, mən
isə belə biri ola bilmədim (o, heç vaxt bu nu ba şı ma qax-
ma sa da). Hər halda … o, han sısa pop-mu si qi bəs tə çi sinin
ar va dı da de yil di axı; öz ailəsi ilə münasibətlərini hansısa
ara bəs tə ka rına görə kəsməmiş, atasının istəyinə və onu
mi ras dan məhrum edəcəyi ilə bağlı hədələrinə eti na sız lıq
göstərməmişdi; düz yeddi il sərasər öz dost la rına, snob la-
ra
1
və melomanlara məni əri və mu si qi çi kimi zorla qəbul
et dir məmişdi – halbuki hər kəs tam əsassız olaraq məni
qa dın he
sa bına yaşayan bi
ri sayırdı: Loransla biz yaşıd
idik; o, sözün əsl mə na sın da, gözəl idi və musiqini çox
se vir di.
Özü də o, toydan qabaq bilirdi ki, sənət puldan va cib-
dir; amma onun valideynlərinin fikrincə, bu prin sip absurd
idi (mən bütün mümkün və onun söz lə rinə görə, o qədər
də xoş olmayan vasitələrlə Lo ran sın haqlı olduğunu sübut
edə cə yimə ümid edir dim).
O, bu snoblar, fırıldaqçılar və riyakarlar mü hi tin də mə-
ni qəbul etmələri üçün mübarizə aparmalı ol muş du; onlar
da, öz növbələrində, qayınatama mə nə nifrət etmək üçün
bü tün lazım olan fürsətləri ver miş dilər.
Zavallı… o, vəfat edən arvadının bütün var-döv
lə tini
bi zə vəsiyyət etməsi ilə barışmalı oldu (Loransın ana sı bu
ailə də ən suyuşirin adam idi. Onda hələ də ca zibədarlıq
qal mış dı və etiraf etməliyəm ki, əgər vax tında dünyasını
dəyiş məsəydi, bu ölümə çox kə dər lə nərdim).
Beləliklə, əlbəttə ki, Loransa ürək-dirək verməli ol du-
ğumu başa düşürdüm.
– Əzizim, mən səni aldatmıram, sən də bunu yax şı bi-
lir sən. Bəli, bəli, – təkid edirdim, – bilirsən! Mən özüm…
1
Snob – aristokrat cəmiyyətinin zövq və ədalarını kor-ko ra nə təqlid
etməyə çalışan və bütün digər şeylərə xor baxan adam.
FRANSUAZA SAQAN
16
özüm bu həyatı seçmişəm! Qəbul et mi şəm ki, sən mənə
sı ğı nacaq, yemək, geyim, pul, siqaret, maşın, sığorta pulu
ve rirsən...
– Sus! – o dedi.
Etdiyi yaxşılıqları sadalamağa başlayanda Lorans dö-
zə bilmirdi, daha doğrusu, o, bu sadalamanı mə nim et-
mə yi mə dözmürdü, çünki bu hərəkətimdə onu ehtiyatlı
ol ma ğa vadar edən mazoxistcəsinə bir şey görürdü; san-
ki, bununla ona məni dilənçilikdən qo ru yarkən etdiyi ali-
cə nab lı ğı xatırladırdım; və bu da onu sevmək üçün əlavə
sə bəb rolunu oynayırdı.
– Bəsdir! – o, mənə tərəf əyilib qışqırdı. – Bəsdir! – və
boy nu mu qucaqladı. – Bəsdir! – yanaqlarını ya naq la rıma
ya pış dırdı.
– Sakit ol, sakit ol, – onu yırğalaya-yırğalaya tək rar
edir dim, – sən ki özün o zavallını gördün, sü mük ləri çı-
xıb… saçı da saman rəngində… burnu dimdik... Ya dın dadır?
– Bilmirəm. Ola bilsin ki, düz deyirsən...
– Hər halda, onun mənim zövqümdə olduğunu dü-
şün mür sən?! – bu cəfəng sözə görə özüm də qəh qə hə
çək dim, – xahiş edirəm, bir özünə bax.
O mızıldanıb başını tərpətdi: «Hə, yəqin ki...» (elə bil,
bu cür zidd cəhətlərin bir-birini əvəzləməsinin öz gö zəlliyi
var idi... Əgər qadına məntiq lazımdırsa, bu yalnız onun
özü nü xoşbəxt hiss etməsi üçündür).
– Yaxşı da, gələn dəfə ondan uzaq durmağa ça
lı şa-
ram, – ayağa qalxdım. – Yaxşı. Gedim Qə pik- quruşsuz
1
u
qa rət edim, – dedim və bu bayağı za
ra fa ta, nə qədər
müm kün dürsə, bərkdən gül
mə yə ça
lı şaraq, sözümü ya-
rım çıq kəsdim; Lo
ran sı şən lən dirmək istəyirdim, özüm
isə – nə qə dər ki onun sifətinin oynaq ifadəsi məyusluqla
əvəz lən mə yib, mə nimkisə günahkarcasına dartılmamışdı –
otaq dan əkil məyə çalışdım; Lorans bu barədə mənə heç
bir söz deməsə də, evdən çıxmağımı qətiyyən xoş la mır dı;
bu nun xasiyyət olduğunu, yoxsa əsəbilikdən doğ du ğunu
söy ləmək çətin idi. İstənilən halda, fik rim cə, yeddi il ərdə
ol duq dan sonra çox gözəl reak si ya dır və bunu mənim ər
«ak ti vimə» yazmağa də yər.
1
«Palasu» öz səslənməsinə görə «pas un sous»u xatırladır, bu isə
fransız dilindən tərcümədə «Qəpik-quruşsuz» mənasını verir. Buradan da
naşirin təxəllüsü götürülüb.
BOYUNDURUQ
17
Qapıdan sürüşüb çıxmağa və pillələrlə aşağı en
mə-
yə ancaq imkanım çatdı. Yanına yollandığım Qə pik- qu-
ruş suz mənim «Leysan» kompozisiyamın çıx dı ğı «Del
ta
plyus Pro dakşnz» nəşriyyatının sahibi idi. Bü tün bu ame-
ri ka nizminə
1
və Nyu-Yorka ara sı kə sil mə yən sə ya hət lərinə
bax ma yaraq, Palassu so ya dı onun cə nub mən şə li ol du ğu-
nu ikirəngli çək mə lə rin dən və qey ri-adi kost yum la rın dan
heç də az büruzə vermirdi. Fer di nand Palassu çox mənfur,
si mic və vicdansız naşir ki mi tanınırdı; bununla be lə, yu-
murt layan toyuqlarını ye dir tmə yə qadir idi – əl bəttə, əgər
onlar, az da olsa, gəlir gə ti rə bi lir di lər sə; mən də bu cür
eləmişdim; başqaları öz qo
no ra rı nı səs-küylə tələb edir-
disə və bu yolla nəsə əl də etməyi bacarırdısa, mən niyə
sus ma lıyam?! Ona gö rə də ən yaxşı dostum Koriolan Lat-
lonun kö mək liyi ilə işə başlamaq qərarına gəldim.
Bizim ümumi keçmişimiz vardı və yaşıd idik. Eyni il-
də eyni mahalın eyni küçəsində anadan ol muş duq. Eyni
li sey də oxumuş, eyni kazarmada xid mət etmiş, eyni qız-
la rın dalınca düşmüşdük; Lo rans peyda olana qədər ikimiz
də eyni cür çətin və ziy yət də idik. Elə ilk gündəncə onların
bir-bi rindən xoşu gəl mədi; və əgər onlar istənilən uyğun
şə rait də bir-bi rinə qarşı antipatiyasını nümayiş etdirməyə
ça lış ma saydı, buna alışardım: Lorans onun özünü gə zə yən
adam kimi qələmə verdiyini deyirdi, o isə Lo ran sı «meş-
şan» adlandırırdı – özü də rolunu açıq-aş kar və tək rar- tək-
rar oynayan meşşan; getdikcə bu za ra fat tənəyə çev ril mə-
yə başlamışdı.
Hər zaman olduğu kimi, «Lyön de Belfor» ka
fe si nin,
yə ni qərargahımızın qarşısında gö
rü şə cək dik. Ko
rio lanın
av to emalatxanası Dagger küçəsinin so
nun da yerləşirdi,
onun bukmeker kontoru isə Fru-ad vo küçəsində idi – bi-
zim mənzilimizdən cəmi iki də qi qəlik məsafədə.
Loransın anasına məxsus daşınmaz əmlakdan biz Ras-
pay bulvarının yaxınlığında, Monparnasın ar xa sın dakı bi-
na nın altıncı mərtəbəsindəki mənzili seç miş dik; buna görə
də mən təkcə Koriolandan üç yüz metr aralıda deyil, həm
də uşaqlığım keçən kvar ta lın yaxınlığında yaşayırdım və
cidd-cəhdlə bu
nu Loransdan gizləyirdim; əgər o xəbər
1
Amerikanizm – Amerika millətçiliyi; amerikalılara məxsus sifət və
xassələr.
Dostları ilə paylaş: |