Ebedi dönüş mitosu

DİNDIŞI EYLEMLERİN ARKETİPLERÎ
Özetle diyebiliriz ki arkaik dünya "dindışı" eylem diye 
bir şey bilmez; belirli bir anlamı olan her eylem - avlanma, 
balıkçılık, tarım; oyunlar, çatışmalar, cinsellik-, şu veya bu 
- 
şekilde kutsal olana katılmaktadır. İleride daha açık biçim­
de göreceğimiz gibi, dindışı olan tek eylem mitsel anlamı ol­
mayan, yani, örnek modellerden yoksun eylemlerdir. O halde 
diyebiliriz ki belirli bir amaca yönelik her sorumlu eylem ar­
kaik dünya için bir ritüeldir. Ama bu eylemlerin çoğunluğu 
uzun bir kutsallıktan arınma sürecinden geçtiği ve modem top- 
lumlarda dindışı nitelik kazandığı için bunları ayrı bir grup­
ta toplamanın uygun olacağını düşündük.
40m eğ in , dansı ele alalım. Her türlü dans baslanıçta kut­
saldı; başka bir deyişle, insandışı bir modeli vardı. Bu model 
kimi zaman büyü yoluyla onun somut mevcudiyetini sağlamak, 
sayısını arttırmak, insan açısından o hayvanla bütünleşmeyi 
sağlamak için devinimleri yeniden üretilen totemik ya da 
amblemsel bir hayvan olabilir} Kimi durumlardaysa bu model 
bir tanrı (örneğin Athena tarafından yaratılan savaş dansı 
pyrrhic)
ya da bir kahraman (örn., Theseus’ın Labirentteki
41

---

dansı) tarafından vahyedilmiş olabilir. Dans, yiyecek elde 
etmek, ölüleri anmak ya da kozmosta iyi bir düzen temin et­
mek için icra edilebilir. Topluluğa katılma, büyüsel-dinsel tö­
renler, evlilikler, vb. vesilelerle gerçekleşebilir. Ama tüm bu 
ayrıntıları burada tartışmaya gerek yok. Bizi ilgilendiren 
onun varsayımsal insandışı kökenidir (zira her dans in illo 
tempore,
mitsel dönemde bir ata, totemik hayvan, tanrı veya 
kahraman tarafından yaratılm ıştır). Koreografik ritm lerin 
modeli insanın dindışı hayatının ötesindedir; ister bir tote­
mik veya amblemsel hayvanın veya yıldızların devinimleri­
ni yeniden üretsinler; ister bizzat kendileri bir ritüel oluştu­
ruyor olsunlar (labirentvâri adımlar, sıçram alar, törensel 
araçlarla icra edilen jestler) - dans her zaman ya bir arketi- 
pik jesti taklit eder ya da bir mitsel anı hatırlatır. Kısacası, 
illud tempus'un,
"o günler"in tekerrürü ve dolayısıyla yeniden 
canlandırmışıdır.
Mücadeleler, çalışmalar ve savaşlar çoğunlukla bir ritüel 
nedene ye işleve sahiptir. Bunlar bir klanın iki yarısı arasın­
daki kışkırtıcı bir karşı karşıya geliş veya iki tanrının tem­
silcileri arasındaki bir mücadeledir (örneğin, Mısır'da Osiris 
ile Set'i temsil eden iki grup arasındaki muharebe); ama bu 
her seferinde ilahi ve kozmik dramanm bir bölümünü anmayı 
amaçlamaktadır. Savaş ya da düello hiç bir durumda rasyo­
nalist güdülerle açıklanamaz. Hocart, husumetlerin ritüel ro­
lünü belirtmekte haklıdır.51 Çatışmanın her tekrarlanırında 
arketipik modelin taklidi söz konusudur. Nordik geleneğe 
göre ilk düello Hrungnir adlı dev tarafından kışkırtılan Thor'- 
un onunla "sınır"da karşılaşması ve tek bir kavgada yenme­
siyle gerçekleşmiştir. Bu motif Hint-Avrupa mitolojisinde de 
görülmektedir ve Georges Dumezil52 haklı olarak bunu çok es­
ki askeri topluluğa katılma senaryosunun geç fakat otantik bir 
versiyonu olarak görmektedir. Genç savaşçı, Thor ile Hrungnir 
arasındaki muharebeyi yeniden üretmelidir; askeri topluluğa 
katılma da mitsel prototipi üç-başlı canavarın öldürülmesi 
olan bir gozüpeklik eylemirön taklidinden ibarettir. Kızgın,
42

---

bersekir,
çılgına dönmüş, öfkeli savaşçılar tam da ilksel dün­
yanın kutsal hiddet (wut, menos, furor) halini gerçekleştir­
mekteydiler.
£ Hintlilerin kralın kutsallaştırılması töreni, rajasuya " -