Ebedi dönüş mitosu

Kitabı'nda
Firavun’un savaştığı düşmanları, ejder Apophis 
ile özdeşleştirilirken Firavun da ejderi alteden tanrı Ra ile 
özdeş görülüyordu.66 Benzer bir biçimde, fakat farklı bir bakış 
açısından Tarihin mitosa dönüştürülmesi Ibrahi şairlerinin 
vizyonlarında da görülmektedir. İbraniler "tarihe katlana­
bilmek", yani, askeri yenilgi ve siyasi aşağılanmalara daya­
nabilmek için çağdaş olayları, ejderin o anlık zaferini kabul 
etse de sonunda bir Kral-Mesih tarafından yok edileceğini 
ima eden çok eski kozmogonik-kahramanlık mitosuyla yorum­
lamışlardı. Böylece imgelemleri, Gentile krallarına (Z a d o k  
Y azm aları,
IX: 19-20) da ejderin özelliklerini atfetm işti: 
Pompey Süleyman'ın Meselleri’nde (IX:29) böyle tasvir edil­
mekte, Yeremya (51:34) Nabukadnezar'ı böyle sunmaktadır. 
Ve Aşer’in Ahdi’nde (VII:3) Mesih ejderi suyun altında öl­
dürmektedir (bkz. Mezmurlar 74:13).
Darius ile Firavun vakasında, İbrani mesihçi gelenekte ol­
duğu gibi, çağının tarihi bir mitos aracılığıyla yoru m layan  bir 
"seçkin kesim”in anlayışı ile karşı karşıyayız. Bir dizi çağ­
daş olay kahramanlık mitosunun zamandışı modeline uyacak 
şekilde eklemlenmekte ve yorumlanmaktadır. Aşırı eleştirel 
bir modele göre Darius’un bu iddiası böbürlenme veya siyasi 
propaganda gibi görünebilir; Gentile Krallarının mitsel ola­
rak ejderlere dönüştürülmeleri "tarihsel gerçeklik”e katlana­
50

---

mayan ve mitoslar ve düşler alemine sığınarak her ne paha­
sına olursa olsun kendilerini avutmak isteyen îbrani azınlığın 
zoraki yakıştırmasını temsil edebilir. Böyle bir yorumun, ar­
kaik zihniyetin yapısını hesaba katmamasından ötürü yanlış 
olduğu her şeyden önce, popüler belleğin tarihsel olay ve ki­
şilikleri benzer bir eklemleme ve yorumlama sürecine tabi tut­
masıyla görülmektedir. Büyük İskender’in biyografisinin mi­
tosa dönüştürülmesinin edebiyattan kaynaklandığı için kuş­
kuyla karşılansa ve dolayısıyla yapaylıkla suçlansa da bu 
itiraz şimdi başvuracağımız belgeler karşısında etkisiz kal­
m aktadır. 
*
Rodos St. John Şövalyeleri’nin üçüncü Büyük Üstadı Dieu- 
donn& de Gozon, Malpasso ejderini öldürmesiyle meşhurdu. Ef­
sane, doğal olarak, ona canavarı altetm esiyle ünlü St. 
George’un özelliklerini atfetmişti. Söylemeye bile gerek yok, 
Gozon’un dönemine ait belgeler böyle bir kavgadan bahset­
mezler ve ancak kahramanın doğumundan iki yüzyıl sonra 
bundan söz edilmeye başlanır. Başka bir deyişle, de Gozon sırf 
bir kahraman olarak nitelendiği için onun gerçekte yaptık­
larını hesaba katmayarak ona mitsel bir biyografi sunan bir 
kategoriyle, bir arkeiiple özdeşleştirilmişti ki bir canavar 
yılanla yapılan döğüşü artık bu biyografiden çıkarmak im­
kansızdı.
Petro Caraman tarihsel baladın ortaya çıkışıyla ilgili, 
tam olarak belgelenmiş bir incelemede kesin olarak kaydedil­
miş bir tarihsel olayın -1499’da, şiddetli bir kışta Malkoş 
Paşa’nm Polonya'ya düzenlediği ve Moldavya'da Türk ordu­
. sunun tamamen yokolmasıyla sonuçlanan, Leunclavius'un ka­
yıtlarında ve diğer Polonya kaynaklarında sözü edilen seferi­
n in - Romanya baladında tamamen değiştirildiğini, olaym 
tümüyle bir mitsel eyleme dönüştürüldüğünü göstermektedir 
(Malkoş Paşa'nm Kış Kralıyla Savaşı, vb.)6»
Tarihsel kişiliklerin bu "mitselleştirilmesi" Yugoslavya 
kahramanlık şiirlerinde de aynı şekide görülmektedir. Yugos­
lavya destan kahramanı Marko Kraljeviç ondördüncü yüzyı­
51

---

lın ikinci yansında cesaretiyle imrenmişti. Tarihse] varlığı 
kesindir ve hatta ölüm tarihini bile biliyoruz (1394). Ama 
ölümünden kısa süre sonra Marko'nun kişiliği popüler bellekte 
yer etmiş ve biyografisi mitos normlarına uyacak şekilde ye­
niden oluşturulmuştur. Annesi bir V ila, bir peridir, tıpkı