Ebedi dönüş mitosu

Brahm ana'd
a tekrar tekrar anlatıldığı gibi- ilk Hükümdar 
Varuna'nm kendisi için icra ettiği antik kutsalaştırmanın yer­
yüzünde yeniden üretiminden başka bir şey değildir ... Bütün 
ayin boyunca, kralın şu veya şu jesti, zamanın şafağında, kut­
sallaştırılma gününde Varuna tarafından yapılmış olduğu için 
yaptığı uzun uzadıya ama öğretici biçimde tekrar tekrar be­
lirtilir.^3 Eldeki belgeler olanak verdiği ölçüde, aynı meka­
nizmanın diğer tüm geleneklerde de varolduğu gösterilebi- 
lir.54lnşa ayinleri ilk kozmogonik inşa eylemini tekrarlarlar. 
Bir evin, kilisenin, köprünün inşası sırasında verilen kurban 
dünyanın doğumu için in illo tempore verilen kurbanın, insani 
düzlemde taklidinden ibarettir.
Kimi bitkilerin büyüsel ve sağaltımsal değerlerine gelince, 
bu da bitkinin göksel prototipinden ya da ilk olarak bir tanrı 
tarafından toplanmış olmasından kaynaklanmaktadır. Hiç 
bir bitki kendi başına değerli değildir, ancak bir arketipe ka­
tılımla ya da onu dindışı ( mekandan tecrit ederek kutsal­
laştıran belirli davranış ve sözlerin tekrarıyla değer kazanır. 
Onaltmcı Yüzyıl'dalngiltere'de bazı otları toplarken kul­
lanılan iki tılsım formülü bu bitkilerin sağalltımsal değer­
lerinin nereden kaynaklandığını göstermektedir: bunlar ilk 
olarak (yani, ab origine) kutsal Calvary* tepesinde, Yeryü­
zü'nün "merkezi"nde yetişmişlerdir: 
/
Şan olsun sana toprakta biten kutsal ot; ilk Caluarie da­
ğında buldular seni, /çok sayrıya iyi gelirsin, çjok yarayı iyi­
leştirirsin;/ iyiîsa adına topraktan alıyorum seni [1584]
Şan olsun sana, toprakta biten bitki, / ilk Calvary dağında 
buldular seni. / Kurtarıcımızîsa Mesih'i iyi ettin, kanayan
* Golgota tepesi, Isa'nın çarmıha gerildiği tepe (ç.n.)
43

---

yarasını iyileştirdi; / [Baba, Oğul, Kutsal Ruh] adına toprak­
tan alıyorum seni [1608],
Bu bitkilerin gücü, prototiplerinin belirleyici kozmik anda 
(m illo tempore) Calvary Tepesi’nde keşfedilmiş olmalarına 
atfedilir. Mesih'in yaralarını iyileştirerek kutsallık kazan­
mışlardır. Toplanan bitkilerin gücü ancak onları toplayan kişi 
bu ilk tedavi jestini tekrarlarsa geçerlidir. Bu nedenle eski bir 
tılsım formülü şunları söylemektedir: "otları toplayıp İsa'nın 
yaralarına süreceğiz... "55
Popüler Hıristiyan büyüsüne özgü bu formüller eski bir ge­
leneği sürdürm ektedir. Örneğin, H indistan’da Kapithaka 
(Feronia elephantum )
bitkisi cinsel iktidarsızlığı tedavi 
eder, çünkü ab origine Gandharva onu Varuna'ya erkekliğini 
kazandırm ak için kullanm ıştır. Dolayısıyla, bu bitkinin 
ayinsel olarak toplanması, aslında, Gandharva’nın eylemi­
nin bir tekrarıdır. "Seni Gandharva kazıp çıkardı erkekliği 
ölmüş Varuna için, burada seni biz kazıp çıkartıyoruz, penisi 
kaldıran bitki” (A th arv a-V ed a, IV, 4, l ) . 56 Papyrus magicjue 
de Paris'
deki uzun bir duada toplanan bitkinin olağandışı 
statüsü belirtilm ektedir: "Seni Kronos ekti, Hera topladı, 
Ammon sakladı, tsis bakıp büyüttü, Zeus yağmurlarla besledi; 
sen Güneş ve çiğin rahm etiyle bü yüd ün..." 
bitkilerle . 
uğraşırken okunması önerilen bir duada böyle denmektedir.57
Tüm insani eylemlerin mitsel prototiplerini zikretmek hem 
çok uzun hem de bu deneme için gereksiz olacaktır. Örneğin, 
"yasa" ideası üzerine kurulu insani adaletin kozmik normlar­
da göksel ve aşkın bir modeli olduğu (tao, artha, rta, tzedek, 
themis,
vb) o kadar iyi bilinmektedir ki bunu vurgulamaya 
hiç gerek yok. "tnsan sanatının yapıtlarının ilahi sanat ya­
pıtlarının taklidi" olması (A itareya Brahm ana, VI, 27)59 da. 
Ananda K. Coomarasvvamy'nin çalışmalarının başarıyla gös­
terdiği gibi59, arkaik estetiğin ana temalarında biridir. Biz­
zat güzellik durumunun, eudaim on ia'nın ilahi durumun bir 
taklidi olduğunu gözlemlemek de ilginç olacaktır. Tabii, tan­
rılar tarafından in illo tempore gerçekleştirilen belirli eylem-
44

---

lerin (Diyonisos orjileri, vb.) tekrarının insan ruhunda ya­
rattığı çeşitli erıthousiasmos türleri de var: "Tanrıların Ettik­
leri arasında, açıkça kutsanmış olan Tefekkür'e uygun olandır: 
ve insanların tüm ettikleri içinde buna en yakın olan en büyük 
mutluluk kapasitesine sahiptir” (Aristoteles, N ikom akhe- 
_ 
us'a Etik,
1178b, 21)60. "Tanrı'ya olabildiğince benzemek" 
(Platon, Theaetetus, 176 e); "haec hominis est perfedio, simil- 
ı 
itudo Dei"
(St. Thomas Aquinas).
Şunu da eklememiz gerekiyor: geleneksel toplumlara göre 
yaşamın tüm önemli eylemleri ab origine tanrılar ya da kah­
ramanlar tarafından vahyedilmiştir. İnsanın yaptığı bu örnek 
ve paradigmatik jestleri ad infinitum tekrarlamaktan ibaret­
tir. Avustralya’nın Yuin kabilesi bugüne dek kullanageldikle- 
ri tüm araç gereç ve silahlan, özellikle onların yararlanması 
için Daramulün'un, "Herşeyin Babası’"nın icat ettiğini bil­
mektedirler. Aynı şekilde, Kumai kabilesi de bilir ki Mun- 
gan-ngaua, Yüce Varlık onlara araç gereçler, tekneler, silah­
' 1ar yapmasını, "bildikleri tüm zanaatleri" öğrenmek için za­
manın başlangıcında, onların arasında, yeryüzünde yaşamış­
t ı r 61 Yeni Gine’de bir çok mitosta uzun deniz yolculukları an­
latılmaktadır, "ve böylece hem modern yolcular" hem de 
"aşk, savaş, yağmur yağdırma, balık avlama, ya da her tür­
den" diğer etkinlik için "örnek oluştururlar. ... [Mitos] inşaat 
öncesi yapılacakları, cinsel ilişki tabusunu, vb. verir". Denize 
çıkan bir kaptan mitsel kahraman Aori’nin kişiliğine bürünür. 
"Aori’nin giydiği varsayılan giysiyi giyer, yüzü siyaha bo­
yanır ve (bir bakıma prematür bir şekilde) saçında Aori’nin 
İviri’nin başmdan kopardığı aynı aşk’ı taşır. Bir platformun 
üstünde danseder ve kollarını Aori’nin kanatları gibi açar ... 
Bir adam, (ok ve yayla) balık avlamaya gittiği zamanlarda 
Kivavia’nm ta kendisi olduğunu düşündüğünü söylemişti ba- / 
na."62 Kivavia’nın rahmet ve yardımını istemiyordu; kendi­
sini bu mitsel kahramanla özdeşleştiriyordu.
Aynı mitsel öncüller simgeciliği diğer ilkel kültürlerde de 
bulunmaktadır. J. P. Harrington California’nın Karuk Kızıl-
45

---

derilileri hakkında şunlar yazıyor: "Karuklarm y ap tığ ı her- 
şey daha önce yapılmıştı, çünkü lkxareyav'ların nasıl zaman­
larında örnekleri oluşturduğuna inanıyorlardı. Ikxareyavlar 
Kızılderililer gelmeden önce Amerika’da yaşayan kavimdi. 
Günümüz Karukları bu kelimeyi şimdi biraz tereddütle 'pren­
sle r', 're isle r', 'm elek ler' g ib i terim lerle k arşılam a 
eğilimindeler ... [Bu Ikxareyavlar...] Kanıklarla birlikte ya­
şadıkları sürede tüm adetleri göstermiş ve başlatm ış, her 
fırsatta 'insanlar böyle yapacak’ demişlerdir. Bu yapılanlar 
ve deyişler hakan Karuk'un ilaç formüllerine zikredilmekte­
d ir."63
Amerika'nın Kuzeybatısında görülen ve Marcel Mauss'un 
bir çalışm asını ayırdığı64 garip ayinsel ticaret sistem i -
p o tlaç- mitsel zamanlarda atalar tarafından başlatılan bir 
uygulam anın tekrarından ibarettir. Bu örnekleri daha 
çoğaltmak mümkün.65
46

---