Ebedi dönüş mitosu

X,
4, 3, l)46 Vedalarm sunağı, Paul Muş’un yetkin formülüyle, 
maddeselleşmiş zamandır. "Ateş sunağı aynı zamanda Yıl 
olduğundan geceler de onun kenettaşlarıdır ve bunlar üçyüz 
atmış tanedir, çünkü bir yılda üçyüz atmış gece vardır; ve gün­
düzler de yaguşmati tuğlalarıdır, çünkü bunlar üç yüz atmış

---

tanedir ve bir yılda üç yüz atmış gün vardır" (X, 5, 4, 10)47 
Sunağın inşası sırasında belirli bir anda"mevsimler" (r ta v y a ) 
adı verilen iki tuğla yerleştirilir, bu konuda metinde şu yorum 
yapılmaktadır: "Bu ikisini neden yerleştirdiğine gelince: -bu
Agni (ateş sunağı) yıldır... Gene ... bu ateş sunağı Prajapati’dir 
ve Parajapati yıldır" (VIII, 2, 1, 17-18)48. Bir Veda sunağı 
aracılığıyla Prajapati'yi yeniden inşa etmek aynı zamanda 
kozmik zamanı yeniden inşa etmektir. "Ateş sunağı beş kattan 
oluşur (her kat bir yıldır), beş mevsim bir yıldır ve yıl 
Agni'dir (sunak) ... Ve rahatlamış olan Prajapati yıldır; ve 
bedeninin rahatlamış olan beş parçası mevsimlerdir; beş mev­
sim vardır ve bu katlar beş tanedir: beş katı inşa ettiğinde 
mevsimlerle birlikte inşa eder ... Ve bedeninin rahatlamış 
olan beş parçası, mevsimler bölgelerdir (ya da yönler; yani, 
pusulanın dört ana yönü ve başın üstündeki bölgeler); 
bölgelerin sayısı beştir ve katlar da beştir: beş katı inşa 
ettiğinde bölgelerle birlikte inşa eder" (VI, 8, 1, 15; 1, 2, 18 ve 
devamı).
Dolayısıyla, her yeni Veda sunağının inşasıyla sadece 
kozm ogoni tekrarlanm akta ve Prajapati canlandırılm akla 
kalmayıp ayni zamanda oluşturulmakta, yani, zaman baştan 
"yaratılarak" yeniden doğuşu sağlanmak-tadır.
İngiliz antropologu A.M. Hocart Kingship adlı parlak ve 
tartışmalı kitabında birçok medeni ve ilkel kavimde kralın 
taç giyme törenini incelemiş ve bunları (krallık ritüeli senar­
yosundan türetildiğinı s ö y le d iğ i) erginlem e törenleriyle 
karşılaştırmıştır. Erginleme, topluluğa katılmanın ayinsel bir 
ölüm ve dirilişi de içeren "yenidoğum" olduğu uzun süredir bi­
linmektedir. Ama taç giyme törenlerinde erginleme törenine 
özgü unsurların varlığını gösteren ve böylece çeşitli ritüel 
grupları arasında akla yakın paralellikler kuran Hocart'dır. 
Dahası, dağlık V iti Levu bölgesinde yaşayan Fijililer 
arasında şef seçim inin "dünyanın Yaratılışı” olarak ad­
landırıldığını, doğudaki Vanua Levu kabileleri arasındaysa 
buna mbuli vanua veya tuli vanua, Hocart’m tercümesiyle "ül­
84

---

keye biçim verilmesi" ya da "yeryüzünün yaratılması" den­
diğini belirtmek ilginç olacaktır.50 İskandinavyalIlara göre 
de, bir Önceki bölümde gösterildiği gibi, bir bölgeyi ele ge­
çirmek yaratılış'm tekrarına eşdeğerdi. Fiji yerlilerine göre 
yaratılış her yeni şefin başa geçişinde tekrarlanmaktadır. Bu 
düşünce az ya da çok açık biçimlerde başka yerlerde de sür­
müştür. Hemen hemen her yerde yeni bir yönetim o halkın ta­
rihinin, hatta evrensel tarihin yeniden doğuşu olarak görül­
müştür. Her yeni hükümranla birlikte, kendisi ne kadar önem­
siz de olsa, "yeni bir çağ" başlamaktadır. Böyle formüller 
şimdiye kadar çoğu kez pohpohlama ya da süslü uydurmaca­
lar olarak nitelendi. Oysa, bize olağandışı gelmelerinin nede­
ni bize belirli bir abartıyla aktarılmış olmalarıdır. Ama il­
kel anlayışta, sadece yeni bir yönetimde değil her evlilikte, 
her doğumda, vb. yeni bir çağ başlar. Zira kozmos ve insan 
durmaksızın ve her türlü araçla yeniden doğurulmakta, geçmiş 
yokedilmekte, kötülük ve günahlar ortadan kaldırılmak­
tadır, vb. Formülleri değişse de bu yenidendoğum araçlarının 
tümü aynı hedefe yönelir: geçmiş zamanı ilga etmek, in illo 
tempore
sürekli bir dönüşle, kozmogonik eylemin tekrarıyla 
tarihi yoketmek. 
..
Ama, Fijililere dönecek olursak, bu adalılar Yaratılış'ı sa­
dece her taç giyme anında değil,her kötü hasatta tekrarlar­
lar. Hocart'ın, kozmogonik mitosun "ritüel kökeni"ne ilişkin 
hipotezini onaylamadığı için üzerinde durmadığı bu ayrıntı 
bize oldukça önemli görünmektedir. Ne zaman yaşam tehdit 
edilse ve kozmos, onlara tükenmiş ve boş gözükse Fijililer in