ƏDalət tahġrzadə. Savalanda görüĢənədək, Bəy!
Yüklə 0,68 Mb. Pdf görüntüsü
|
fikirlər, maraqlı mülahizə və müddəalar mövcuddur. YaxĢı yadımdadır - elmdə çox cəsarətli olan rəhmətlik Ziya müəllim kimi qorxmaz bir adam dissertasiyanın o zaman Moskvadakı Ali Attestasiya Komissiyası tərəfindən təsdiq edilməyəcəyindən ehtiyatlanaraq Əbülfəz bəyə bəzi məqamları yumĢaltmağı tövsiyə edirdi. Əbülfəz bəy isə fikirlərində israr edib dururdu. Nəhayət, həm elmi rəhbər, həm də müəllif tərəfindən olan bəzi qarĢılıqlı güzəĢtlərdən sonra əsər müdafiəyə buraxıldı və tezliklə təsdiq edilib onun müəllifinə tarix elmləri namizədi alimlik dərəcəsi verildi. ġərq tarixĢünaslığında Abbasilər xilafətinin süqutu barəsində müxtəlif elmi mülahizələr mövcuddur. Lakin bunların içərisində Əbülfəz bəyin irəli sürdüyü mülahizə öz elmliliyi və inandırıcılığı ilə diqqəti daha çox cəlb etmiĢ və mütəxəssislərin əksəriyyəti tərəfindən bəyənilib qəbul edilmiĢdir. Əbülfəz bəyin elmi diapozonu geniĢ idi. O, islam, Azərbaycan tarixi ilə yanaĢı, müsəlman hüququ, məzhəblər, təsəvvüf, ġərq aləmində elmlərin təsnifatı ilə çox maraqlanır və bu barədə mənimlə geniĢ fikir mübadiləsi aparırdı. Əbülfəz bəy görkəmli ġərq alimləri Xəlil ibn Əhməd əl-Fərahidinin, Farabinin, Ġbn Sinanın, Nəsirəddin Tusinin, Səkkakinin, Biruninin, Zəkəriyyə Qəzvinin elmlərin təsnifatı ilə əlaqədar əsərlərini geniĢ araĢdırmıĢ, bu barədə silsilə məqalələr çap etdirmiĢdir. Əlyazmalar Ġnstitutunda çalıĢdığı müddət ərzində o, orta çağ Azərbaycan alimlərinin ərəbcə bir çox əsərlərinin əlyazmalarının aĢkar edilməsində müstəsna xidmət göstərmiĢdir. Əbülfəz Elçibəyin həyat və fəaliyyətini, bir dost, gözəl insan, görkəmli siyasi xadim, tədqiqatçı alim kimi məziyyətlərini, səciyyəvi cəhətlərini kiçik bir yazıda əhatə etmək əsla mümkün deyil. Biz not xarakterli bu yazımızda ancaq onun yaddaĢımızda həkk olunmuĢ ən bariz cəhətlərini verməyə çalıĢdıq. Əbülfəz Elçibəy nisbətən qısa, lakin çox Ģərəfli ömür yaĢadı, əməlləri ilə xalqın məhəbbətini qazandı. Xaliqinin hüzuruna üzüağ, alnıaçıq getdi. Onun ölümü təkcə ailəsi, yaxınları, dostları üçün deyil, bütün xalqımız üçün böyük itkidir. O, Azərbaycan tarixində əbədi yaĢayacaq, xalq onu həmiĢə sevgi və sayğılarla anacaqdır. Mənim üçün isə o, həmiĢə unudulmaz tələbəlik illərinin mehriban dostu Əbülfəz olaraq qalacaqdır. Allah ona rəhmət eləsin, qəbri nurla dolsun! Amin! ZƏLĠMXAN MƏMMƏDLĠ. Elçibəy özünə də baĢ əymədi Elçibəy siyasəti , Elçibəy əxlaqı və Elçibəy Ģəxsiyyəti... Və bunların vəhdət təĢkil etdiyi Elçibəy vətəndaĢlığı... Məhz bu vəhdətdir ki, yaratdığı izlərdə Elçibəy irsini, Elçibəy irsində Elçibəy izini formalaĢdırdı. Ġzlərin xaotikliyi səsləndi Elçibəyin sağlığında. Amma anlaĢılmadı kı, 70-ci ildən iddia etdiyi Azərbaycan müstəqilliyi, imperiya süqutu, Bütöv Azərbaycan “xülya”larını ömrünün son anına qədər dedi və həyata keçirdi. 25-30 illik bir mübarizə xətti cızdı Elçibəy. Bu xətt əyilmədi, dəyiĢmədi və düz xətt boyunca inkiĢaf etdi. Söylənilən xaotiklik isə görünmədi. “Hərdəmxəyal” adlandırılan düĢüncələri reallaĢdı. Beləliklə, Elçibəy Ģəxsiyyəti özünün və özündəki bizləri sübut etdi. Bu, məncə, Elçibəyin Ģəxsiyyətinin dönməzliyini sübut edən ən baĢlıca amil oldu. Buna Elçibəy Ģəxsiyyəti dedik. Ancaq Elçibəy Ģəxsiyyəti Elçibəy siyasətindən qopmadı. Elçibəy siyasətinin kökündə də Azərbaycan bağımsızlığı, Azərbaycan bütövlüyü dayandı. Siyasətdə Ģəxsiyyət, Ģəxsiyyətdə siyasət mənzərəsi yarandı. Türk dünyası tarixində Ģəxsiyyəti ilə siyasətini bir boya gətirən yeganələrdən oldu Elçibəy. Amma bu da ilk vaxtlar gözə görünmədi. Əslində görünə də bilməzdi. Elçibəy Ģəxsiyyəti bu Ģəxsiyyətin görünməsinə maneçilik edirdi. Elçibəy siyasəti apardığı siyasətin görünməsinə maneçilik törədirdi. Əslində Elçibəy Ģəxsiyyətinin və siyasətinin reallıqda görünməsinə yox, bizlərin gözündə görünməsinə təsir edən maneçilikdi bu maneçilik. Elə bunun təsiri idi ki, sağlığında heç kəsin gözündə olduğu kimi görünmədi. Bəlkə də bunu görməyə türk vətəndaĢının düĢüncəsi hələ hazır deyildi. Ya da türk düĢüncəsində öz nəhəngliyini göstərib əlçatmazlığını sübutlamaqla sitayiĢ mənbəyinə çevrilməyi, sitayiĢ edəcək türkün əyilməsini qəbul etmirdi. Onun üçün fərqi yox idi ki, Elçibəyin qarĢısında əyilirdilər, ya özgəsinin... Bu, Elçibəy əxlaqının bizə görünən tərəfi idi. Elçibəy siyasətinin və əxlaqının kökündə bir türk mədəniyyəti, türk mənəviyyatı və baĢlıcası - türk xalq yaradıcılığı dayanırdı. Ona görə idi ki, Elçibəy çıxıĢları, Elçibəy görkəmi olduğu kimi tanınmırdı. Çünki tanıya bilmirdik. Qəbul edə bilmirdik ki, ütülənməmiĢ, qalstuklaĢmamıĢ siyasət ola bilərmi? Sübut olundu ki, ola bilər. Sübut olundu ki, ütülənməmiĢ siyasətdir məkri, xəyanəti itələyib meydandan atan. Mən inanmıram ki, tarixlər boyu türk mədəniyyətinin içərisində məkrli, xəyanətli cizgilər olsun. Mən inanmıram ki, türk mədəniyyətini siyasətinin onurğa sütunu kimi qəbul edən simanın siyasətində bu cizgilər olsun. Ancaq bunu heç birimiz görə bilmirdik. Ġmperiya beĢiyində yırğalanmıĢ körpələr olaraq “özgə”, əslində öz laylamızı qəbul edə bilmirdik. Bir siyasətdə məkr, xəyanət, iblis düĢüncəsi görməyəndə bunu siyasət saymırdıq. Elə buna görə idi ki, Elçibəy kölgəsinə sığınıb addımlarını sürətləndirən bəzi kəslər son anda Elçibəy yolundan sapdılar. Elçibəy yolundan qopub ütüləĢmiĢ “mənəviyyat”a doğru yüyürdülər. Elçibəy bunu da təbii qəbul edirdi. Yolundan azmıĢları, yoluna qayıtmıĢları duyurdu... ġüurlu inkiĢafı hər Ģeydən öndə tuturdu. Və... öncəni çox gözəl görürdü. Xatırımdadır, AXC hakimiyyəti zamanı siyasi mühitdə Müsavat, “Yurd” və AXC qanadlarının xaotik Ģəkildə inkiĢafını görərək on bir rayonun icra baĢçıları bir yerə toplaĢdıq, qərara aldıq ki, prezident Əbülfəz Elçibəyin yanına gedək, baĢ verən bu anlaĢılmazlığı ona deyək və qəti tədbir görülməsə yazdığımız və cibimizdə saxladığımız istefa ərizələrini ona verək. Yüklə 0,68 Mb. Dostları ilə paylaş:
|