Ədəbiyyat, sənət və fikir dərgisi


OZAN  DÜNYASI                                                                    № 3, 2010



Yüklə 1,51 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə24/42
tarix14.07.2018
ölçüsü1,51 Mb.
#55508
1   ...   20   21   22   23   24   25   26   27   ...   42

 OZAN  DÜNYASI                                                                    № 3, 2010 
 
63 
охшарлыьына  ишаря  едир»
5
4
.  Эюрцндцйц  кими,  зянэин  мусиги  чаларлы  саз 
эцръц  фолклоршцнасларыны,  мусигишцнасларыны  да  марагландырмыш,  онларын 
ясярляринин тядгигат обйекти олмушдур. 
Борчалыда  сяняткарлар  сазын  беш  нювц  щаггында  мялумат  верир:  1. 
Ъцря саз (бу саза шяйирд сазы да дейирляр) – 3-5, бязян 7 телли олур; 2. 
Хатабянд  саз  (орта  саз  да  дейирляр,  голу  бош  саз  да,  йяни  голунун  ичи 
бош) – 9 теллидир; 3. Мейдан сазы (бу саза «тавар» вя йа «баш саз» да 
дейирляр) – 9 теллидир; 4. Ана саз (бу саза «уста сазы» да дейирляр)  – 9
 
теллидир; 5. Дядя саз («ата саз» да дейирляр) – 11 теллидир. Яслиндя дядя 
саз  12  телли  олмалыдыр,  чцнки  телляр  цч-цч  артыр.  Сазын  голуна  12-ъи  тел 
йерляшмядийи  цчцн  бир  тел  аз  баьланыр.  Бу  ъцр  сазы  илк  дяфя 
тякмилляшдирян мярщум устад Ашыг Ямращ олмушдур. 
Эцръцлярин  азярбайъанлыларла  ейни  ъоьрафи  яразидя  йашамалары,  сых 
цнсиййятдя  олмалары,  йаделли  ишьалчылара  гаршы  чийин-чийиня  мцбаризя 
апарыб  юз  мянявиййатларыны  горумалары  тарихи  фактдыр.  Щарада 
йашамаларына  бахмайараг,  щяр  ики  халгын  нцмайяндяляри  бир-бириляринин 
дилини  юйрянмиш,  адят-яняняляриня  щюрмят  вя  ещтирамла  йанашмышлар. 
Ашыг  сяняти  Гафгазда  йашайан  гоншу  халгларын  мядяниййятинин 
инкишафында  бюйцк  рол  ойнамыш,  сяняти  йашадан  ашыглар  ися  бу  халгларын 
рущуну охшамыш, онларын арзу вя истяклярини ифадя етмишляр. Щ.Араслынын 
йаздыьы  кими,  «Онлар  щямишя  халгын  шад  вя  гямэин  эцнляриндя  халгла 
бирликдя севиниб кядярлянмишляр. Мящз буна эюря дя ашыг ядябиййаты вя 
ашыглыг сяняти халг ичярисиндя щюрмятля гаршыланараг йашамыш вя бу эцн 
дя  йашамагдадыр»
5
5
.  Ашыг  сянятинин  эениш  халг  кцтляси  тяряфиндян 
севилдийини  эюстярян  Щ.Б.Зярдаби  йазырды:  «Бир  бахын,  ашыглар  тойларда 
охудугда  онлара  гулаг  асанлара!  Бу  заман  бу  гулаг  асанлар  еля  щала 
эялирляр ки, беистилащи-тцрк, ятини кяссян дя хябяри олмаз»
5
6

ХВЫЫ-ХВЫЫЫ йцзиллярдя Гафгазда ашыг йарадыъылыьынын сцрятли инкишафы 
щям шящярдя, щям дя кянддя эениш вцсят алыр. «…Шящяр ашыгларынын сюз 
сянятиндя  феодал  мцщитинин  задяэан  зцмряляринин,  таъирляринин,  сянят-
карларынын,  щямчинин  рущанилярин  щяйат  тярзи  вя  иътимаи  мювгейи  дя 
эениш йер тутурду… Ел ашыьы даща чох тясяррцфат вя хцсусян малдарлыгла 
эцзяран кечирян обаларын мяишятиня сыьыныр, онларла йайы йайлагларда, гы-
шы аранда кечирир, онларын юзляриня мяхсус тямиз дуйьуларыны, севэи щис-
                                                 
5
4
 И. Гришашвили. Ашыг йарадыъылыьы…, с. 5. 
5
5
 Щ. Араслы. Ашыг йарадыъылыьы… с. 5. 
5
6
 Щ. Зярдаби. Халг няьмяляри, «Щяйат» гяз., 1906, 8 йанвар. 


 OZAN  DÜNYASI                                                                    № 3, 2010 
 
64 
слярини, араныны, йайлаьыны телли сазда вясф едирдиляр»
5
7
. Эцръцстанда шя-
щяр ашыглары, ян чох Тифлисдя йашайыб фяалиййят эюстярирдиляр. ХВЫЫ-ХВЫЫЫ 
йцзиллярдя  бу  шящяр  ялверишли  ъоьрафи  мювгейи  иля  ялагядар  юн  Асийа 
юлкяляри  вя  Азярбайъанла  сых  игтисади-мядяни  ялагялярин  инкишафында 
мяркяз  ролу  ойнамаьа  башлады.  Тифлис  ейни  заманда  тиъарят  йолларынын 
говшаьы иди. «Бурайа эялян таъир вя сяняткарлар юзляри иля щяйат вя мя-
ишят адят-янянялярини, мядяниййятлярини дя эятирир вя бунларла йерли яща-
лийя  тясир  эюстярирдиляр.  Йерли  ящали  тиъарятя  вя  сяняткарлыьа  о  гядяр  дя 
бюйцк  мараг  эюстярмядикляриня  эюря,  эцръц  аристократийасы  вя  сарай 
эялмя  таъир-сяняткарлар  цчцн  ялверишли  йашайыш  шяраити  йаратмаьа  мяъбур 
иди».
5
8
 
 
 
Задяэанлыьын  вя  шящярин  гайьысы  Тифлисин  ашыг  сянятинин  мяркязля-
риндян  бириня  чеврилмясиндя  ясас  амиллярдян  олду.  Тифлисдя  онларла  та-
нынмыш ашыг-няьмякар йашайыб фяалиййят эюстярмишдир. Онлардан бири дя 
Сайат  Нова  иди.  «Онун  мящарятля  чалдыьы  каманча  да,  сядяфли  саз  да, 
чонгур да ейни црякдян гопан арзулары, ейни гялбин шикайятини верян бир 
ащянэля  сяслянди»
5
9
.  Тифлисли  сяняткарларын  милли  тяркиби  мцхтялиф  иди. 
Ашыглар  арасында  азярбайъанлылар,  ермяниляр,  эцръцляр,  йунанлар  вя  б. 
вар  иди.  И.Гришашвили  кечмишдя  фяалиййят  эюстярян  тифлисли  ашыглары  дюрд 
йеря айырыр: 1. Ясл ашыглар; 2. Ашыг шеирляри йазыб ашыглыг етмяйянляр; 3. 
Фарс  ашыг  ядябиййатынын  давамчылары  олан  эцръцляр;  4.  Башгаларынын 
шеирлярини  ифа  едян  няьмякарлар
6
0
.  Азярбайъанлы  ашыглара  нядянся  фарс 
дейян И.Гришашвилинин йаздыьына эюря, бейнялмилял тяркибли тифлисли ашыглар 
миллийятиндян  асылы  олмайараг  мцхтялиф  диллярдя  шеир  гошурлармыш:  «… 
Эцръц,  Эцръц  оьлу,  Эцръц  нявя  тяхяллцслц  ашыглар  эцръц  олмаларына 
бахмайараг  эцръцъя  йазмырдылар.  Еляъя  дя  Кешишоьлу  вя  Аллащверди 
миллиййятъя  ермяни  идиляр,  лакин  онлар  да  ермяниъя  щеч  шей  йазмА-
мышлар»
6
1
. Бурада И.Гришашвили ики йердя кюклц сящвя йол верир. Яввяла, 
башга  эцръц  алимляри  кими  айдын  бир  мясяляни  биля-биля  юрт-басдыр  едир. 
Эцръцстана  ашыг  сянятинин  Азярбайъандан  йох,  фарслардан  кечдийини 
сюйляйир,  азярбайъанлы  ашыглары  фарс  адландырыр,  икинъиси  ися  мяшщур 
Азярбайъан  сяняткары  Аллащвердини  ермяни  адландырыр.  Ермяни  ашыглары 
                                                 
5
7
 Г. Намазов. Ашыьын сазы вя сюзц, с. 42-4
8
.
 
5
8
 Э. Шаьулашвили. Сайат Нованын азярбайъанъа шеирляри, с. 50. 
5
9
 П. Хялилов. ССРИ халглары ядябиййаты, Ы щисся, Бакы, 1975, с. 192. 
6
0
 И. Гришашвили. Сечилмиш ясярляри, ЫЫЫ ъилд, с. 41. 
6
1
 Йеня орада, с. 42. 


Yüklə 1,51 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   20   21   22   23   24   25   26   27   ...   42




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə