Ədəbiyyat, sənət və fikir dərgisi


OZAN  DÜNYASI                                                                    № 3, 2010



Yüklə 1,51 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə22/42
tarix14.07.2018
ölçüsü1,51 Mb.
#55508
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   42

 OZAN  DÜNYASI                                                                    № 3, 2010 
 
59 
сындакы  фярги  изащ  едяркян  Э.  Шаьулашвили  сящвян  гусанын  илк  нювбядя 
чальычы вя йа мцьянни, озанын ися шаир олдуьуну йазыр
2
8
.
 
 
М.Щ.Тящмасиб  «озан»  ад-титулунун  яслиндя  «узан»  олуб  сонралар 
«озан»  шяклиня  дцшдцйц  фикриндядир:  «Узан»  ися  «уз»дан  ямяля  эял-
миш фаилдир ки, мцхтясяр шякилдя дейился, мисраны-мисра, гафийяни-гафийя, 
бянди-бяндля  узлашдыран  шаир,  ящвалаты-ящвалат,  епизоду-епизод,  сцжети-
сцжет, шеири нясрля узлашдыран, мусиги, шеир, тяьянни, рягс вя с. бир-бири иля 
узлашдырмаьы  баъаран,  йяни  узан,  дцзян,  гошан,  йарадан  сяняткар 
демякдир»
2
9
.  М.Щякимовун  гейд  етдийи  кими  «Цмумиййятля,  озан 
сюзц  тцрк  мянбяляриндя  бюйцк,  тябиб,  ойунчу,  шяргичи,  чальычы,  мяълис 
апаран, гопузла шеир сюйляйян вя ХВ ясрин орталарына гядяр сянятин бир 
чох  сащялярини  юзцндя  бирляшдирян  сяняткар  кими  дюня-дюня  хатырладылыр 
вя тядгигата ъялб олунур».
3
0
  
Озан-гусан-мгосан  сяняти  синкретик  сянят  олуб  ейни  мягсядя 
хидмят  етмиш,  охшар  инкишаф  йолу  кечяряк  зянэин  вя  рянэарянэ  ашыг 
ядябиййатынын  йаранмасында  башлыъа  рол  ойнамышдыр.  М.Сейидовун  бу 
халг сяняткарларынын илкин адынын варсаг олдуьу гянаятиня эялмяси дя бу 
бахымдан  тясадцфи  дейил
3
1
.  А.Нябийев  озан  сянятинин  йаранмасыны 
тарихин  даща  яски  чаьлары  иля  баьлайараг  йазыр:  «Бизя  беля  эялир  ки, 
ибтидаи инсанын формалашдыьы, гябилялярарасы, тайфаларарасы мцнасибятлярин 
йарандыьы, илк там-тамларын кяшф едилдийи дюврлярдя озан сяняти мейдана 
эялмиш  вя  заман  кечдикъя  синкретикликля  яламятдар  олмушдур»
3
2
.
 
Гафгаз халгларынын ядяби-мядяни ялагяляринин еркян инкишафы мярщяляля-
риндя  озан  сяняти  хцсусиля  бюйцк  рол  ойнамышдыр.  Бу  ялагяляр  озан 
сянятинин  гядимлийини  сцбут  едян,  озан  мядяниййятинин  инъиси  «Китаби-
Дядя Горгуд»ун бойларындан айдын эюрцнцр.  
 
2
.
 
АШЫГ, САЗ, САЗАНДАР 
 
 Тядгигатчыларын фикринъя, ХВЫ йцзиллийин сонларындан гусанлара ашыг 
демяйя  башлайырлар.  «Гусан»  вя  «ашыг»  истилащлары  бир  мцддят  йанашы 
                                                 
2
8
 Э. Шаьулашвили. Эюстярилян ясяри, с. 32. 
2
9
 М. Щ. Тящмасиб. Азярбайъан халг дастанлары (орта ясрляр), Бакы, 1972, с. 28.  
3
0
 М. Щякимов. Азярбайъан ашыг ядябиййаты. Бакы, 1983, с. 66. 
3
1
 М.  Сейидов.  Варсаг  сюзц  щаггында,  «Ядябиййат  вя  Дил  Институтунун  ясярляри», 
ВЫЫ ъилд, Бакы, 1954, с. 175-1
8
5
.
 
3
2
 А. Нябийев. Азярбайъан-юзбяк фолклор ялагяляри. Бакы, 1978, с. 37. 


 OZAN  DÜNYASI                                                                    № 3, 2010 
 
60 
ишлямиш, сонралар «гусан» юз йерини тамамиля «ашыь»а вермишдир
3
3
. Озан 
ад-титулу  да  «бир  нечя  яср  ашыг  ад-титулу  иля  мцвази  йашамыш,  «ашыь»ы 
йарадан  тарихи-иътимаи  амилляр  гцввятляндикъя  йаваш-йаваш  сырадан  чых-
мышдыр»
3
4
.  Фолклоршцнас  Юздямир  Нутку  бу  мясяля  иля  ялагядар  йазыр: 
«Он бешинъи йцзилдян сонра «озан» сюзц йерини Анадолу вя азяри тцрк-
ляри арасында «ашыг» сюзцня, тцркмянлярдя дя «бахшы»йа вермишдир»
3
5
.
 
ХЫ йцзиллийин бязи ядяби абидяляри ися ян гядим ашыг шеири нцмуняляринин 
артыг  бу  дюврдя  мювъудлуьундан  хябяр  верир
3
6
.  «Ашыг»  сюзцнцн  тях-
минян  бу  дюврлярдян  артыг  бир  титул  кими  ишлядилмяси  дя  мювъуддур
3
7
.
 
«Ашыг» сюзцнцн мяна чаларларындан бящс едян Азярбайъан алимляри бу 
сюзцн яряб дилиндяки «ашиг»дян алындыьыны вя Азярбайъан дилинин ащянэ 
ганунунун  тясири  иля  «ашыь»а  чеврилдийи  фикрини  иряли  сцрцрляр
3
8
.
 
М.Щ.Тящмасиб  «ашыг»  сюзцнцн  кюкцнцн  тцркъянин  инди  архаикляшмиш 
«аш» сюзц олмасы щаггында мцлащизя йцрцдцр вя йазыр: «… «аш» сюзц 
чох да узаг олмайан кечмишдя щям дя няьмя мянасында ишлянмиш, бу-
радан  «ашуламаг»  йахуд  «ашыламаг»  –  няьмя  демяк  мянасыны  дашы-
мыш, бурадан да «ашула-ашыла» шяклиндя йеня дя няьмя мянасында ишля-
дилмиш, инди ися юзбяклярдя «ашулачы» шяклиндя няьмячи, мцьянни мя-
насында ишлянмякдядир»
3
9
. Эцръц шифащи вя йазылы ядябиййаты нцмуняля-
риндя  тясадцф  олунан  «ашуьи»  сюзцнцн  мянасыны  И.Гришашвили  беля  изащ 
едир:  «Ашуьи»  яряб  сюзцдцр,  бизя  фарсларын  васитясиля  кечмишдир  вя 
«ашиг», «севян» демякдир
4
0
. Диэяр эцръц тядгигатчылары да Азярбайъан 
                                                 
3
3
 Ятрафлы  мялумат  цчцн  бах:  Й.  Рамазанов.  Азярбайъан  дилиндя  йазыб-йарадан 
ермяни ашыглары (ХЫХ яср), Бакы, 1976. 
3
4
 М. Щ. Тящмасиб. Азярбайъан халг дастанлары (орта ясрляр), Бакы, 1972, с. 17. 
3
5
 Ю. Нутку. Ашыг вя мяддащ щекайяляри. «ЫЫЫ Миллятлярарасы Тцрк фолклор конгреси 
билдириляри» ЫЫЫ ъилд, Анкара, 1987, с. 183. 
3
6
 Щ. Араслы. Ашыг йарадыъылыьы. Бакы, 1960, с. 17. 
3
7
 Г. Намазов. Ашыьын сазы вя сюзц. Бакы, 1980, с. 30. 
3
8
 Ц.  Щаъыбяйов.  Ясярляри,  ЫЫ  ъилд,  Baкы,  1965,  с.  251;  В.  Вялийев. 
Фолклоршцнаслыьын  бязи  мясяляляри  щаггында, 

  Азярб.  ССР  Али  вя  Орта  Ихтисас 
Тящсили Назирлийинин «Елми ясярляри», Дил вя Ядябиййат серийасы. Бакы, 1979, № 6, 
с. 4.
 
 
3
9
 М. Щ. Тящмасиб. Азярбайъан халг дастанлары… с. 41. 
4
0
 И. Гришашвили. Сечилимиш ясярляри, ЫЫЫ ъилд, Тбилиси, 1963, с. 9.  


Yüklə 1,51 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   42




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə