Ədəbiyyat, sənət və fikir dərgisi


OZAN  DÜNYASI                                                                    № 3, 2010



Yüklə 1,51 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə21/42
tarix14.07.2018
ölçüsü1,51 Mb.
#55508
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   42

 OZAN  DÜNYASI                                                                    № 3, 2010 
 
57 
истифадя  етмиш,  бунун  цчцн  дя  гусан,  госан  адланмышлар.  Йягин 
эцръцлярин мгосаны да бу тяркибдяндир».
1
4
  
«Гусан»  вя  «мгосан»  истилащлары  вя  сяняти  арасындакы  йахынлыьы 
эцръц алимляри дя тясдиг едирляр. К.Кутсийа «гусан» сюзцнцн «мгосан» 
шяклиндя  Эцръцстанда  йайылмасыны  ерамызын  В  йцзиллийиня  аид  едир  вя 
эюстярир ки, «мгосан» сюзцня 897, 936 вя 973-ъц илляря аид едилян цч 
гядим эцръц ялйазмасында тясадцф олунур
1
5
. Мцяллиф йазыр: «… Мгосан 
сянятинин  башлыъа  компонентини  ясасян  мащны  охумаг  тяшкил  едирди. 
Бурадан  беля  бир  фикря  эялмяк  олар  ки,  эцръц  дилиндя  ишлянян  «мго-
сан»»  сюзцнц  бязиляринин  дедийи  кими,  «флейтачы»,  «тцтякчалан»  йох, 
мящз  «няьмякар»,  «мащны  охуйан»  мянасында  гябул  етмяк  лазым-
дыр»
1
6
. Эцръц алимляриндян бязиляри «гусан» сюзцнцн етимолоэийасынын 
ачылышында  ону  чальы  алятинин  ады  иля  баьлайан  мцяллифлярин  мцлащизясини 
тякрар  едирляр
1
7
.  И.Ъавахишвилинин  фикринъя,  эцръц  мгосанлары  ейни 
заманда, щям шаир, щям мащны охуйан, щям дя мусиги алятиндя чалан 
олмушлар
1
8
.  Сонралар  Г.Ахвледиани  дя  И.Ъавахишвилинин  фикрини  ясас 
эютцрмцш вя «мгосан» щаггында охшар мцлащизя сюйлямишдир
1
9
. Эцръц 
тядгигатчылары мгосан сянятинин синкретик сяъиййя дашыдыьыны хцсуси гейд 
едирляр:  «Иранда  вя  Ермянистанда  гусанлар  кими,  Эцръцстанда  да  мго-
санлар мцхтялиф мязмунлу мащнылар охуйуб, чальы алятляриндя чалмагла 
йанашы,  щям  дя  рягс  едир  вя  ифа  олунан  ясяри  «тамашайа  гойурлар», 
башаг сюзля, ясярин мянасыны мимика вя бядян щярякятляри иля ашылайыр, 
динляйиъиляря вя тамашачылара драматик тясири эцъляндирирдиляр. Ифа олунан 
ясярин мцяллифи чох вахт мгосан вя гусанларын юзляри олурдулар»
2
0
. Бу 
сянятин  синкретиклийи  барядя  С.С.Орбелианинин  (1658-1725)  изащлы 
лцьятиндя дя мялумат вардыр.
2
1
 
                                                 
1
4
 И. Аббасов. Эюстярилян ясяри, с. 60. 
1
5
 К.  Кутсийа.  Гусан-мгосан  сяняти  мясяляляриня  даир.  –  «Шярг  мядяниййяти». 
Тбилиси, 1980, с. 58 (эцръц дилиндя)
.
 
 
1
6
 Йеня орада, с. 61.  
1
7
 М.  Андроникашвили.  Фарс-эцръц  дилляринин  гаршылыглы  ялагясиня  даир  очеркляр.  1, 
Тбилиси, 1966, с. 304 (эцръц дилиндя)
.
 
1
8
 И. Ъавахишвили. Эцръц мусигисинин ясас мясяляляри. Тбилиси, 1938, с. 52-5
3
.
 
1
9
 Г.  Ахвледиани.  «Картлис  сховреба»да  мусиги  яняняси.  «Масне».  Тарих, 
археолоэийа вя инъясянят тарихи серийасы. № 4, Тбилси, 1977, с. 96(эцръц дилиндя)
.
 
 
 
2
0
 
К. К. Кутсия. К вопросу об искустве гусанов и мгосанов (резюме), «Культура 
Востока», Тбилиси, 1980, с. 68. 
2
1
 С. С. Орбелиани, Лцьят, 1, Тбилиси, 1966, с. 453 (эцръц дилиндя)
.
 


 OZAN  DÜNYASI                                                                    № 3, 2010 
 
58 
ХВЫЫЫ-ХЫХ  йцзилликлярдя  дя  Эцръцстанда  халг  няьмякарларынын 
бязиляри  «мгосан»  адландырылырды.  М.Чиковани  йазыр:  «Мгосан  халг 
наьылчысы  –  мцяллифдир.  Онун  репертуарыны  яксяр  щалларда  мцхтялиф  лирик, 
лирик-епик  шеирляр  вя  няьмяляр  тяшкил  едир.  Мгосанлар  щяр  йердя  –  щям 
халг  арасында,  щям  дя  шащ  сарайында  олурдулар.  Мгосанлар  пешякар 
ифачылардыр»
2
2
.  Кечмишдя  тякъя  сяняткарларына  эюря  йох,  щям  дя  юз 
мгосан-ашыгларына эюря Тифлисля мцгайися олуна биляъяк икинъи бир шящяр 
тапмаг  чятин  иди
2
3
.  Мянбялярдя  эцръц  чары  ЫЫ  Ираклинин  сарайына  топ-
лашмыш  мгосанлар  сырасында  сазандарларын  (Сайат  Нова,  Мачабели),  кор 
шаирин (Эелийа) вя хумара-мязщякячинин (Отара) адлары чякилир
2
4
. Сайат 
Нова чар сарайында щям сазандар, щям дя хумара ролуну ойнайырмыш
2
5
.
 
Бурадан  беля  бир  фикир  йараныр  ки,  мгосанлар  ХВЫЫЫ-ХЫХ  йцзилликлярдя 
фяалиййят  даирясиня  эюря  бир-бириляриндян  фярглянмиш,  бязиляри  сазандар, 
бязиляри шаир, бязиляри ися мязщякячи кими танынмышлар. ХВЫЫЫ йцзиллийин 
сону, ХЫХ йцзиллийин яввялляриндя йашамыш алим, йазычы вя сийаси хадим 
Иоан  Багратиони  (Батонишвили)  мяшщур  халг  няьмякарларынын  – 
мгосанларын  сырасында  тифлисли  азярбайъанлы  Аллащвердинин  дя  адыны 
чякир
2
6
. Арашдырмалар тясдиг едир ки, «озан»дан фяргли олараг, «мгосан» 
сюзц вя ады ХЫХ йцзиллийядяк йашамыш вя ишлянмишдир. 
Шяргшцнас  Э.Шаьулашвили  «озан»ын  эцръц  ядябиййатында  «осан» 
шяклиндя  ишляндийини  эюстярир.  О  йазыр:  «Буну  «Тамариани»нин  мятниндя, 
илк дяфя академик К.Кекелидзе ашкар едиб. Амма Давид Гурамишвилидя 
охуйуруг: 
Узаглашдым ъяннят баьындан
Айрылдым онун бцлбцл озанындан
 
ХЫЫ  йцзилликдя  йашайыб-йаратмыш  эцръц  шаири  Чахрухадзенин  «Тама-
риани»  поемасы  бир  даща  тясдиг  едир  ки,
 
щямин  тарихи  кясимдя  озанлар 
Гафгаз халглары арасында эениш шющрят газанмышдылар.
 
Озанла гусан ара-
                                                 
2
2
 
Грузинское народно-поетическое творчество. Тбилиси, 1972, с. 18. 
2
3
 А. Барнов. Кющня Тифлисин мусигичиляри. Тбилси, 1954, с. 5 (эцръц дилиндя)
.
 
2
4
 М.  Чиковани.  Фолклор  етцдляри.  А.  С.  Пушкин  адына  Тбилиси  Дювлят  Педогожи 
Институтунун елми ясярляри. ВЫ ъ., Тбилси, 1949, с. 86 (эцръц дилиндя)
.
 
 
2
5
 Йеня орада. с. 81-9
1
.
 
2
6
 И.  Батонишвили.  Калмасоба.  1,  К.  Кекелидзенин  вя  Ал.  Барамидзенин  редактяси 
иля. Тбилиси, 1936, с. 212 (эцръц дилиндя)
.
 
 
2
7
 Э.  Шаьулашвили.  Сайат  Нованын  азярбайъанъа  шеирляри  (Теймуразын  дяфтяри 
ясасында). Тбилиси, 1970, с. 29. (Мисраларын сятри тяръцмяси верилмишдир). 


Yüklə 1,51 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   42




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə