Edilməsi üçün kontr-tsiklik kapital buferi tətbiq edilə bilər. Bu məqsədlə kontr-tsiklik

39 
 
Şə
kil 2a. “Eyni zamanda aparılan” “cinslərin mübarizəsi” oyunu 
 
BÜDCƏ ORQANI
 
 
 
 
 
nizamlı 
 
MONETAR ORQAN
 
nizamsız 
 
 
 
 
MONETAR ORQAN
 
 
 
nizamlı 
 
 
nizamsız 
nizamlı 
nizamsız 
 
(a
f
,b
m
)* 
(c ,c
 
 
) 
(d ,d
 
) 
(b
f
,a
m
)*
 
f    m 
f     m 
 
 
Bu oyunu ardıcıl surətdə aparsaq, maraqlı koordinasiya məsələsi ortaya çıxır. Belə ki, oyunun 
nəzəri  əsası  hər  iki  qurumu  orta  müddətli  hədəf  istiqamətində  koordinasiyaya  çağırır.  Fiskal  qurum 
isə  ardıcıl  oyunda  birinci  manevr  etmək  üstünlüyündən  istifadə  edərək  oyunun  nəticəsini  və  ya 
koordinasiya  çərçivəsini  diktə  etmiş  olur.  Belə  ki,  fiskal  qurum  öncədən  bilir  ki,  o,  nizamlı 
davrandıqda  (balanslı  büdcə  siyasəti)  monetar  orqan  da  nizamlı  davranış  nümayiş  etdirəcək.  Bu 
səbəbdən  birinci  oyunçu  kimi  fiskal  qurum  nizamlı  davranış  seçimi  edir.  Nəticədə  “cinslərin 
mübarizəsi”  oyunu  çərçivəsində  eyni  zamanda  aparılan  yuxarıdakı  oyundan  fərqli  olaraq  bu  oyunda 
bir “NƏŞ tarazlı” səviyyə 
(a
f
,b
m
)* 
mövcuddur (şəkil 2b). 
 
Şə
kil 2b. “Ardıcıl aparılan” “cinslərin mübarizəsi” oyunu 
 
BÜDCƏ ORQANI
 
 
 
 
 
nizamlı 
nizamsız 
 
 
MONETAR ORQAN
 
MONETAR ORQAN
 
 
 
 
nizamlı 
nizamsız 
nizamlı 
 
nizamsız 
 
 
(a
f
,b
m
)* 
(c
f
,c
m
) 
(d
f
,d
m
) 
(b
f
,a
m
) 
 
 
 
3.1.3. “Maral ovu” oyunu
 
 
Bu  oyunun  nəzəri  çərçivəsinə  görə  fiskal  və  monetar  qurumun  nizamlı  davranışı  ən  yüksək 
fayda  əldə  etməyə  imkan  verir.  Eyni  zamanda  monetar  və  fiskal  qurum  nizamsız  davranış  nümayiş 

---

40 
 
etdirdikdə  nisbətən  aşağı,  lakin  bərabər  fayda  əldə  etmiş  olarlar.  Maraqlıdır  ki,  həm  nizamlı  və  həm 
də nizamsız davranışlar nəticəsində faydalar hər iki qurum üçün eynidir. 
 
Qarşıya  qoyulmuş  hədəfə  nail  olmaq  üçün  monetar  və  fiskal  orqanlar  ehtiyatlı  (nizamlı) 
davrandıqları  zamanı  daha   yüksək  fayda  əldə  etmiş  olurlar.  Lakin,  informasiya  assimmetriyası 
öncədən  onlara  ehtiyatlı  siyasət  üçün  birgə  qərar  qəbul  etməyə  imkan  vermir.  Bəzi  nəzəriyyəçilərə 
görə  nizamlı  davranışlar  kombinasiyası  sabit  “NƏŞ  tarazlı”  səviyyəsi  kimi  qəbul  edilə  bilməz. 
Onların fikrincə, monetar orqan fiskal qurumun nizamlı davranışına əmin deyil. 
 
Şə
kil 3a. Eyni zamanda aparılan “maral ovu” oyunu 
 
BÜDCƏ ORQANI
 
 
 
 
 
nizamlı 
nizamsız 
 
MONETAR ORQAN
 
 
MONETAR ORQAN
 
 
 
 
nizamlı 
 
nizamsız 
nizamlı 
nizamsız 
 
 
(a
f
,a
m
)* 
(d
f
,b
m
) 
(b
f
,d
m
) 
(c
f
,c
m
)*
 
 
Bu   səbəbdən   monetar   qurum   aspektindən    nizamsız   davranışlar   kombinasiyası   daha 
optimaldır.  Bu  oyun  ardıcıl  surətdə  həyata  keçirildikdə  və  fiskal  qurum  daima  nizamlı  davrandıqda, 
bu  halda  oyunun  “NƏŞ  tarazlı”  səviyyəsi  nizamlı  davranışların  kombinasiyası  olacaq  (a
f
,  a
m
)  (şəkil 
3a). 
 
Şə
kil 3b. “Ardıcıl aparılan” “maral ovu” oyunu 
 
BÜDCƏ ORQANI
 
 
 
 
 
nizamlı 
nizamsız 
 
 
MONETAR ORQAN
 
MONETAR ORQAN
 
 
 
 
 
nizamlı 
 
nizamsız 
nizamlı 
nizamsız 
 
(a
f
,a
m
)* 
(d
f
,b
m
) 
(b
f
,d
m
) 
(c
f
,c
m
) 

---

41 
 
3.1.4. “Cücə” oyunu
 
Bu oyunun  nəzəri əsasları monetar və fiskal quruma aqressiv davranış  nümayiş  etdirməyə  imkan verir 
və  tədiyə  balansı  profisitli  olan  ölkələrin  makroiqtisadi  siyasətlərini  xarakterizə  etmək  üçün  ideal  nəzəri  alət 
hesab  olunur.  Belə  ki,  fiskal  dominantlıq  şəraitində  monetar  siyasət  məhdud  çərçivədə  iqtisadiyyata  təsir  edə 
bilir.  Bu  dominantlıqdan  faydalanan  fiskal  orqan  isə  öz  növbəsində  defisitli  davranışa  meylli  olur.  Yüksək 
fiskal  defisitə  meyilli  siyasət  qısamüddətli  dövrdə  yüksək  iqtisadi  artım  ilə  yanaşı  yüksək  inflyasiyanın 
formalaşmasına  səbəb  olur.  Bu  mənada  “cücə  oyunu”nun  prinsiplərinə  görə  monetar  davranışlar  fiskal 
qurumun  davranışlarına  uyğunlaşır.  Nəticədə  iqtisadiyyat  üçün  həm  “eyni  zamanda”  və  həm  də  “ardıcıl 
aparılan” oyunda yeganə “NƏŞ tarazlıq” səviyyəsidir (nizamlı, nizamsız) və ya (a
f
, c
m
). 
 
Şə
kil 4a. “Eyni zamanda aparılan” “cücə oyunu” 
 
BÜDCƏ ORQANI
 
 
 
 
 
nizamlı 
nizamsız 
 
 
MONETAR ORQAN
 
MONETAR ORQAN
 
 
 
 
 
nizamlı 
 
 
nizamsız 
 
nizamlı 
nizamsız 
 
(d
f
,d
m
) 
(a
f
,c
m
)*  (c
f
,a
m
)* 
(b
f
,b
m
)
 
İnkişaf etmiş və bəzi inkişaf etməkdə olan ölkələrdə isə eyni zamanda aparılan oyun iki “NƏŞ 
tarazlı”  səviyyə  ilə  ((nizamlı,  nizamsız:  a
f
,c
m
),  (nizamsız,  nizamlı:  c
f
,  a
m
))  yekunlaşırsa,  ardıcıl 
aparılan  oyun  zamanı  yalnız  (nizamlı,  nizamsız:  a
f
,c
m
)  davranış  ilə  yekunlaşır  (şəkil  4a  və  4b).  İki 
ölkə   qrupları   arasında   eyni   zamanda   aparılan   oyunun   nəticələri   arasında   yaranan   fərq   fiskal 
dominantlıq ilə izah olunur. 
Şə
kil 4b. “Ardıcıl aparılan” “cücə oyunu” 
 
BÜDCƏ ORQANI
 
 
 
 
nizamlı 
nizamsız 
 
 
 
MONETAR ORQAN
 
 
nizamlı 
 
 
 
nizamsız 
 
 
 
nizamlı 
MONETAR ORQAN
 
 
 
nizamsız 
 
 
(d
f
,d
m
) 
(a
f
,c
m
)* 
(c
f
,a
m
) 
(b
f
,b
m
) 
 
 
3.1.5. “Tam koordinasiya” oyunu
 
 
Bu oyunda  monetar və  fiskal qurumların  daim  koordinasiyaya  meylli  olması  fərz  edilir. Belə 
ki,  oyunun  həm  eyni  zamanda  və  həm  də  ardıcıl  aparılan  formalarında  monetar  və  fiskal  orqanlar 

---