Ə.Ə. NƏBĐyev, E.Ə. Moslemzadeh
Yüklə 3,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
88
deyilir. C vitamini oksidləşmə-reduksiya reaksiyalarında aktiv iştirak edir. Onun oksidləşmiş forması dehidroaskorbin turşusu, reduksiya olunmuş forması isə askorbin adlanır. Askorbin və dehidroaskorbin turşuları canlı
orqanizmlərdə bioloji aktivliyə malik olub, asanlıqla bir-birinə çevrilirlər. C vitamini insan orqanizmində sintez olunmur. Ona olan tələbat yalnız qida məhsulları hesabına ödənilir. Askorbin turşusu askorbinatoksidaza fermentinin təsiri ilə dehidroaskorbin turşusuna (DAT) çevrilir. Bu turşu qlütationun və
NADF-ın iştirakı ilə dehidroaskorbinatreduktaza fermentinin təsiri ilə askorbin turşusuna (AT) çevrilir. Bu vitamin təbiətdə üç formada: askorbin turşusu, dehidroaskorbin turşusu və kompleks şəkildə zülallarla birləşmiş formada aktiv fəaliyyət göstərərək, müxtəlif biokimyəvi reaksiyalarda iştirak edir. Bu vitaminin mühüm xüsusiyyətlərindən ən əsası ondan ibarətdir ki, o insan orqanizmində antioksidant funksiyasını yerinə yetirir. Belə ki, bu
vitamin bəzi
xəstəliktörədici mikroorqanizmlərin fəaliyyətini ləngitməklə yanaşı, həm
də insanların soyuqdəyməyə qarşı müqavimətini artırır. C vitamini maddələr mübadiləsi prosesində aminturşularından lizinin, tirozinin və triptofanın sintezini sürətləndirir. Son zamanlar o da müəyyən olunmuşdur ki, C vitamini orqanizmdə koferment xüsusiyyətini də yerinə yetirir. Belə ki, C vitamini tioqlükozidaza fermentinin tərkibində aktiv qrup kimi fəaliyyət göstərir. Bundan başqa o da müəyyən olunmuşdur ki, insan orqanizmində C vitamini normadan az olduqda yağların da biosintezi pozulur, bu da qanda xolesterinin miqdarca artmasına səbəb olur. C vitamini heyvan mənşəli qida məhsullarının tərkibində çox az olmaqla, əsasən bitki mənşəli məhsulların tərkibində olur. Đnsanlar uzun müddət bitki mənşəli qida məhsulları ilə qidalanmadıqda orqanizmdə maddələr mübadiləsinin
89
pozulması prosesi baş verir. C vitamininin çatışmaması nəticəsində əmələ gələn xəstəlik ən çox şimal ölkələrində və ya meyvə-tərəvəzin az olduğu vaxtlarda, qış aylarında daha geniş yayılır. C vitamininin quruluşu aşağıdakı kimidir:
OH OH C C
C–OH C = O O -H 2 O C–OH +H 2
H–C H–C HO–C–H HO–C–H
CH
2 OH CH 2 OH
L-askorbin turşusu dehidro L-askorbin turşusu
Đnsanlarda C vitamini çatışmadıqda sinqa və ya skorbut xəstəliyi əmələ gəlir. Bu zaman insanlarda tez yorulma halları, ruh düşgünlüyü, baş ağrıları, iştahın olmaması, ümumi zəiflik, əsəbilik, ürək döyünməsinin artması müşahidə olunur. C vitamininin çatışmamazlığı orqanizmdə davam etdikdə bu xəstəlik daha da inkişaf edərək, diş ətinin şişməsi, yumşalması və qanaması, dərialtı qansızmalar olur. Bu xəstəlik uzun müddət davam etdikdə orqanizmdə başqa üzvlərin də pozulmasına səbəb olur. Bu xəstəliyin müalicəsi dərman preparatlarına nisbətən, bitki mənşəli qida məhsulları ilə qidalandıqda daha effektli olur. Bu vitaminin insan orqanizmində bioloji xüsusiyyəti böyük olduğuna görə, tədqiqatçıların nəzər diqqətində yayınmamışdır. Belə ki, məşhur Amerika biokimyaçısı, iki dəfə Nobel mükafatı laureatı Laynus Polinq də C vitamini haqqında
90
elmi-tədqiqat işləri aparmışdır. O, C vitamininin çatışmaması nəticəsində baş
verən xəstəliyi XX əsrin
“çuma”sı adlandırmışdır. L.Polinq qeyd etmişdir ki, insan orqanizmində C vitamini çatışmadıqda həm də soyuğa qarşı davamsızlıq, soyuqdəymə halları və yoluxucu xəstəliklərə qarşı müqavimətin zəifləməsi baş verir. Daha sonra L.Polinq məsləhət görür ki, belə olan halda C vitamininə olan gündəlik tələbat insanlarda daha çox, yəni 250 mq-dan 10 q-dək olmalıdır. Göstərilən normanın uzun müddət yox, xəstəlik sağalana qədər qəbul olunması məsləhət görülür. C vitamini bitkilərin yaşıl hissələrində, meyvə-tərəvəzlərdə geniş yayılmışdır. Đnsanlarda C vitamini çatışmadıqda skorbut (sinqa) deyilən xəstəlik əmələ gəlir. Bu xəstəliyin ilkin əlamətləri çox qədimdəm məlum olmuşdur. Ancaq onun klinik təsirini ilk dəfə Hipokrat qələmə almışdır. Aclıq və müharibə illərində əhali arasında bu xəstəlik daha geniş yayılır. Xəstəliyin əsas səbəbi qida məhsullarının keyfiyyətsiz olması, daha doğrusu qəbul olunmuş qidanın tərkibində C vitamininin olmaması ilə əlaqədardır. Đnsanlar uzun müddət bitki mənşəli qida məhsulları ilə (əsasən meyvə-tərəvəzlə) qidalanmadıqda skorbut deyilən xəstəlik meydana çıxır. Qeyd etmək lazımdır ki, meyvə-tərəvəzlərin saxlanması zamanı C vitamini miqdarca azalır. Meyvə-tərəvəzləri 5+10 0 C temperaturda saxladıqda C vitamininin itkisi nisbətən az olur. Ağ üzüm sortlarına nisbətən qırmızı üzümlərdə C vitamini daha çox olur. Hal-hazırda meyvə-tərəvəz məhsullarını elə müasir üsullarla saxlanılır ki, onların tərkibində C vitamini miqdarca çox az dəyişir. Bu da sözsüz ki, C vitamininin parçalanmasını kataliz edən askorbinatoksidaza fermentinin aktivliyi ilə əlaqədardır. Saxlanma zamanı elə rejim seçilir ki, qeyd olunan Yüklə 3,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|