Ə.Ə. NƏBĐyev, E.Ə. Moslemzadeh
Yüklə 3,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1.4.2.Suda həll olan vitaminlər B 1 -vitamini.
79
K 1 -vitamini ən çox bioloji aktivliyə malik olub, quruluşu aşağıdakı kimidir: O
C–CH 3 CH 3 CH 3
–CH 2 –CH=C=(CH 2 ) 3 –CH–(CH 2 ) 3 –
O K 1
CH
3 CH 3
2 ) 3 –CH–CH 3
Bu vitamin çatışmadıqda qanın laxtalanma qabiliyyəti pozulur. Bədənin müxtəlif yerlərində qan sızmalar müşahidə olunur, hətta qanazlığı baş verir. K-vitamini bitkilərin yaşıl hissələrində çox olur. Bitkilərdə oksidləşmə-reduksiya prosesində və fotosintetik- fosforlaşmada iştirak edir. Meyvələrdə və üzümdə az miqdarda olur. Bitki hüceyrəsində ən çox xloroplastlarda olur. Bitki mənşəli yağların tərkibində də K-vitamininə çox rast gəlinir. Gündəlik tələbat 1-15 mq-dır.
B 1 -vitamini. Polyak alimi K.Funk 1912-ci ildə düyü kəpəyindən beri-beri xəstəliyinə müalicəvi təsir göstərən bioloji aktiv bir maddə aldı və o bu maddəni B vitamini adlandırdı. Daha sonra məlum oldu ki, bu alınmış maddə müxtəlif maddələrin qarışığından ibarətdir. B 1 vitaminin tərkibində həm kükürd, həm də amin qrupu olduğuna görə tiamin də deyilir. Kimyəvi təbiətinə görə tiamin də deyilir. 80
Kimyəvi təbiətinə görə tiamin pirimidin nüvəsi ilə tiazol həlqəsindən əmələ gəlmişdir. Bu vitamin qidada az və ya heç olmadıqda insanlarda beri-beri deyilən xəstəlik əmələ gəlir, xəstəlik əsasən ürəyin və sinir sisteminin fəaliyyətinin pozulması ilə müşahidə olunur. B 1
zəiflik, tez yorulma halları müşahidə olunur. Ürəyin həcmi böyüyür, ritmi pozulur, döyünməsi artır. Bundan başqa qidada B 1
xəstələr ağızlarının qurumasından və susuzluqdan şikayət edirlər. Bu vitamin bitkilərdə sərbəst halda yox, birləşmiş şəkildə tiaminpirofosfatın tərkibində olur. B 1 vitamininin quruluşu aşağıdakı kimidir. N = C–NH 2
3 C–C C – CH 2 N
+ C–CH 3
2 –CH
2 OH
S B 1
N =C–NH 2
H 3 C–C C –CH 2 N + C–CH 3
N –CH HC C–CH 2 –CH
2 –O–
S O O
–P–O–P–OH OH OH Tiaminpirofosfat (TPF)
81
Tiaminpirofosfat da orqanizmdə sərbəst halda yox, karboksilaza fermentinin tərkibində olur. Yəni tiaminpirofosfat karboksilaza fermentinin kofermentidir. Buna görə də ona karboksilaza da
deyilir. Bundan
başqa B 1 -vitamini lipotiamindifosfatın (LTDF) tərkibində olub, ketoturşuların (piroüzüm və
α-ketoqlütar turşuları) oksidləşməklə, karboksilsizləşməsini kataliz edən fermetlərin, yəni bəzi dehidrogenazalarla birləşmiş şəkildə olur. B 1 vitamini orqanizmdə çatışmadıqda sulu karbonların aralıq mübadiləsi, daha doğrusu piroüzüm turşusunun mübadiləsi karboksilsizləşmə prosesində pozulur. Nəticədə piroüzüm turşusunun toxumadaxili oksidləşmə zamanı karbon qazı və suya qədər parçalanması prosesi pozulur. Bu da B 1
vitamininin çatışmazlığı nəticəsində kokarboksilaza fermentinin orqanizmdə sintezinin pozulması ilə əlaqədardır. Bu
zaman əmələ
gəlmiş piroüzüm turşusunun oksidləşməsi davam etmir. Onun bir hissəsi süd turşusuna çevrilir. Sonra toxumalarda piroüzüm və süd turşuları miqdarca artır. Əsasən beyin toxumalarında gedən karbohidrat mübadiləsi kəskin surətdə pozulur. Belə şəraitdə ketoturşular başqa orqanların toxumalara nisbətən beyin toxumasında daha çox olur. Ona görə də beri-beri və ya polinevrit xəstəliyində ilk növbədə mərkəzi sinir sistemi pozulur. Bu avitaminoz vaxtında müalicə olunmadıqda insanlarda iflic xəstəliyi baş verir. Qeyd etmək lazımdır ki, orqanizmə B 1 vitamini qəbul edildikdə bu xəstəlik sağalır. Ona görə də insanlar hər gün keyfiyyətli qida qəbul etmək rejiminə xüsusi olaraq fikir verməlidirlər. Bu vitamin çatışmadıqda aminturşularının aminsizləşməsi və yenidən aminləşmə, aminturşu mübadiləsi pozulur. B 1
vitamini insan
orqanizmi tərəfindən sintez olunmadığına görə ona olan tələbat yalnız qida məhsulları hesabına ödənilir. Heyvan mənşəli qida məhsullarına nisbətən bitki mənşəli qida B 1 vitamini ilə daha zəngindir. Dənli bitkilərin qabığında, noxudda, meyvələrdə, kökümeyvəlilərdə Yüklə 3,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|