Ə.Ə. NƏBĐyev, E.Ə. Moslemzadeh
Yüklə 3,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
103
reduksiyası zamanı əmələ gəlir. Pentozalar oksidləşdikdə müvafiq turşular əmələ gəlir. Ribozanı oksidləşdirdikdə ribon turşusu əmələ gəlir. O C H COOH
H–C–OH H–C–OH + H
2 O 2 H–C–OH H –C –OH
H–C–OH H –C –OH CH 2 OH CH 2 OH
riboza ribon turşusu
Bitkilərdə pentozaların keto formasına da rast gəlinir. Ketopentozalara misal olaraq D-ribulozanı və α-ksilulozanı göstərmək olar.
CH 2 OH CH 2 OH C = O C = O
H–C–OH H–C–OH H–C–OH HO–C–H
CH
2 OH CH 2 OH
D-ribuloza L-ksiluloza
Ribuloza difosfat efiri şəklində fotosintez prosesində karbon 104
qazının və suyun iştirakı ilə 3-fosfoqliserin turşusunun əmələ gəlməsində iştirak edir. CH 2 OP
C = O ribulozadifosfat-
karboksilaza H –C –OH +CO 2 +H
O
H –C –OH CH 2 OP
Ribulozadifosfat
CH 2 OH COOH
CHOH + CHOH COOP CH 2 OP
3-fosfoqliserin turşusu Heksozalar-C 6 H 12 O 6 Bu qrupun ən çox yayılmış nümayəndələri d-qlükoza, d- qalaktoza, d-mannozadır. O O O C C C H H H H–C–OH H–C–OH HO–C–H
HO–C –H HO–C–H HO–C–H H–C–OH HO–C–H H–C–OH
H–C–OH H–C–OH H–C–OH CH
2 OH CH 2 OH CH 2 OH
D (+)-qlükoza D (+)-qalaktoza D (+)-mannoza 105
Təbiətdə pentozalardan fərqli olaraq, heksozalara bitkilərdə sərbəst halda daha çox rast gəlinir. Heksozalar tərkibində altı karbon atomu saxlayan monosaxaridlərdir. Heksozalar tərkibində olan funksional qruplara görə iki yerə ayrılır: 1. Aldoheksozalar. 2. Ketoheksozalar. Aldoheksozalar tərkibində aldehid qrupu saxlayan heksozalardır. Ketoheksozaların bitkilərdə ən geniş
yayılmış nümayəndəsi D-fruktozadır.
CH 2 OH
C = O HO–C–H
H–C–OH H–C–OH
CH 2 OH D (2)-fruktoza
Heksozalar bitkilərdə həm açıq zəncirli, həm də qapalı zəncirli birləşmələr şəklində olur. Əgər qapalı formada birinci karbonun yanında-OH qrupu sağda, H-solda olarsa, α-forma alınır. Əgər OH qrupu solda, H isə sağda olduqda, β-forma adlanır. Bunu sxematik olaraq aşağıdakı kimi göstərmək olar:
H–C–OH HO–C–H α-forma β-forma
106
Heksozalarda D və α-formaları da mövcuddur. Qapalı formada axırdan ikinci karbon atomunun yanında-OH sağda, H isə solda olarsa, D-forma, əksinə olduqda isə L-forma adlanır. Bundan
başqa heksozalar piranoz və
furanoz formalarında da olur. Əgər oksigen körpüsü beş karbon atomu arasında olarsa, onda piran forma adlanır:
CH CH CH HC CH CH 2
HC CH CH O
CH
Bundan başqa oksigen körpüsü 4 karbon atomu arasında olduqda furan forma adlanır.
HC CH CH O HC CH CH və ya O CH Furan
Yüklə 3,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|