Ə.Ə. NƏBĐyev, E.Ə. Moslemzadeh
Yüklə 3,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
110
Mannoza zəif oksidləşdikdə mannon turşusu, sürətlə oksidləşdikdə isə mannoşəkər turşusuna çevrilir. O C COOH COOH H HO–C–H HO–C–H HO–C–H
HO–C –H HO–C–H HO–C–H oksid oksid H–C–OH H–C–OH H–C–OH
H–C–OH H–C–OH H–C–OH CH
2 OH CH 2 OH COOH D-mannoza D-mannon D-mannoşəkər turşusu turşusu Monosaxaridlər reduksiya olunduqda müvafiq spirtlər əmələ gəlir. Tetrozalar reduksiya olunduqda tetritlər, pentozalar pentitlər, heksozalar isə heksidlər əmələ gətirir. Bitkilərdən ən çox aşağıdakı spirtlərə rast gəlinir. Qlükozanın və fruktozanın reduksiyası zamanı sorbit spirit əmələ gəlir. Əgər mannoza reduksiya olunursa-mannit, riboza-ribit, ksiloza- ksilit spirtləri əmələ gətirir. CH
2 OH CH 2 OH CH 2 OH CH 2 OH H–C–OH HO–C–H H–C–OH H–C–OH
HO–C –H HO–C–H H–C–OH HO–C–H H–C–OH H–C–OH H–C–OH H–C–OH
H–C–OH H–C–OH CH 2 OH CH 2 OH
CH
2 OH CH 2 OH ribit ksilit sorbit mannit
111
Monosaxaridlər bitkilərdə ən çox fosfat efiri şəklində olur. Onlar maddələr mübadiləsində, fotosintez, tənəffüs, qıcqırma proseslərində saxarozanın, nişastanın və sair maddələrin sintezində fosfat efiri şəklində iştirak edir. Bitkilərdə gedən maddələr mübadiləsi prosesində monosaxaridlərin aşağıdakı fosfat efirli birləşmələri iştirak edir.
O O C C CH 2 OH CH 2 OH
H H H–C–OH H–C–OH C=O C=O
H–C –OH H–C–OH H–C–OH HO–C–OH CH 2 OP H–C–OH H–C–OH H–C–OH CH 2 OP CH 2 OP CH 2 OP eritroza riboza ribuloza ksiluloza 4-fosfat 5-fosfat 5-fosfat 5-fosfat
O CH 2
2 OP H C=O H–C–OH C=O
H–C –OH HO–C–H HO–C–H H–C–OH H–C–OH H–C–OH
CH 2 OP CH 2 OP H–C–OH CH 2 OP
ribuloza-1-5 qlükoza-6- fruktoza-1-6 fosfat
fosfat fosfat 112
(P)-fosfat turşusunun qalığıdır (H 2 PO
). Bitkilərdə monosaxaridlərdən müvafiq qlükozidlər də əmələ gəlir. Qlükozidlər 1-karbonun-OH-hidroksil qrupu hesabına əmələ gəlir. H O–C 2 H 5
OH C H–C H–C–OH H–C–OH O +HOC 2 H 5 HO–C–H +H 2 O
H–C–OH
H–C–OH H–C H–C CH 2 OH CH 2 OH α-D-qlükoza α-etil qlükozid
Əgər β-qlükozid etil spirti ilə birləşərsə, onda β-qlükozid əmələ gəlir. Bundan başqa qlükozanın əvəzinə qalaktoza olarsa, qalaktozid əmələ gəlir.
Bitkilərin toxumunda qlükozidlər daha çox olur. Qlükozidlərin əksəriyyəti acı dadlı və spesifik iyli maddələrdir. Bəzi ədviyyat növlərinin xarakterik iyi və dadı onların tərkibində olan qlükozidlərdən asılıdır. Ramnoza və fruktoza ən çox pektin maddələrinin tərkibində olur. D-fruktoza ketoheksozaların nümayəndəsi olub, bitkilərdə geniş yayılmışdır. Fruktoza ən çox meyvə- tərəvəzlərin, o cümlədən üzümün tərkibində qlükoza ilə birlikdə olur. Saxarozanın, polifruktozidlərin, tərkibində β-D- fruktofuranoza formasında olur. Yüklə 3,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|