Ə.Ə. NƏBĐyev, E.Ə. Moslemzadeh
Yüklə 3,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
107
Beləliklə, piran və furan formaları qlükoza və fruktoza timsalında aşağıdakı kimi olur:
CH 2 OH
OH H–C HO–C
H–C–OH HO–C–H O O H–C–H HO–C–OH
H–C–OH H–C H–C CH 2 OH
CH
2 OH β-D-fruktofuranoza α-D-qlükopiranoza
O C COOH COOH H H–C–OH H–C–OH H–C–OH
HO–C –H HO–C–H HO–C–H oksid oksid H–C–OH H–C–OH H–C–OH
H–C–OH H–C–OH H–C–OH CH
2 OH CH 2 OH COOH D-qlükoza qlükon turşusu şəkər (qlükaron) turşusu
108
Bitkilərin tərkibində qlükozaya həm sərbəst, həm də birləşmiş halda təsadüf olunur. Sərbəst halda ən çox üzüm şirəsinin tərkibində olur. Ona görə də qlükozaya üzüm şəkəri də deyilir. Birləşmiş halda qlükoza, saxarozanın, maltozanın, nişastanın və s. birləşmələrin tərkibində olur. Qlükoza bitkilərdə əsasən α-qlükopiranoza formasında olur. Qlükozanın oksidləşməsi zamanı qlükon turşusu əmələ gəlir. Bu qrup turşular aldon turşuları adlanır. Oksidləşmə daha sürətlə getdikdə aldaron turşuları əmələ gəlir.
2 OH
qrupunun, karboksil qrupuna çevrilməsindən uron turşuları əmələ gəlir.
O O C C H H H–C–OH H–C–OH
HO–C –H HO–C–H oksid H–C–OH H–C–OH
H–C–OH H–C–OH CH
2 OH COOH D-qlükoza Qlükuron turşusu
Əgər, qalaktoza oksidləşərsə qalakturon turşusu, mannozadan mannouron turşusu əmələ gəlir. Uron turşuları bitkilərdə asan
əmələ gəlməklə böyük əhəmiyyətli birləşmələrdir. Belə ki, onlar bir çox polisaxaridlərin, o cümlədən, pektin maddələrinin əmələ gəlməsində iştirak edir. Uron turşuları aralıq məhsul kimi bitkilərdə pentozaların və heksozaların əmələ gəlməsində mühüm rol oynayır. 109
Bu zaman qlükozanın oksidləşməsindən qlükuron turşusu, əmələ gəlmiş maddənin karboksilsizləşməsindən isə pentozaların nümayəndəsi olan ksiloza alınır. Bitkilərdə aldoheksozaların nümayəndəsi olan
qalaktozaya çox
təsadüf olunur.
Qalaktoza ən
çox polisaxaridlərin nümayəndəsi olan qalaktanların tərkibində olur. Bitkilərdə qalaktanlar geniş yayılmışdır. Onlar hidroliz olunduqda qalaktoza alınır. Bundan başqa qalaktoza disaxarid olan laktozanın, trisaxarid-rafinozanın tərkibində olur. Qalaktozadan əmələ gəlmiş qalakturon turşuları pektin maddələrinin əmələ gəlməsində iştirak edir. Qalaktoza oksidləşdikdə əvvəlcə qalakton turşusu, sonra isə selik turşusu əmələ gəlir.
O O C C COOH H H H–C–OH H–C–OH H–C–OH
HO–C –H HO–C–H HO–C–H oksid oksid HO–C–H H–C–OH HO–C–H
H–C–OH H–C–OH H–C–OH CH
2 OH CH 2 OH COOH D-qalaktoza qalakton turşusu selik turşusu
D-mannoza da
aldoheksozaların nümayəndəsidir. Mannoza bitkilərdə geniş yayılmış polisaxarid olan
mannanların tərkibində olur. Sərbəst halda mannoza bitkilərin tərkibində çox az miqdarda olur. Yüklə 3,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|