Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

 
 
10
Teknik Kavramlar 
 
Bitonalite  
 
Bu durumda açık biçimde birbirinden ayrılabilir ses kaynağı iki ya da üç ayrı ses üretir. 
 
Difoni  
 
Bir harmonik bütünün insan sesinde iki ya da üç ayrı sesi paylaşır. Bu sınıflamaya giren 
örnekler olarak Köömmei, gırtlaktan söyleme, tonlar üstü söyleme, Budist ilahi ve 
meditasyonları ve Bifonik söyleme biçimi… 
 
Epik Şanlar  
Savaş hikayeleri anlatan şarkılar. 
 
Uzun Şarkı  
Uzun destanların anlatıldığı şarkılar.  Çinli Moğolog Chao Gejin’e göre artık müzik ve 
Khömmei eşliğinde anlatan yetenekli hikaye anlatıcı ozanların sayılarının oldukça 
azaldığı ve kısa şarkı geleneğinin aksine uzun şarkıların  
 
Kısa Şarkı  
 
Kısa şarkı diye bir tür özellikle olmamakla birlikte khömei vokal tekniğinin kısmen 
kullanıldığı pratikte ve geleneklerde en sık icra edilen şarkı söyleme biçimdir. 
Genellikle animistik ögeler taşır ve bir durumu, bir özelliği resmeder, aktarır. Bu tezde 
konu edilen ve ek belgesel örneğinde verilen khomei türü bu çeşit bir khomei’dir. Bu 
biçimde khomei vokal tekniği bir ses söyleme biçimi olarak kullanılır ancak söz 
söyleme biçimi olarak kullanılmaz. Uzun şarkıların ve Hailai (reçitatif) söyleme 
biçiminin tersine sıklıkla enstürmanla (morin huur) çalınarak söylenir ve sözlerin 
söylendiği daha katışıksız duru ezgilerin arasında icra edilir.    

---

 
 
11
Gırtlaktan Söyleme (Throat singing)  
 
Gırtlak yeteneği isteyen bir söyleyiş biçimi. Khomei ve overtone singingin yerine de 
kullanılır ancak daha elastik ve genel bir tanımlamadır. 
 
Doğuşkanlı Söyleme (Overtone Singing) 
 
Aynı anda çift ses çıkarmaya dayalı yada doğuşkanlı şarkı söyleme biçimidir. 
Profesyonel anlamda ozan tarafından söylenmekle birlikte amatör olarak bu konuda 
eğitim almış bir başkası tarafından da söylenebilir.  
 
Pentatonik (Beş Tonlu) 
 
Pentatonik 5 ton içeren bir dizi anlamına gelir. Daha çok geleneksel müziklerde 
kullanılan varyasyon ve belirlenmemişlik ilkesine gönderme yaparak beş notanın geçtiği 
ve bu beş notadan istenilenin istenildiği zaman söylenip çalabileceği bir modüler müzik 
dizisini anlatmak için kullanılır. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
 
12
Değerlendirilmiş Yazın 
 
1- Stewart, Julie Main Lines Of Mongolian Shamanism 2001Golomnt Center For 
Shamanic Studies pres.Ulan Bator 
 
Stewart, Julie Moğolistan Şamanizminin Ana Hatları Golomnt Center For Shamanic 
Studies pres. Kısaltma: 
http://www.hermetics.org/samanizm.html
 çeviri:Kemal 
Menemencioğlu  
 
Bu makale merkezi Ulan-Bator’da bulunan “Golomnt Center For Shamanic Studies 
(Şamanik Çalışmalar İçin Golomnt Merkezi) ” in yayın haklarına sahip olduğu zaten bu 
merkezin kurucularından biri olan Julie Stewart tarafından yazılmıştır. Stewart 
Moğolistan’a yerleştikten sonra Moğol animizmini; bu animizm biçiminin yakın 
coğrafylarla olan farklılık ve benzerliklerini araştırmış, kişisel olarak animizme inanarak 
kendisi de bir manevi lider olmuştur. Manevi lider ritüellerini Sara Odigen ismiyle 
gerçekleştirmektedir.  
 
Bu tezin Moğol animizmini anlatan bölümü için kaynak olarak direk alıntılar da yapılan 
bu makale Stewart’ın manevi liderlik deneyimleriyle kazandığı tecrübeleri, bir manevi 
lider olarak doğayı ve insanı algılayışını içermektedir. Bu yüzden makalede manevi 
liderin deneyimlediği içsel yolculuklar ve Moğol toplumunda yaşamaktan ileri gelen 
sosyal deneyimleri anlatılır. Bu makalade Stewart ileri derecede öğrendiği tecrübeleri 
paylaşmaktansa okuyucuya Moğol animizminin ve manevi liderliğin ana hatlarını 
kapsamlı bir şekilde sunmaya çalışmıştır. 
 
 
 
 
 
 

---

 
 
13
2- Assoune, Nadine  The Bards Of Ghengis Kahn Mezzo Film 2001 Paris 
(Bu görsel belgesel aynı zamanda bu tezin 1. ekidir.) 
 
Nadine Assoune’un bu belgeseli tezde ek olarak verilmiş ve bu çalışma için büyük 
ölçüde yararlanılan bir kaynak olmuştur. Bir literatür çalışması da olsa, bu tez için 
sadece yazılı kaynaklara dayanmanın yetersizliği açıkıtır. İşitsel ve hatta görsel-işitsel 
kaynaklar bile khömmei eylemini kültürel bağlamlarından kopuk bir durumda 
sunabilmektedir. Nadine Assoune’un bu belgesel kısa filmi ozanlık ve khömmei ile ilgili 
aile, beslenme, barınma, ekonomi, ozanlık eğitimi ve ozanlıkla ilgili animist 
perspektifleri sergileyen ciddi kültürel bağamlar içermektedir. Belgesel bu bağlamları 
oldukça net, kısa çekimler olarak sunmakta ve bir ozanın eğitimiyle ilgili önemli 
noktaları aktarmaktadır. 
 
60’lı yıllarda etno-müzikolojik alan araştırmalarında yazılı gözlemlerin hatta ses 
kayıtlarının çok durumda yetersiz kalacağı, bunun için video kayıtların çok önemli 
olduğu ön plana çıkmıştır. Çünkü müziğin bir davranış olduğu ve yaşadığı çevreden ayrı 
incelenmemesi düşünülmüştür.
11
 
 
 
 
 
 
 
                                                 
11
 Frank Gills, Merriam Alain Ethno-Musichology and Folk Music: And international bibliography of 
dissertations and theses/compiled and annotated P.Wesleyen University Press For The Society Of 
Ethnomusicology. 1966. s. 68-70,109 
 

---