Əhatə olunan məsələlər
Yüklə 419,65 Kb. Pdf görüntüsü
|
qarşıya çıxan problemlərin səmərəli həlli üçün əvvəllər onun fəaliyyətində dəqiq müəyyən edilməmiş məqsədlərin yenidən formalaşdırılmasıdır. Aparılmış tədqiqatlar göstərir ki, öyrənənin imkanlarının, fərdi xü- susiyyətlərinin dəyərləndirilməsinə dayanaraq təhsilin məzmununun layihələndirilməsi və strukturlaşdırılmasının müxtəlif üsullarını aşağıdakı kimi sistemləşdirmək məqsədəmüvafiqdir:
materialının məzmunu ardıcıl və fasiləsiz olaraq verilir.
strukturda eyni bir məsələ bir neçə dəfə araşdırılır, təkrarlanır. Təkrar zamanı məzmun genişləndirilir, yeni informasiyalarla zənginləşdirilir və yeni səviyyədə həll edilir.
halda öyrənən və öyrədən qoyulmuş problemə, insanın fəaliyyət sferası ilə bağlı biliklər sisteminə və fəaliyyət üsullarına dair məlumatları genişləndirərək və zənginləşdirərək onlara daim qayıdır və inkişaf etdirir.
halda hər bir mövzu üzrə tədris modulunun məzmunu, bütövlükdə baxılan bölməyə (təhsil vahidinə) daxil olan mövzular üzrə müvafiq istiqamətlərdə paylanır: –
oriyentasiyalılıq (fəaliyyəti müəyyən istiqamətə yönəltmə), metodoloji istiqamət; –
məzmun – təsviri xarakterli istiqamət; –
əməliyyat – fəaliyyət xarakterli istiqamət; –
nəzarət – yoxlama xarakterli istiqamət. Təhsilin məzmununun dəyişməsini onun humanistləşmə, humanitarlaşma, diferensiallaşma, diversifikasiya, standartlaşma, çox variantlılıq, çox səviyyəlilik, fundamentallıq, kompyuterləşmə, informatlaşma, fərdiləşmə, fasiləsizlik kimi prinsiplərə istinad etməsi əsasında inkişafı şərtləndirir, hansı ki, bu prinsiplər bəşər təcrübəsinin inkişaf səviyyəsindən, cəmiyyətin inkişafı ilə bağlı tələblərdən qaynaqlanır. Hər dönəmdə siyasi cəmiyyətlərin öz təhsil sistemi və müvafiq kurikulumları olmuşdur, təbii ki, müxtəlif cəmiyyətlərin mövcud tələbləri və inkişaf səviyyəsi, əsasən, ona məxsus olan təhsil kurikulumlarında ifadə olunur. Təhsilimizə gətirilən müasir kurikulumlar tərbiyəyönümlülük, nəticəyönümlülük, şagirdyönümlülük, bütün şagirdlərə öz idrak potensialından istifadə etmək, şəxsi qabiliyyətlərini inkişaf etdirmək üçün əlverişli şəraitin yaradılması kimi prinsiplərə əsaslanır. İnkişaf etmiş ölkələrin təcrübəsi göstərir ki, müasir kurikulumların istinad etdiyi prinsiplərin yerinə yetirilməsinə yeni pedaqoji texnologiyalardan sistemli istifadə etməklə nail olmaq mümkündür (təlim prosesini konkret nəticəsi olan texnoloji-istehsalat prosesinə çevirməklə). Çünki həmin prinsiplər yeni pedaqoji texnologiyaların mahiyyət və məzmununda əks olunmuşdur. Yeni pedaqoji texnologiyalar, ümumilikdə təlimin yeni konsepsiyası dörd əsas prinsip ətrafında cəmləşdirilə bilər:
fəal, müstəqil və birgə təlim fəaliyyəti imkanlarının yaradılması;
təlimin məzmun və nəticələrinin təlim alanların məktəbdən sonrakı həyat fəaliyyəti və cəmiyyətlə əlaqəli olması. Yeni pedaqoji texnologiyaların mahiyyət və məzmunu ilə yaxından tanışlıq, məktəb praktikasında müxtəlif təlim texnologiyalarının tətbiqi nəticələrinin araşdırılması deməyə əsas verir ki, onların ənənəvi təlim texnologiyalarından əsas üstünlükləri bunlardır: gözlənilən nəticələrin əsasən alınması; şəxsiyyətyönümlülük (şagirdyönümlülük); inkişafetdiricilik. Təhsil texnologiyaları sahəsində tədqiqatları təhlil etməklə yeni pedaqoji texnologiyaların tətbiqində gözlənilən nəticələrin alınması aşağıdakılarla şərtlənir: 1. Təlim prosesində didaktik vahidlərdən böyüdülmüş şəkildə istifadə edilməsi; 2. Təlim prosesi və onun nəticələrinin düzgün planlaşdırılması (layihə- ləndirilməsi); 3. Təhsil prosesinin emosionallaşdırılması; 4. Təhsilin diferensiallaşdırılması; 5. Müasir informasiya-kommunikasiya texnologiyalarından (kompyuter, audio-vizual texnika və s.) istifadənin genişləndirilməsi. Şəxsiyyətyönümlülük və təlim prosesində şagirdin inkişaf etdirilməsi yeni təlim texnologiyalarının mahiyyət və quruluşundan doğur. Müasir təfəkkürlü pedaqoqlar hesab edirlər ki, təlimin şəxsiyyətyönümlü olması üçün o (təlim), şəxsiyyətin (şagirdin) aşağıdakı keyfiyyətlərinə yönəldilməlidir: a) öyrənilən sahə (fənn) üzrə şəxsiyyətin mövcud bilik və bacarıq səviyyəsi, ümumi inkişaf səviyyəsi və mədəniyyəti (indiyədək həmin sahə üzrə əldə edilən təcrübə); b) şəxsiyyətin psixi xüsusiyyətləri (yaddaşı, təfəkkürü, qavrama qabiliyyəti, öz emosiyalarım idarəetmə bacarığı və s.); c) xarakterindəki xüsusiyyətlər, temperamenti . Anlamaq çətin deyildir ki, şəxsiyyətyönümlü təlim mahiyyətcə diferensial və inteqrativ xarakterdə olmalıdır. Belə təlim növlərinin həyata keçirilməsi, həmçinin təlim alanların intellektual inkişaf səviyyəsinin nəzərə alınmasını tələb edir. Pedaqoq-psixoloq N.D.Levitov uşaqların intellektual inkişaf səviyyəsini aşağıdakı meyarlarla ölçməyi təklif edir: -
müstəqil düşünmə qabiliyyəti; -
tədris materialının qavranılması sürəti və möhkəmliyi; -
qeyri-standart məsələni (problemi) həll etdikdə əqli yönəlmənin sürəti (hazırcavablılıq); -
öyrənilən hadisələrin mahiyyətinə dərindən nüfuzetmə (mühüm olanları qeyri-mühümlərdən fərqləndirmək) bacarığı; f -
əsaslandırılmamış mühakimələrə meyilli olmamaq, tənqidi təfəkkürlü olmaq. İnkişafetdirici xarakterli texnologiyalarda hər şeydən öncə biliklərin müstəqil olaraq qazanılması nəzərdə tutulur. Yalnız bu halda şagirdlərin qabiliyyətləri inkişaf edir, humanist meylləri və sferası formalaşa bilir. Müasir məktəb praktikasında daha geniş tətbiq olunan yeni, şəxsiyyətyönümlü – inkişafetdirici təlim texnologiyaları sırasında aşağıdakılar da vardır: 1. Əməkdaşlıqla təlim (və ya kollektiv təlim) texnologiyası; 2. Layihələr metodu ilə təlim texnologiyası; 3. Modullarla təlim texnologiyası; 4. Müxtəlif səviyyəlilərin təlimi texnologiyası; 5. Biliklərin tam mənimsənilməsi texnologiyası. Şəxsiyyətyönümlü – inkişafetdirici təlim texnologiyalarından səriştəli istifadə imkan verir ki, şagirdin şəxsiyyəti formalaşsın. Sözügedən texnologiyalar imkan yaradır ki, şagirdlər fərd, təbiət və cəmiyyətlə bağlı müvafiq biliklərə malik olsun, həmin biliklərdən istifadə etməyi bacarsın, malik olduğu biliklərdən istifadə etmək istəsin, buna maraq göstərsin. Yüklə 419,65 Kb. Dostları ilə paylaş:
|