ƏHMƏd salmanov, ƏLİ SÜleymanov, bakir məHƏRRƏmov azərbaycanin neftli-qazli rayonlarinin paleogeologiyasi
Yüklə 5,8 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Ə.Salmanov, Ə.Süleymanov, B.Məhərrəmov
16 N.S.Şatski və başqaları tərəfindən Azərbaycan ərazisində geoloji planalma və axtarış-kəşfiyyat işləri aparılır. Regional və lokal kəşfiyyat işlərinin nəticəsində Böyük və Kiçik Qafqazın geoloji quruluşu xeyli dəqiqləşdirilir. Bundan başqa Mezo-Kaynozoy çöküntülərinin neft-qazlılığı müəyyən dərəcədə aydınlaşdırılır. 1922-ci ildə Bibiheybət buxtası sahəsinin neft-qazlılığı aşkar edilir. Onun ardınca Balaxanı sahəsinin şimal-qərb hissəsində və Sabunçu-Ramana sahəsində kəşfiyyat quyularının qazılmasına başlanılır. Bunun nəticəsində 1927-ci ildə Abşeron yarımadasında neft istehsalı 7657,5 min tona çatdırılır. 1924-cü ildə Qala kəndi yaxınlığında ilk axtarış quyusu qazılır. Bir neçə quyu qazıldıqdan sonra rayonun çox mürəkkəb geoloji quruluşa malik olduğu aydınlaşır, 1932-ci ildə bu sahədə zəngin neft yatağı kəşf olunub istismara verilir. Bununla yanaşı, 1925-ci ildən Puta, 1927-ci ildən Qaraçuxur və Korgöz sahələrində axtarış qazmasına başlanılır. Bu dövrdə Abşeron yarımadasından kənarda da, Aşağı Kür çökəkliyinin Neftçala (1926), Şamaxı-Qobustan rayonunun Çeyildağ (1927), Gəncə rayonunun Naftalan sahələrində (1931) geniş kəşfiyyat qazıma işlərinin aparılmasına başlanılır. Qazıma işlərinin nəticəsində 1926-cı ildə Puta, 1928-ci ildə Qaraçuxur neft yataqları, 1931-ci ildə Neftçala, 1932-ci ildə Korgöz və Lökbatan neft yataqları kəşf olunub istismara verilir. 1930-1940-cı illər Azərbaycanda geoloji, axtarış-kəşfiyyat və elmi-tədqiqat işlərinin xeyli dərəcədə genişlənməsi ilə səciyyələnir. 1930-cu ildən sonra Azərbaycan ərazisinin çox hissəsi geoloji- xəritəalma işləri ilə əhatə olunur. Əsas neftli-qazlı zonalarda dəqiq xəritəalma işləri aparılır. Azərbaycanın neftli-qazlı rayonlarının paleogeologiyası 17 Bu işlərin və qazılan quyuların məlumatlarına, eyni zamanda aerofotoçəkilişlərin və ayrı-ayrı sahələrdə, adalarda çöküntülərin yerüstü çıxışlarının öyrənilməsi nəticəsində Abşeron yarımadasının sahilyanı zonasının, Abşeron və Bakı arxipelaqlarının xeyli hissəsinin geoloji xəritəsi tərtib olunur. 1931-ci ildə Q.Ə.Əlizadə və Y.A.Prozoroviç tərəfindən Acınohur rayonunda Məhsuldar Qat çöküntülərinin flora və faunası, onların yayılma sahəsi öyrənilir. Həmin ildə V.V.Veber Şamaxı və Acınohur düzənlikləri arasındakı sahənin Kaynozoy çöküntülərinin stratiqrafiyası, tektonikası və neftliliyini tədqiq edir. Bu ildə Şamaxı- Qobustan və Ləngəbiz-Gürcüvan zonasının geoloji xəritəalma işlərinə başlanılır. 1932-1933-cü illərdən başlayaraq, dərin qatlarda çöküntülərin yatım şəraitlərinin öyrənilməsində geofiziki kəşfiyyat üsulları geniş yer alır. Axtarış-kəşfiyyat və elmi-tədqiqat işləri əsasən Şərqi Azərbaycanda neft-qazlılığın, Böyük və Kiçik Qafqazın ayrı-ayrı sahələrində Mezozoy çöküntülərinin litostratiqrafiyası və neftliliyinin öyrənilməsi istiqamətində aparılır. Abşeronun ayrı-ayrı sahələrində aparılan axtarış-kəşfiyyat və qazıma işləri nəticəsində 1935-ci ildə Zığ, 1936-cı ildə Qızıltəpə, 1937-ci ildə Şonqar və 1938-ci ildə Qaradağ sahələrində zəngin neft yataqları aşkar edilərək istismara verilir. 1936-cı ildə Abşeron yarımadasının Qala sahəsində stratiqrafik tipli neft yatağı aşkar edilir. 1939-cu ildə belə yataqlar Yasamal dərəsi, Çaxnaqlar, Bibiheybət və s. sahələrdə də kəşf olunur. İ.M.Qubkin (1934) və M.F.Mirçinkin (1935) elmi əsərlərində Cənub-Şərqi Qafqazın Mezo-Kaynozoy çöküntülərinin stratiqrafiyası, tektonikası və neftlilik məsələləri geniş işıqlandırılır. Bu illər ərzində geoloji planalma işləri əsasən Xəzəryanı-Quba, Abşeron, Şamaxı- |