ƏHMƏd salmanov, ƏLİ SÜleymanov, bakir məHƏRRƏmov azərbaycanin neftli-qazli rayonlarinin paleogeologiyasi
Yüklə 5,8 Mb. Pdf görüntüsü
|
| GİRİŞ
Son onilliklərdə aparılmış geoloji-geofiziki və elmi tədqiqat işləri Azərbaycanın quru ərazisinin böyük həcmdə karbohidrogen resurslarına malik olduğunu göstərir. Alt Pliosenin Məhsuldar Qat çöküntüləri ilə əlaqədar olan neft və qaz ehtiyatlarının quru ərazisində tükənməkdə olduğu nəzərə alınarsa, neft-qaz sənayesinin gələcək inkişafının çox mürəkkəb quruluşa malik olan Paleogen-Miosen və Mezozoy koplekslərinin qumlu-gilli və karbonatlı çöküntüləri ilə əlaqədar olduğunu demək olar. Struktur-tektonik xüsusiyyətlərinə görə bir-birindən fərqlənən Mezozoy, Paleogen-Miosen və Pliosen-Antropogen çöküntü kompleksləri çöküntülərinin struktur-tektonik xüsusiyyətlərinin və litofasial tərkiblərinin lateral istiqamətdə ciddi dəyişkənliklərə uğraması, bu çöküntülərdə neft-qaz yataqlarının axtarışı məqsədilə aparılacaq axtarış-kəşfiyyat işləri istiqamətlərinin düzgün seçilməsini müəyyən dərəcədə çətinləşdirir. Müəlliflər tərəfindən bu çöküntü komplekslərin geoloji quruluşu və neft-qazlılıq perspektivlikləri Böyük Qafqazın cənub- şərq batımında və Kiçik Qafqazın şimal-şərq yamaclarında yerüstü çıxışlardan, Kür dağlararası çökəklikdə isə, geofiziki-kəşfiyyat üsulları və axtarış-kəşfiyyat qazımasından alınan məlumatlara görə aparılmış elmi-təqiqat işlərinin əsasında öyrənilmişdir. Azərbaycanın quru ərazisində aparılmış geoloji-geofiziki işlər, eyni zamanda müəlliflər tərəfindən müxtəlif neftli-qazlı rayonların geoloji quruluşları və neft-qazlılıq perspektivliklərinin qiymətləndirilməsi üzrə aparılmış elmi-tədqiqat işlərinin nəticələrinə əsasən Mezozoy, Paleogen-Miosen və Pliosen çöküntü komplekslərinin toplandıqları hövzələrin paleotektonik, paleocoğrafi Ə.Salmanov, Ə.Süleymanov, B.Məhərrəmov 10 və geokimyəvi səraitləri araşdırılaraq, bu komplekslərin kəsilişlərində əsas neftqaztörədici lay dəstələri və KH-lərin toplanması üçün əlverişli kollektorların yayıldıqları sahələr müəyyən edilmişdir. Çöküntü komplekslərinin ayrı-ayrı stratiqrafik vahidləri və onların ümumi qalınlıqlarının paylanması əsasında çöküntütoplanma prosesinə əhəmiyyətli dərəcədə təsir edən paleoqalxımlar və konsedimentasiyalı inkişafda olan dərinlik qırılmaları müəyyən edilmişlər. Son illərdə alınmış geoloji-geofiziki məlumatlar və müəlliflərin paleotektonik təqiqatları əsasında, Azərbaycanın quru ərazisinin müasir regional tektonik quruluşu müəyyən dərəcədə dəqiqləşdirilmiş və prinsipcə yeni tektonik və neft-geoloji rayonlaşdırılma aparılmışdır. Tektonik rayonlaşdırmaya əsaslanan neft-geoloji rayonlaşdırmada Azərbaycanın quru ərazisinin müasir struktur-tektonik xüsusiyyətləri ilə yanaşı, bu ərazidə Mezozoy, Paleogen-Miosen və Pliosen çöküntü komplekslərinin litofasial xüsusiyyətləri, onların toplandıqları paleotektonik şəraitlər nəzər alınmaqla neftli-qazlı və mümkün neftli- qazlı rayonlar ayrılmış, bu rayonların neft-geoloji rayonlaşdırma ierarxiyası üzrə daha böyük vahidləri olan neftli-qazlı vilayətə və daha sonra neftli-qazlı subəyalətə aid olduğu geoloji cəhətdən əsaslandırılmışdır. Neftli-qazlı rayonların daxilində neftli-qazlı və perspektivli neftli-qazlı zonalar ayrılmış, bu zonalarda neftli-qazlı obyektlərin strukturlarda yerləşmə xüsusiyyətləri göstərilmişdir. Neftli-qazlı rayonlar üzrə aparılmış elmi-tədqiqat işləri nəticəsində Mezozoy, Paleogen-Miosen, Pliosen çöküntü kompleksləri kəsilişlərində əsas neftli-qazlı və perspektivli obyektlər ayrılmış, bu obyektlərdə KH-in toplanması, qorunub saxlanılması üçün əlverişli olan struktur və litostratiqrafik tip tələlərdə axtarış- kəşfiyyat işlərinin aparılması tovsiyyə olunmuşdur. |