ƏHMƏd salmanov, ƏLİ SÜleymanov, bakir məHƏRRƏmov azərbaycanin neftli-qazli rayonlarinin paleogeologiyasi
Yüklə 5,8 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Ə.Salmanov, Ə.Süleymanov, B.Məhərrəmov
18 Qobustan və Acınohur rayonlarında İ.M.Qubkin, M.F.Mirçink, V.V.Veber, S.A.Kovaleviski, Ə.Ə.Əlizadə, V.Y.Xain, İ.İ.Mullayev, Y.Y.Dmitriyev, N.B.Vassoyeviç, A.L.Putkaradze, Ə.Ş.Şixəlibəyli və b., Kiçik Qafqazda isə M.M.Əliyev, A.N.Solovkin, V.P.Renqarten, İ.N.Sitkovski, M.İ.Varentsov, V.Y.Xain, Ə.Ə.Əlizadə, L.N.Leonov, Ş.Ə.Əzizbəyov, V.V.Tixomirov və b. tərəfindən yerinə yetirilir. 1930-1940-cı illərdə V.V.Fediniski, V.F.Yerofeyev, A.N.Kornev və b. tərəfindən Cənub-Şərqi Qafqazda, Mezozoy çöküntülərinin yer səthinə çıxdığı sahələrdə, kiçik həcmli çöl geofiziki işlər aparılır. Mezozoy çöküntüləri kəsilişində Alb mərtəbəsinin Külüllü qumdaşıları əsas neftli obyekt hesab olunduğundan, onların neftliliyini öyrənmək məqsədilə Cənub-Şərqi Qafqazda bir neçə axtarış-kəşfiyyat quyuları qazılır. 1935-1936-cı illərdə Qərbi Abşeronda da bu məqsədlə, Binəqədi sahəsində 208 və 223 saylı axtarış quyusunun qazılmasına başlanılır. Lakin hər iki quyu texniki səbəbdən ləğv olunur. 1940-cı ildə Xəzəryanı-Quba rayonunda aparılan kəşfiyyat işləri nəticəsində Siyəzən-Nardaran sahəsində Maykop çöküntülərində sənaye əhəmiyyətli neft yatağı aşkar edilir. Artıq 1940-cı ildə Azərbaycanda neft istehsalı 22 milyon tona çatdırılmışdı. Geoloqların gərgin əməyi nəticəsində 1941-ci ildə Buzovna- Maştağa neft yatağı kəşf olunaraq istismara verilir. 1940-1942-ci illərdə Şurabad sahəsində Mezozoy çöküntülərinə 4 quyu qazılır. Quyuların qazılması nəticəsində Alb mərtəbəsinin Küllulü horizontunda çox da böyük olmayan neft yatağı aşkar edilir. Mezozoy çöküntülərinin yayıldığı sahələrdə lokal strukturların aşkar edilməsi məqsədilə Xəzəryanı-Quba, Abşeron, Yevlax- Ağcabədi və Şamaxı-Qobustan rayonlarında dəqiq geofiziki tədqiqat işləri (İ.O.Simelzon, T.İ.Yaştaykin, D.L.Tereşko, V.N.Rudnev, Azərbaycanın neftli-qazlı rayonlarının paleogeologiyası 19 M.Y.Şerman, B.D.Trebukova, A.Q.Pospelov və b.) aparılır. Tədqiqat işlərinin nəticəsində Xəzəryanı-Quba, Yevlax-Ağcabədi rayonları və Aşağı Kür çökəkliyində bir neçə gömülmüş Mezozoy qalxımları aşkar edilir. Kiçik Qafqaz regionunda Təbaşir çöküntülərinin litoloji- stratiqrafik xüsusiyyətlərinin öyrənilməsi və ayrı-ayrı zonaların geoloji xəritəsinin tərtib olunması ilə Ş.Ə.Əzizbəyov (1947), V.Y.Xain (1947), M.M.Əliyev (1954), A.Y.Xəlilov (1959), R.Ə.Xələfova (1946), R.N.Abdullayev (1963) və b. məşğul olmuşlar. 1944-cü ildən başlayaraq dəniz sahillərində aparılan kəşfiyyat işləri nəticəsində Çilov adası, Gürgan və Neft Daşları sahələrinin neftliliyi aşkar olunur. 1949-1950-ci illərdə isə bu sahələrin sənaye əhəmiyyətli neftliliyi sübuta yetirilir. 1950-ci ildən Mezozoy strukturlarının axtarış-kəşfiyyat qazımasına hazırlanması məqsədilə Şamaxı-Qobustanda F.Ə.Şirinov, T.A.Qorşenin, Cənub-qərbi Abşeronda İ.P.Jabrev, Xəzəryanı-Quba rayonunda A.N.Şardanov, İ.H.Hüseynzadə, B.B.Məmmədov, Böyük Qafqazın cənub yamacında B.M.İsayev, R.A.Əliyev, Kiçik Qafqaz regionunda Ş.Ə.Əzizbəyov, Ə.Ş.Şixəlibəyli, R.N.Abdullayev və b. tərəfindən dəqiq geoloji xəritəalma işləri aparılır. 1951-ci ildə Şamaxı-Qobustan rayonunun Umbakı sahəsində Maykop çöküntülərində neft yatağı kəşf olunub istismara verilir. 1954-cü ildə Aşağı Kür çökəkliyinin Kürovdağ sahəsində Abşeron çöküntülərində, 1955-ci ildə isə Məhsuldar Qatın üst horizontlarında zəngin neft və qaz yataqları kəşf olunur. 1956-1958-ci illərdə Lökbatan və Qaradağ sahələrində qaz-kondensat yataqları aşkar edilir. 1955-1965-ci illərdə Abşeron arxipelaqında aparılan axtarış- kəşfiyyat işləri nəticəsində Gürgan-dəniz, Darvin küpəsi, Palçıq |