Eimi redaktor: Rəyçilər: Ağasəlim Ələsgərov

2011-ci ildə Azərbaycan Respublikası Prezidenti bəyan etmişdir: “indi artıq 

üçqat artınimış ÜDM-i 2013-2023-cü illərdə iki dəfə artırmaq vəzifəsini qarşımıza 

qoyuruq  və  ona  hazırlaşmq.  Yəni,  bu  vəzifə  artıq  qarşıya  qoyulmuşdur.  Hazu*da 

hökumətdə  həmin  vəzifənin  konsepsiyalanmn  hazırlanması  və  həyata  keçirilməsi 

istiqamətlərində  iş  gedir”  (31,  27.12.2011).  Qarşıya  qoyulan  bu  vəzifənin  yerinə 

yetirilməsi  Azərbaycanı  inkişaf  etmiş  ölkə  səviyyəsinə  çatdıra  biləcəkmi?  Sualma 

ətraflı bir qədər sonra münasibət bildirəcəyik. 

Azərbaycanda  apanlan  iqtisadi  islahatlann  istiqamətləri,  əhatə  dövrü  və 

məqsədi  toplam  halında, müəllifin  fikrincə,  1.1.  saylı  cədvəldəki  kimi  xarakterizə 

oluna bilər. 

Cədvdi 1.1 

Müstəqillik dövründə Azərbaycanda apanlan iqtisadi islahatlann əsas 

istiqamətləri 

 

Əsas

 

istiqamətlər

 

Əhatə dövrü

 

Məqsəd

 

 

Normativ hOquqi

 

bazanın

 

yaradılması

 

1991-ci ildən davam edir

 

Bazar  iqtisadiyyatına  keçidin  qanunvericilik 

bazasının  yaradılması  və  industrial  cəmiyyətin 

qurulması

 

 

İnzibati

 

islalıatlar

 

1996-1998-ci  illərdən  davam 

edir

 

İcra,  qanunvericilik  və  məhkəmə  orqanlarında 

fəaliyyətin  səmərəliliyin  yüksəldilməsi;  bazar 

infrastrukturlannın formalaşdınlması; iqtisadiyyatın 

tarazlaşdınimış tənzimlənməsi

 

 

Dövlət

 

əmlakının

 

özəlləşdirilməsi.

 

1995-ci ildən davam edir

 

Əmlakın 

bölüşdürülməsi; 

xüsusi 

mülkiyyət 

institutunun yaradılması və inkiştifı

 

 

Vergi islahatlan

 

1991-2000-cı illər

 

Bazar  iqtisadiyyatının  tələbləpnə  uyğun  vergi 

sistemiqin yaradılması və idarə edilməsi

 

 

Pensiya və sosial 

təminat sistemində 

islahatlar

 

1997-2006,  (2003-cü)  ildən 

daha da təkmilləşdirilir

 

Əhalinin  etibarlı  pensiya  təminatına  nail  olmaq, 

həmrəylik prinsipinə əsaslanan pensiya sistemindən 

vətəndaşların 

hesablarında 

yıgı- 

lanpensiya 

kapitalma əsaslanan pensiya sisteminə keçid

 

 

Təhsil

 

sistemində

 

islahatlar

 

2008-ci  ildən  davam  edir, 

2013-cü  ildə  yeni  strte-  giya 

qəbul edilmişdir

 

Boloniya deklorasiyasına uyğun olaraq Azərbaycan 

təhsilinin 

Avropa 

standartlarına 

yaxın- 

laşlaşdırılması  “qara  qızılın  insan  kapitalına 

çevrilməsinin” təmin olunması

 

 

Gəlirlərin

 

leqallaşdınlması

 

Qarşıdakı illərdə

 

İqtisadi  aktivliyin  yüksəldilməsi;  büdcə  daxil 

olmalarının artırılması

 

 

Səhiyyədə

 

islahatlar

 

Qarşıdakı illərdə

 

Tibbi  xidmət  bazarının  tibbi  sığorta  sistemi  ilə 

optimal əlaqələndirilməsi

 

 

Mənzil-komunal

 

təsərrüfatında

 

islahatlar

 

Qarşıdakı illərdə

 

Mənzil-komunal 

təsərrüftınm 

özünü 

maliyyələşdirməyə keçirilməsi;

 

Mənbə: 

Cədvəl müəllif tərəfindən tərtib edilmişdir. 

63 

---

Son  zamanlarda  Azərbaycan  cəmiyyətinin  bütünlükdə,  o  cümlədən 

iqtisadiyyat  sahəsində  inkişaf  modelinə  və  onun  xüsusiyyətlərinə  bir  çox  elmi  və 

puplisist  məqalələr,  habelə  monoqrafik  əsərlər  həsr  edilmişdir.  Onlardan  biri  də 

2010-cu  ildə  işıq  üzü  görmüş  “İnkişafın  Azərbaycan  modeli”  kitabıdır.  Kitab 

“Azərbaycan”  qəzeti  tərəfindən  çapa  hazırlan-mış-  dır.  Kitabın  ideyası  və  Ön  söz 

akademik Ramiz Mehdiyevə məxsusdur. Məqalələr toplusundan ibarət kitabda keçid 

dövründə  iqtisadi  inkişafin  istiqamətləri  və  əldə  edilən  əsas  nəticələr  əks 

etdirilmişdir. Dövlət məmurları və digər mütəxəssislər hesab edirlər ki, Azərbaycamn 

iqtisadi  inkişaf  modelinin  xarakterizə  edilməsi,  fərqli  xüsusiyyətlərinin  təhlil 

edilməsi,  onun  dayanıqlığı  barədə  araşdırmalann  apanlması  və  müvafiq  dövlət 

orqanlarına təkliflərin verilməsi məqsədəuyğundur 

İnkişafın  Azərbaycan  modelinin  geniş  müzakirəsini  təşkil  etmiş 

“Azərbaycan”  qəzetində  iqtisad  elmləri  doktorlan  Şəmsəddin  Hacıyevin,  Müşfiq 

Atakişiyevin,  Əvəz  Bayramovun,  Rasim  Həsənovun,  Əlican  Babayevin  və  digər 

iqtisadçı  alimlərin,  o  cümlədən  bu  kitabın  müəllifinin  də  dəyərli  fikirləri  və 

məqalələri nəşr edilmişdir. Prezident Administrasiyasının rəhbəri Akademik Ramiz 

Mehdiyev qeyd etmişdir ki, Azərbaycanda qurulan iqtisadi model öz humanizmi ilə 

sosial bazar konsepsiyasına, insan kapitalına əsaslanan bilik iqtisadiyyatı fəlsəfəsinə, 

əhatəliliyinə, davamlı inkişaf prinsiplərinə və maraqların uzlaşdınlmasma görə sosial 

korporatizmə  uyğun  gəlir.  Bu  modelin  qeyri-adiliyi  ondadır  ki,  sosial-iqtisadi  və 

mədəni  inkişafı balanslı  və  əhatəli  şəkildə təmin  edir,  ekoloji  tarazlığı  qoruyur və 

cəmiyyətin  siyasi  sabitliyi  üçün  zəmin  kimi  çıxış  edir  (31,  22.06.2013).  Professor 

M.Atakişiyev  haqlı  göstərir  ki,  inkişaf  modelləri  dövlətin  iqtisadiyyata 

müdaxiləsindən,  ona  məxsus  mülkiyyətin  xüsusi  çəkisindən,  əhalinin  sosial 

ehtiyaclannm  ödənilməsi səviyyəsindən  və  iqtisadiyyatın  tənzimlənməsində  metod 

və  mexanizmlərdən  istifadənin  xüsusiyyətlərindən  asılı  olaraq  bir-  birindən 

fərqlənirlər  (31,  04.02.2011).  Məqalə  müəllifinin  fikrincə,  sosialyönümlü  bazar 

iqtisadiyyatı  formalaşdıran  “hökumətin  yeritdiyi  sosialyönümlü  siyasətin  məqsədi 

vətəndaşlann  maddi  vəziyyətindəki  kəskin  fərqliliyi  aradan  qaldırmaq,  cəmiyyətin 

bütün üzvlərini layiqli həyat səviyyəsi ilə təmin etmək üçün fərdin ictimai statusunu 

yüksəltməkdir”. Prof. M.Atakişiyev yazır ki, iqtisadi inkişafin Azərbaycan modelinin 

özünəməxsus  xüsusiyyətləri  vardır.  Onun  fikrincə,  iqtisadi  və  sosial  sahələrdə 

inkişafın  dinamik  və  davamlı  olması,  milli  iqtisadiyyatın  möhkəm  maddi-texniki 

baza  üzərində  qurulması  və  beynəlxalq  standartlara  əsaslanan  sosial  müdafiə 

modelinin qurulması belə xüsusiyyətlərdəndir (31, 15.06.2011). 

Prof. Ş.Hacıyev hesab edir ki, Azərbaycan modelinin mühüm bir do- minantı 

dövlətin iqtisadi inkişafda və iqtisadi idarəetmədə rolu ilə bağlıdır. O, vurğulayır ki, 

ölkədə ümumi daxili məhsulun istehsalında özəl sektorun 

64 

---