Eimi redaktor: Rəyçilər: Ağasəlim Ələsgərov
Yüklə 5,1 Mb. Pdf görüntüsü
|
payının 85 faizə çatmasına baxmayaraq, dövlətin iqtisadi fəaliyyətdə tənzimləyici təsiri yetərincə güclüdür. Bu, dövlət vəsaitlərinin məqsədəuyğun və diversifikasiyanı təmin edən şaxələndirilmiş istifadəsi metodu vasitəsilə daxili bazann aktivliyinin qorunmasında əks olunur. Onun fikrincə, Azərbaycanın milli inkişaf modelinin fərqləndirici cəhətlərinə dövlətin iqtisadi siyasətinin inkişafın davamlılığına, dayanaqlılığına və tarazlığına hədəflən- məsi; milli iqtisadi sistemin dünya təsərrüfat sisteminə inteqrasiyasının özünəməxsusluğu, iqtisadiyyatm açıqlıq səviyyəsinin yetərincə yüksək olması aid edilməlidir (31,11.03.2011). Professor Ş.Hacıyevin fikrincə, Azərbaycanın iqtisadi inkişaf modelini klassik modellərdən fərqləndirən onun sosialyönümlü olmasıdır. Azərbaycan dövlət müdaxiləsi və eyni zamanda liberal dəyərlərə əsaslanan institusional sistemlə sintezdə olan iqtisadi inkişaf sisteminə malikdir. Prof Ə.Babayev hesab edir ki, Azərbaycanın iqtisadi inkişaf modeli “alman modelinə - sosialyönümlü bazar iqtisadiyyatma daha çox yaxmdır” (“31, 07.12.2010). Müəllif Azərbaycanın iqtisadi inkişaf modelinin səciyyəvi cəhətlərinə müxtəlif mülkiyyət və təsərrüfatçılıq formasına əsaslanan qanşıq iqtisadiyyatm formalaşmasım, daxili investisiyalann, xammalın və təbii sərvətlərin hesabına sərbəst inkişaf etmək iqtidannda olmasım, iqtisadiyyatın dövlət tərəfindən tənzimlənməsinin çox güclü olmasım, tənzimlənmənin həm makroiqtisadi, həm də mikroiqtisadi səviyyədə həyata keçirilməsini, iqtisadiyyatın yüksək dərəcədə sosialyönümlü olmasım, azad rəqabətin dövlət tərəfindən tənzimlənməsini və antiinhisar tədbirlərinin həyata keçirilməsini aid edir (31, 23.01.2011). “Azərbaycamn müasir iqtisadi inkişaf strategiyasına fundamental elmi baxış” adlı məqaləsində prof. Ə.Babayev haqlı olaraq göstərir ki, bütün ölkələrin və ayrılıqda onların hər birinin şəraitlərinə uyğun olan vahid standart bazar modeli yoxdur. Bazar inkişaf yolunun həyata keçirilməsinin qeyri-bazar amillərinin hər ölkədə öz xüsusiyyətləri var və onlar bilavasitə bazar proseslərinə, iqtisadi proseslərə fərqli təsir edirlər (31, 16.04.2011). Omm fikrincə, Azərbaycamn milli iqtisadi inkişaf modeli son illərdə formalaşdınimışdır (31, 12.06.2011). 2008-2009- cu illərin qlobal maliyyə-iqtisadi böhrammn Azərbaycan iqtisadiyyatma təsirlərinin qabanq hiss olunmaması və iqtisadi inkişafda pozitiv meyllərin qorunub saxlanması barədə müddəalara əsaslanaraq, prof. Ə.Babayev bu modelin dayamqlı olduğunu bildirir. Müəllif haqlı olaraq, qlobal böhramn ölkə iqtisadiyyatma təsirini məhdudlaşdıran amil kimi bank sistemi və pul- kredit siyasətini ön plana çəkir. Bu siyasət Azərbaycanın maliyyə bazanm xarici təsirlərdən qoruyur. Bu da ölkənin iqtisadi inkişaf modelinin özəlliklərindən biridir (daha ətraflı bax 5.7 saylı paraqrafa). Milli iqtisadi inkişaf modelinin nəzəri-metodoloji məsələlərinin tədqiqinə həsr olunmuş məqaləsində prof. Ə.Babayev Azərbaycamn iqtisadi 65
inkişaf modelinin ən mühüm fərqli cizgilərini əsasən önəmli formalaşdırmışdır. Lakin onlann içərisində mübahisəli fikirlər də vardır. Bizim fikri- mizcə, onlar aşağıdakılardan ibarətdir: -dövlətin tənzimləyici rolunım çox güclü olması; -iqtisadiyyatın yüksək dərəcədə sosialyönümlülüyü; -innovasiyalı, diversifikasiya olunmuş iqtisadiyyat; -bütün təzahürlərində (texnoloji, elm-təhsil, maraqlandırma və s.) güclü postsənaye bölməli iqtisadiyyat; -özündə dünyaya açıqlıq dərəcəsini milli iqtisadi təhlükəsizlik və milli maraqlarla uzlaşdıran açıq iqtisadiyyat. Bu müddəalann hər birinin mübahisəli cəhətlərinin üzərində mono- qrafiyamn müvafiq bölmələrində dayanmağı məqbul hesab etmişəm. Burada qısaca onu qeyd etmək istərdim ki, məşğul əhalisinin 37 faizi kənd təsərrüfatında çalışan, ümumi daxili məhsulunun yalnız 35-40 faizi xidmət sektorunda formalaşan, sənaye məhsulunun 15-20 faizi emal sənayesində istehsal olunan, emal sənaye məhsulunun 0,2 faizi innovasiya təyinatlı olan, əmək məhsuldarlığı Avropa ölkələri ilə müqayisədə 3,5-4 dəfə aşağı olan ölkəni güclü postsənaye bölməli iqtisadiyyata malik olduğunu söyləmək əsaslan- dınlmış görsənmir. Akademik Ramiz Mehdiyevin Azərbaycamn inkişafın industrial mərhələsində olması barədə fikrini haqlı hesab edirəm, o barədə fikir daha ətraflı 3.1. saylı paraqrafda əks etdirilmişdir. Professor Ə.Bayramov Azərbaycamn iqtisadi inkişaf modelinin həyata keçirilməsində proqram məqsədli yanaşmamn prioritetliliyini diqqətə çatdıraraq, haqlı vurğulayır ki, belə yanaşma “yekun olaraq bütövlükdə cəmiyyətin hədəflənən nöqtəyə çatma “məsafəsini’' dəqiq qiymətləndirməyə imkan yaradır” (31,11.03.2011). Prof. R.Həsənovun fikrincə, “Azərbaycamn iqtisadi inkişaf modelinin ən mühüm məziyyəti iqtisadi sistemin dayamqlığınm gücləndirilməsi, inkişafın davamlılığımn və tarazlığımn təmin edilməsi hesab olunmalıdır” (31, 11.03.2011). Akademik Ramiz Mehdiyev “İctimai və humanitar elmlər: zaman kontekstində baxış” məqaləsində yazır: “Əsas məqsədimiz ondan ibarətdir ki, yaxm illərdə təhsildə, elmdə, ümumən intellektual sahələrdə ciddi dönüş yaradılmalı və biliklərə əsaslanan iqtisadiyyatın qurulması prosesi intensivləşməlidir”. O, qeyd edir ki, ölkədə dövlət tərəfindən həyata keçirilən sosial siyasətin vacib prioritetləri sırasında optimal sosial infrastrukturun yaradılması və onun inkişafi, maddi nemətlərin və gəlirlərin ədalətli şəkildə bölünməsi, məşğulluq səviyyəsinin daim yüksəldilməsi də xüsusi yer tutur. Öncə onu deyim ki, milli iqtisadi inkişaf modelinin fərqli, seçilən, xarakter təyinatlı əlamətləri həm konseptual yanaşma, həm də dünya praktikasında istifadə olunan göstəricilər əsasmda müəy>'ən edilir. Həmin 66
Yüklə 5,1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|