Ekologiya lotinda p65
Yüklə 2,82 Kb. Pdf görüntüsü
|
186 joyidan chiqib ketishga sarflaydi, uning qorquvi shunchalik kuchli boladiki, hatto olib qolishi ham mumkin. Undagi hayajonlanish holati boshqa chochqalarga ham kochadi. Chochqalarni veterinariya korigidan otkazish yoki transportga ortishda ham shunday holat kuzatiladi. Nochor tugilgan chochqa bolalari ham asabiylashishga sababchi bolishi mumkin. Chochqaxonalar sharoiti va oziqlantirishning yetarli emasligi chochqalarda homilaning meyorida rivojlanishiga salbiy tasir korsatib, chala (yetilmagan, kasalliklarga chalingan) tugilish sodir bolishi mumkin. Buzoqlarning kasallanishiga kopincha ularni barvaqt sutdan ajratish ham sabab boladi. Chorva gongini saqlash va undan foyda- lanish qoidalarini buzish atrof-muhitga katta ziyon keltirishi va xavf tugdirishi mumkin. Odamlar axlati kabi yovvoyi hayvonlar va chorva mollari tezaklari ham turli xil yuqumli kasallar keltirib chiqaradigan manba hisoblanadi. Jahon Sogliqni Saqlash Òashkilotining malumotiga kora, gong orqali atrof-muhitga 100 dan ortiq kasallik tarqalishi mumkin. Bunga sil kasalligi, brutselloz, Sibir kuydirgisi, chochqa olati, oqsim va sariq kasalliklari hamda parazit chuvalchanglar, gijjalar keltirib chiqaradigan kasalliklar kiradi. Kasallik tarqatishda chochqa gongi juda xavfli hisoblanadi, uning gongida kasallik tarqatuvchi qurtlar juda kop boladi. Parrandalar axlati ham juda zararli hisoblanadi. Gong saqlash va uni yerga solish qoidalari buzilsa, u atrof-muhitni ifloslantiruvchi manbaga aylanadi. Bundan tashqari, gongda hayvonlar oshqozonida hazm bolmagan begona ot uruglari ham boladi. Shu sababli gongdagi begona ot uruglari hamda mikroorganizmlarni yoqotish uchun gong maxsus xandaqqa solinib, chiritiladi. Namligi 70 % bolgan gong termofil bakteriyalar tasirida 70°C gacha qizishi mumkin. Bunday sharoitda azotli va boshqa organik moddalarning bir qismi qayta ozgarishga uchraydi, biroq kasalliklar tarqatuvchi mikroorganizmlar halok boladi, shuningdek, begona Gong saqlash va undan foydalanish 187 ot uruglari chirib, unib chiqish xususiyatini yoqotadi. Bunday gong sanitariya jihatidan xavfsiz hisoblanadi. Chorvachilik atrof-muhitni kimyoviy, me- xanik va bakteriologik ifloslantiradi. Bu holat yirik chorvachilik majmualari atrofida yashovchi odamlar uchun birmuncha qiyinchiliklar kelti- rib chiqaradi. Chorvachilikda kimyoviy ifloslanish chorva mollarining hayot faoliyati, gongi va siydigining parchalanishi tufayli vujudga kelgan zararli moddalar shaklida sodir boladi. Ular miqdorining yuqoriligi chorva mollarining kozi va nafas yollarini qitiqlaydi, opkasini yalliglaydi, asab tizimini zararlaydi va organizmning harakatchan- ligini pasaytiradi. Chorvachilikda vujudga kelgan zararli moddalar odamlarda turli xil noxushliklarni (bosh ogrigi, kongil aynishi, qon bosimining oshishi, asab tizimining buzilishi va h.k.) keltirib chiqaradi. Molxonalardan havoga ajralib turadigan mayda zarrachalar changlar ham salbiy tasir korsatadi, changlarga yopishgan holda juda kop mikroorganizmlar havoga tarqaladi. Kopincha, chochqachilik va parrandachilik fermalari atrofidagi daraxtlarning qurib qolish holatlari kuzatiladi. Odatda, molxonalardan 1,52 km.gacha bolgan masofada kuchsiz va oziga xos molxona hidi doimiy sezilib turadi. Molxonalardan ortacha 200 metrlik masofada havoning yuqori bakteriologik ifloslanishi kuzatiladi. Shu sababli, chorvachilik majmualaridan tarqalayotgan ifloslangan havoning tasirini aniq- lash va kamaytirish muhim ahamiyat kasb etadi. Masalan, mol- xonadan 1,52 km masofada havodagi ammiak miqdori 0,44 mg/m 3 , 2,5 km masofada 0,40 mg/m 3 , 3 km masofada 0,35 mg/m 3 , 3,5 km masofada 00,22 mg/m 3 .ni tashkil qilishi aniqlangan (yol qoyilishi mumkin bolgan miqdor 0,08 mg/m 3 ). Demak, chorvachilik inshootlarini aholi yashash joylaridan kamida 45 km uzoqlikdagi masofada qurish ekologik xavfsizlikni taminlashga xizmat qiladi. Chorvachilikda muhitning ifloslanishi 188 1. Chorvachilik qaysi tarmoqlarni oz ichiga oladi? 2. Nima sababdan chorva mollari kasalliklarga chalinadi? 3. Chorva mollarining asabiylashishiga qaysi omillar kuchli tasir korsatadi? 4. Gong saqlash va undan foydalanish qoidalarining buzilishi nimalarga olib keladi? 5. Qanday gong sanitariya jihatidan xavfsiz hisoblanadi? 6. Chorvachilikda muhitning ifloslanishi qanday sodir boladi? 22-bob. QISHLOQ XOJALIGI EKOLOGIYASI, TABIATDAN FOYDALANISH VA ATROF-MUHIT HIMOYASI Qishloq xojaligi ekinlari va hayvonlari ekologiyasi amaliy ekologiyaning eng muhim yonalishlari hisoblanadi. Qishloq xojaligi ekologiyasi abiotik va biotik omillarning mada- niy osimliklarga, shuningdek, yer-suvlarda yashovchi organizmlar todalari tuzilmasi va rivojlanish suratiga tasirini organadi. Qishloq xojaligi ekologiyasi agroekotizimlarda ekinlar hosildor- ligi va hayvonlar mahsuldorligini oshirish maqsadida biotsenoz tamoyillarini qollagan holda yangi qishloq xojaligi texnologiyalarini ishlab chiqadi. Jumladan, sugorishda suv tejovchi texnologiyalar, gen muhandisligi, aralash dehqonchilik, osimliklarni himoya qilishning biologik metodi va shu kabilar. Agroekotizimlar qishloq xojaligi mahsulotlarini yetishtirish maqsadida inson tomonidan suniy yaratilgan va muntazam qollab- quvvatlab turiladigan ozgaruvchan ekotizimlar (dalalar, yaylovlar, polizlar, boglar, uzumzorlar va h.k.). Agroekotizimlarda tabiiy biotsenozlarga nisbatan tirik organizmlar xilma-xilligi keskin kam bolib, inson tomonidan madaniylashtirilgan turlar esa suniy tanlash yoli bilan doimo qollab-quvvatlab turiladi va ularda oz- ozidan ichki tabiiy boshqarilish juda kuchsiz ifodalanadi. Odatda, agroekotizimlarda tabiiy biotsenozlarga nisbatan biologik mahsuldorlik ancha yuqori boladi. Masalan, chalachol yoki dasht fitotsenozlarida sof, birlamchi mahsulot yiliga 1001500 g/m 2 .ni tashkil qilsa, ? NAZORAT SAVOLLARI Agroekotizimlar va tabiatdan foydalanish Yüklə 2,82 Kb. Dostları ilə paylaş:
|