Ekspertizasi dərsliK

391 

Cədvəl 4.13 

Arağın keyfiyyətinin ümumi qiymətləndirmə balları 

Qiymət 

Ümumi bal 

Məmulatın bu qiymətialmasını 

təmin edən şərtlər 

«əla» 

9,2-10,0 (ixrac 

olunanaraq üçün 

ən azı 9,5) 

Bütün göstəricilərinə görə «əla» 

qiymətə malikdir 

«yaxşı» 

8,0-9,1 

«yaxşı» və «əla» 

göstəricilərəmalikolur 

«kafi» 

6,5-7,9 

«kafi», «yaxşı» və «əla» 

göstəricilərə malik olur 

«qeyri-

kafi» 

6,5-dən az 

Heç olmasa bir göstəricisinə görə 

«qeyri-kafi» qiymət almış olur 

 

Etalonlar olarsa araqların müqayisəli dequstasiyası məsləhət 

görülür. Dequstasiya vərəqinin forması aşağıda verilir (şəkil 4.5).  

 

 

 

 

---

392 

4.2.2.3. Fiziki-kimy

ə

vi keyfiyy

ət göstə

ricil

ə

ri 

 

Fiziki-kimyəvi göstəriciləra aşağıdakı cədvəl 4.14-də verilən 

tələblərə uyğun olmalıdır. 

 

Cədvəl 4.14 

Arağın fiziki-kimyəvi göstəriciləri  

Göstərici 

Spirtdən araq üçün 

norma 

Xüsusi araq üçün spirt 

norması 

Əla tə-

miz-

likdə 

«Eks-

tra» 

«Lüks» 

Əla tə-

miz-

likdə 

«Eks-

tra» 

«Lüks» 

Tündlüyü, % 

40,0-45,0; 50,0; 56,0; 40,0-45,0 

Qələvilik - 0,1 mol/dm

3

qa-

tılıqda xlorid turşusunun 

100 sm

3 

arağın titrlənməsinə 

sərf olunan həcmi, sm

3

 

3,0 

2,5 

2,0 

3,0 

2,5 

2,0 

1 dm

3 

susuz spirtdə alde-

hidlərin kütlə payı, mq 

8,0 

4,0 

3,0 

8,0 

5,0 

4,0 

1 dm

3 

susuz spirtdə sivuş 

yağlarının kütlədə qatılığı, 

mq 

8,0 

6,0 

6,0 

8,0 

6,0 

6,0 

1 dm

3 

spirtsiz mürəkkəb 

efirlərin kütlə payı, mq 

15,0 

10,0 

5,0 

20,0 

15,0 

10,0 

Susuz spirtə çevirməklə 

metil spirtinin həcmdə payı, 

% 

0,03 

0,2 

0,02 

0,03 

0,02 

0,02 

 

İstehsalçı  müəssisədə  yoxlama  apararkən  araq  və  xüsusi 

araqda müəyyən olunmuş tündlükdən ±0,2%, bəzi butulkalarda isə 

±0,1% (20 butulka üzrə) kənara çıxmalara yol verilir. Qeyd olunan 

göstəricilərdən  başqa  araq  və  xüsusi  araqda  limon  turşusuna 

çevrməklə  400mq/100dm

3

  miqdarında  turşuların  olmasına  yol 

verilir.  

İxrac  üçün  araqların  fiziki-kimyəvi  tərkib  göstəricilərinə 

müəyyən tələblər verilir (cədvəl 4.15). Dövlət Standartında başqa 

---

393 

orqanoleptik  və  fiziki-kimyəvi  göstəricilərə  malik  araqlar  hazır-

lanmasına  da  yol  verilir.  Xüsusilə  də  sifarişçi  və  xarici-iqtisadi 

təşkilatların tələbləri bu işdə əsas rol oynayır.  

 

Cədvəl 4.15  

İxrac olunan araqlara tələblər 

Göstəricilər 

Spirtdən alınan araq üçün 

norma 

“Ekstra” 

“Lüks” 

Tündlük, % 

38-56 

40 

Qələvilik-100sm

3

 arağın titrləşdirilməsinə 

sərf olunan 0,1mol/dm

3

 qatılıqda xlorid 

turşusunun həcmi, sm

3

 

1,5 

1,5 

1dm

3

 susuz spirtdə izamil və izobutil spirti 

qarşığına (3:1) çevrilməklə aldehidlərin 

kütlə qatılığı, mq 

3,0 

3,0 

1dm

3

 susuz spirtdə izoamil və izobutil spirti 

qarşığına çevirməklə sivuş yağlarının kütlə 

qatılığı, mq 

3,0 

3,0 

1dm

3 

susuz spirtdə sirkə etil efirinə 

çevrilməklə efirlərin kütlə qatılığı, mq 

25 

18 

Susuz spirtə çevriməklə metil spirtinin 

həcmdə payı, % 

0,03 

0.03 

 

Arağın standart nümunələrinin attestasiya tərkibi və ondan yol 

verilən  kənara  çıxmalar  (bəzi  araq  nümunələrinin  timsalında) 

cədvəldə verilir (cədvəl 4.16). 

Göründüyü  kimi,  arağın  keyfiyyətini  onun  tərkibində  olan 

mikroqarışıqlar  müəyyən  edir.  Bunlar  –  asetaldehid,  mürəkkəb 

efirlər  (metilasetat,  etilasetat),  sivuş  yağları  (propil,  izopropil, 

butil,  izobutil,  izoamil)  və  metil  spirtidir.  Əgər  mikroqarışıqlar 

(QOST P 51355-99) standarta uyğun miqdardadırsa, yəni «Lüks» 

spirtindən  hazırlanan  araq  üçün  mikroqarışıqlar:  asetaldehid  –  3 

mq/l; mürəkkəb efirlər – 5 mq/l; sivuş yağları – 6 mq/l; metil spirti 

– 0,02 h.% olarsa, arağın ətri və dadı səciyyəvi və xoşagələn olub, 

yandırıcı olmur. 

 

---

394 

Cədvəl 4.16 

Standart nümunələrində (SN) araq tərkibinin attestasiya nəticələri 

s/s 

Attestasiya səciyyəsi 

Ölçmə 

vahidi 

Arağın SN-nin attestasiya 

qiyməti 

SN attestasiya qiy-

mətindən mütləq 

yanlışlıq 0,95 etibarlılıq 

ehtimalında 

“Sibir 

paytaxtı” 

“Yubiley” 

“Sibir 

paytaxtı” 

“Yubiley” 

1.  Etil spirtinin həcmdə payı 

(tübdlüyü 

% 

39,9 

40,0 

0,1 

0,1 

2.  Qələvilik – 0,1 dm

3

 arağın 

titrlənməsinə sərf olunan 

xlorid turşusunun miqdarı 

Sm

3

 

0,39 

0,37 

0,02 

0,02 

3.  Şəkərin kütlə payı 

mq/dm

3 

1580 

1020 

75 

64 

4.  SS-də sirkə aldehidinə 

çevrilməklə aldehidlərin 

kütlə payı 

mq/dm

3

 

1,52 

1,28 

0,09 

0,07 

5.  SS-də izoamil və izobutil 

spirtləri qarışığında (3:1) 

çevrilməklə sivuş 

yağlarının kütlə payı 

mq/dm

3

 

0,84 

0,73 

0,07 

0,06 

6.  SS-də sirkə turşusunun etil 

efirinə çevirməklə efirlərin 

kütlə payı 

mq/dm

3

 

2,85 

2.72 

0,16 

0,15 

7.  SS-də çevrilməklə metil 

spirtinin həcmdə payı 

% 

0,0209 

0,0176 

0,0012 

0,0010 

8.  SS-ə çevrilməklə 

asetaldehidin KP 

mq/dm

3

 

1,49 

1,25 

0,31 

0.23 

9.  SS-ə çevrilməklə 

etilasetatin KP 

mq/dm

3

 

2,25 

2,43 

0.45 

0.45 

10.  SS-ə çevrilməklə 

metilasetatın KP 

mq/dm

3

 

0,35 

0,30 

0,08 

0,08 

11.  SS-ə çevrilməklə 

etilformiatın KP 

mq/dm

3

 

1,47 

1.28 

0,28 

0,27 

12.  SS-ə çevrilməklə 

metilformiatın KP 

mq/dm

3

 

0,16 

0,12 

0,05 

0,03 

13.  SS-ə çevrilməklə 

izoamilolun KP 

mq/dm

3

 

0,17 

0,14 

0,04 

0.03 

14.  SS-ə çevrilməklə H-

butanolun kütlə payı  

mq/dm

3

 

0,20 

0,17 

0,06 

0,04 

15.  SS-ə çevrilməklə 

izobutanolun KP 

mq/dm

3

 

0,31 

0,30 

0,09 

0,08 

16.  SS-ə çevrilməklə H-

propanolun KP 

mq/dm

3

 

0,14 

0,13 

0,04 

0,03 

17.  SS-ə çevrilməklə 

izopropanolun KP 

mq/dm

3

 

0,21 

0,18 

0,07 

0,05 

 

 

---