Ekspluatatsiyasi instituti transport vositalari kafedrasi transport vositalarining elektr

MAVZU № 8: AVTOMOBILNING ELEKTRON BOSHQARISH 

TIZIMLARI

7

Ma’ruza rejasi:

1. Umumiy ma’lumotlar 

4.
7

Bonnick, Allan W.M . Automotive computer controlled systems: diagnostic tools and techniques. Typeset in

11/13pt Garamond by Laser Words, Madras, India Printed and boundin Grea tBritain, 2011 y.,10-17 p. 

---

---

88

2. Benzinli dvigatellarda yonilg‘i uzatilishini elektron boshqarish tizimi
3. Majburiy salt ishlash ekonamayzerini elektron boshqarish 
4. Antiblokirovkali tormoz tizimini elektron boshqarish
Tayanch suz va iboralar: yonilg‘i purkash, mikroprotsessor, doimiy xotira qurilmasi, analog-raqamli 

o‘zgartkich, raqamli kod, kislorod kontsentratsiyasi datchigi (


-zond), elektromagnit klapan, drossel 


tusiqchasi, aylanishlar chastotasi,gidromodulyator, optimal tormozlanish, gildirak tezligi datchigi,

8.1. Umumiy ma’lumotlar 
XX asrning oxirida elektronika va mikroprotsessor texnikasini katta sur’atlar bilan rivojlanishi, 

ularni avtomobillarda keng joriy qilinishiga, xususan dvigatel, transmissiya va qo‘shimcha jihozlarni ishini

elektron boshqarish tizimlarinini (EBT) yaratilishiga olib keldi. elektron boshqarish tizimlarni qo‘llanilishi 
yonilg‘i sarfini va chiqindi gazlarni zaxarliligini kamaytirish, dvigatel quvvatini va avtomobil xavfsizlik
darajasini oshirish, haydovchini ishlash sharoitlarini yaxshilash imkoniyatini beradi. 
Oxirgi yillarda dunyoda sodir bo‘layotgan energetik va ekologik tanglik ko‘p rivojlangan
mamlakatlarda avtomobillarning chiqindi gazlarining toksinligini va yonilg‘i sarfini cheklovchi me’yoriy 
xujjatlarni qabul qilinishi eBT larni kengroq qo‘llanilishiga kuchli turtki bo‘ldi. Chunki, bu me’yoriy
xujjatlarga ko‘ra, dvigatelning deyarli barcha ish rejimlarida yonilg‘i aralashmasi stexiometrik tarkibda 
ushlab turilishi, majburiy salt ishlash rejimida dvigatelga yonilg‘i uzatilishini to‘xtatilishi, o‘t oldirish yoki
yonilg‘i purkash daqiqasini aniq va optimal rostlanishi talab qilinadi. O‘tkazilgan ko‘p ilmiy tadqiqotlar 
yuqoridagi talablarni elektron boshqarish tizimlarsiz bajarish mumkin emasligini ko‘rsatdi.
Dvigatellarni elektron boshqarish tizimlaridan eng keng tatbiq topganlari- yonilg‘i uzatish va o‘t 
oldirish (benzinli dvigatellarda) jarayonlarini boshqarishdir. Bu boshqarish tizimlari mustaqil va birgalikda
(masalan, Lasetti avtomobilida) ishlashi mumkin. Benzinli dvigatellarga o‘rnatilgan o‘t oldirishni elektron 
boshqarish tizimi o‘t oldirishni ilgarilatish burchagini katta aniqlik bilan belgilash, hamda majburiy salt
yurish ekonomayzer ishini boshqarish vazifasini bajaradi. 
Elektron antiblokirovka tizimi sirpanchiq yo‘lda avtomobilni tormozlanish masofasini deyarli ikki
marta qisqartiradi va uni yoni bilan surilib ketishiga yo‘l qo‘ymaydi. Bu og‘ir obi-havo 
sharoitlarida(yomg‘ir, qor, yaxmalak) ko‘p yo‘l-transport hodisalarini oldini oladi.
Elektron boshqarish tizimi qo‘shimcha jihozlardan oynatozalagich, burilish relesi, avtomobil 
darakchilari va konditsionerni ishini ham boshqaradi.