99
Yeni ili Çində necə qarşılayırlar. Çuntsze – və ya “Bahar
bayramı” – Çinin ən böyük və sevimli bayramı olaraq qalmaqdadır.
“Mədəni inqilab”dan sonra o, bağlı olduğu xalq ənənələrinin bütün
zənginliyi və rəngarəngliyi ilə yenidən doğulmuşdur. Kənd əhalisi
şəhər sakinlərinə, xüsusən paytaxt sakinlərinə nisbətən bayramın
mərasim tərəflərini daha artıq dərəcədə saxlamışdır, lakin mahiyyət
etibarilə hər bir çinli gələcək ailə səadətini, sağlamlıq və rifahını
Çuntsze ilə bağlayır.
Bahar bayramı imperator U-dinin vaxtından (e.ə. 140-86-cı illər)
yeni ilin başlanğıcı sayılır. Buna görə də, Bahar bayramı Qriqorian
təqvimi ilə müxtəlif illərdə yanvarın axırından tutmuş fevralın ikinci
yarısına qədər müxtəlif tarixlərə düşür.
Pekində Çuntszenin gəlişi artıq bayrama bir neçə həftə qalmışdan
hiss olunur. Xeyli əvvəldən müxtəlif şəhərlərdə, əyalətlərdə, çox vaxt
isə xaricdə yaşayan qohumlar arasında yazışma başlayır. Onlar Bahar
bayramında görüə biləcəklərmi? Axı həmin gecə ümumi ailəvi
toplanma – minillərdən qalmış ənənədir. Çuntsze ərəfəsində məktəb və
universitetlərdə tətillər, müəssisələrdə isə məzuniyyətlər mövsümünün
qızğın çağı başlayır. Yüz minlərlə insan vağzalların kassalaına hücum
çəkir. Dəmir yolu bileti alverçiləri ora-bura qaçırlar. Polisin işi həddən
çox artır: alverçilərlə məşğul olmaq lazım gəlir, sərnişinlərin əşyalarını
da diqqətlə yoxlamaq lazımdır ki, vaqonlara artıq bir çox dəmir yolu
faciələrinin səbəbi olan təhlükəli yük – partlaqanlar daxil olmasın.
Bu partlaqanlar Çuntszenin daimi atributudur. Axı bayramdan
qabaq hər yerdə ümumi təmizlik işləri görürlər: pəncərələri yuyur,
otaqlardan tozu silir və həyətin palçığını təmizləyirlər. “Qeyri-maddi”
zibili bəs neyləməli? E.ə. IV əsrdən başlayaraq Çində yeni il qabağı
gecəsi sobaya bambuk çubuqlar atmaq adəti meydana gəlmişdir ki, bu
da öz şaqqıltısı ilə ailə ocağından “pis nəfsləri” qovlayırdı. Daha
sonralar bambuk atışan çubuqlar (Çin dilində - baoçju) barıt
partlaqanlarla əvəz olunmuşdur, lakin onların əvvəlki adı
saxlanılmışdır. Hazırda Pekində bayram ərəfəsində “pirotexnika”
ticarəti hər yerdə gedir və alıcılara zəngin seçim təklif olunur: burada
adi şaqqıltı ilə partlayan partlaqanlar da, uzun taxta millərdən dik
yuxarı uçan raketlər də, bir xeyli fışıldayan rəngbərəng raketlər atan
uzun karton lülələr də, sonsuz pulemyot növbəsi effekti yaradan ardıcıl
birləşmiş kiçik fişəng hörükləri də vardır. Lakin son zamanlar
paytaxtda, eləcə də ölkənin digər şəhərlərində hökumət bu təhlükəli
100
əyləncənin məhdudlaşdırılması istiqamətində addımlar atır. Çünki ilbəil
partlaqanlarla ehtiyatsız davranma ucbatından daha çox yanğın və
yaralanma halları baş verir. Yeni il günlərində küçələrdə yenicə kibrit
yandırmağa öyrənmiş uşaqların bir qucaq raketlə yaraqlandığına tez-tez
rast gəlmək mümkündür. Bazara çoxlu sayda əldə qayrılmış, olduqca
etibarsız və təhlükəli pirotexnika çıxır. Məhz bu səbəbdən polislər
sərnişinlərin yükünü yoxlamağa və oradan partlayış təhlükəli
“sovqatları” götürməyə məcburdular.
Son illər Bakıda və Azərbaycanın digər şəhərlərində Yeni il və
Novruz bayramı şənlikləri zamanı uşaqar, eləcə də böyüklər Çindən
gətirilmiş barıt partlaqanlardan atəş açır, müxtəlif əyləncəli pirotexniki
vasitələrdən istifadə edirlər.
Bayram pekinlilər üçün böyük sevincdir, lakin o, bir sıra əlavə
xərclər də tələb edir. Çində belə hesab edirlər ki, Yeni ili necə
qarşılayarsansa, o, elə də keçəcək. Yeni ilə bir neçə ay qalmış ailə pul
ayırmağa başlayır. Pekin mağazalarında ərzaq qıtlığı yoxdur, amma
süfrə üçün ləziz şeylər almaq üçün bir az səxavətli olmaq lazımdır.
Buna görə də, əlavə saxlanclara ehtiyac var, həm də ənənəyə uyğun
ötən ildən qalma borcları da Yeni il ərəfəsində mütləq qaytarmaq
lazımdır.
Bayramdan əvvəlki gün iş bir az tez qurtarır. Ticarət küçələri,
bazar və mağazalar ağzınacan camaatla dolu olur.
Ənənəyə görə bayram süfrəsiniı gecə düşməzdən bir neçə saat
qabaq hazırlamaq lazımdır: axı mətbəxdə bıçaqdan istifadə etməil
olursan, onunla isə əlini kəsib talenin qismət etdiyi xoşbəxtliyi itirə
bilərsən. Yeni il süfrəsinə demək olar ki, həmişə düşbərə hazırlanır, bu
da adətən bütün ailə ilə birlikidə hazırlanır.
Bayramı müşayət edən bir çox mərasimlər böyük şəhərəlrdə artıq
keçmişdə qalmışdır, burada əcdadalara sitayiş, onların qəbirlərinə baş
çəkmə, evə “pis nəfslər” girməsin deyə əsas qapının gecə yarısından
əvvəl kağız yarlıklarla yapışdırılması artıq unudulmuşdur. Bu gün
Pekində televizor qarşısında sakit ailəvi süfrə ənənəsi, bir-birinə
hədiyyə vermək (hədiyyələr müxtəlif ola bilər, ancaq mütləq qəşəng
bükülü kağızda qablaşdırılmalıdır) və əlbəttə ki, təntənəli özfəaliyyət
atəşfəşanlığının təşkili qorunub saxlanılmışdır. Gecə yarı Pekin
üzərində qulaqbatıran gurultu yayılır, həyətlərdən və çoxmərtəbəli
evlərin balkonlarından atəş fontanı qalxır, küçələr qara tüstüyə bürünür
və uşaqdan-böyüyə hamı sevinc içində olur. Atəşfəşanlıq yavaş-yavaş
101
səngiyərək səhərə qədər davam edir və yeni gün Pekin küçələri kağız
doğramaclarla – partlaqan və raketlərin qalıqaları ilə dolu olur.
Sonrakı iki-üç gündə Pekin dincəlir. Ancaq sonra tam iki həftə
axşamlar şəhər parkları və məbədləri bayram əhval-ruhiyyəli insanlarla
dolu olur. Ən izdihamlı gəzintilər Bayyunquan, Daçjunsı məbədlərində
və Daquanyuan, Ditan, Tszıçjuyuan parklarında olur. Burada
akrobatların və gözbağlayıcıların tamaşalarını görmək olar. Kütlənin
diqqət mərkəzində adətən ekzotik şir və əjdaha rəqsləri olur. Çoxlu
maraqlı və səmərəsiz şeylər satılan saysız-hesabsız xırdavat dükanları
arasında veyillənmək, tüstülənən qazanlar və manqallarda ləzzətlə bişən
Pekin isti çərəzlərinin dadına baxmaq da olar.
Əfsanəyə görə, şirlər rəqsinin yaranması Cənub və Şimal
sülalələri dövrü ilə bağlıdır. Əfsanələrə uyğun olaraq eramızın 466-cı
ilində imperator Ven-dinin qoşunları cənub xalqları ilə müharibədə
vuruşlarda döyüş fillərindən istifadə edən düçmənlə qarşılaşmışlar. Bu
qorxulu düşmənlə üzləşən çinlilər böyük itkilərə məruz qalmış və bir-
birinin ardınca məğlubiyyətə düçar olmuşlar. Nəhayət sərkərdələrdən
biri vəziyyətdən orijinal çıxış yolu təklif etmişdir, o, fikirləşirdi ki,
fillər mütləq şirdən qorxmalıdırlar. Çində canlı şir heç zaman
olmamışdır, lakin orduda qızğın iş gedirdi: lifdən və parçadan parlaq
rənglənmiş sifəti və yekə dişləri olan çoxlu “şir” dərisi tikirlər. Hər
dəriyə iki döyüşçü girirdi ki, onlar da “şiri” hərəkətə gətirirdilər.
Həlledici döyüş günü yetişir. “Şirlər” ağaclıqlarda gizlənirlər,
döyüş gedəcək sahədə isə “canavar xəndəkləri” qazılır və üstü örtülür.
Döyüş başlanır, düşmənin döyüş xəttində fillər öz yerini alan kimi
barabanların gurultusu altında ağaclıqlardan “şirlər” dəhşətlə
nərildəyərək çıxırlar. Fillər qaçışaraq süvariləri bellərindən atır, öz
qoşunlarının sıralarını dağıdır və xəndəyə yuvarlanırlar. İmperator
qoşunları tam qələbə qazanırlar. Bundan sonra təntənəli günlərdə Çin
əsgərləri şirlər rəqsi ifa edirlər. XIV-XV əsrlərdəbu rəqs Quandun
əyaləti kəndlərində Bahar bayramında meydana gəlmiş, sonralar isə
bütün Çinə yayılmışdır. Bu zaman o, yeni ildə mümkün
bədbəxtliklərdən müdafiəni simvolizə edirdi.
Əjdahalar rəqsi də demək olar ki, elə o qədər qədim tarixə
malikdir. Artıq eramızın VII əsrində o, tez-tez bayram mərasimlərinə
daxil edilir. Əjdaha rəqsində insanların bu qüdrətli məxluq qarşısında
ehtiramı və ondan küləyin qarşısını almaq və torpağa, bol məhsul
götürmək üçün zəruri olan yağış göndərmək xahişi ifadə olunur.
Dostları ilə paylaş: |