Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi

BAHAR-2009  C.8  S.28 (068-090) 

           

ISSN:1304-0278

                     SPRING-2009 V.8 N.28 

 

tutumları üzerindeki önemli etkisi dikkate alındığında, çalışanların örgütsel destek 

konusundaki algıları ilgi çekici bir araştırma konusu olmaktadır. Bu yüzden örgütsel desteğin 

iş sonuçlarına olan önemli etkisinin hangi mekanizmalar aracılığıyla gerçekleştiği ve 

değişiklik gösterdiği konusunun araştırılması gereği doğmaktadır.

  

Uluslar arası yazında yer alan çok sayıdaki çalışmaya karşın yerel yazında örgütsel 

destek, adalet ve iş tatminlerine yönelik çalışmaların sınırlı olduğu görülmektedir. Bu çalışma 

adalet algıları ve iş tatmini arasındaki ilişkide algılanan örgütsel desteğin ara değişken etkisini 

inceleyerek özellikle çalışan tatminini artırmaya yönelik önerilerde bulunmayı ve ulusal 

yazına katkı sağlamayı amaçlamaktadır.

 

Bu amaca ulaşmak için öncelikle adalet algıları, 

örgütsel destek ve iş tatmini kavramları tanımlanmakta ve bu kavramlar arasındaki ilişkiler 

ilgili yazına dayalı olarak geliştirilen araştırma modeli ile ortaya konulmaktadır. Araştırma 

hipotezlerini test etmek üzere bankacılık ve sigortacılık sektöründen toplanan veriler 

kullanılmaktadır. Bunun en temel nedeni, Avrupa Birliği ile uyum sürecinde bu sektörlerin 

Türkiye’de hızla gelişen ve değişen bir sektör olmasıdır.  Bu değişim ve gelişim sürecinde, 

işten ayrılmaların önüne geçilebilmesi ve örgütlerin başarıyla yol alabilmeleri için 

çalışanlarının iş tatminlerini arttırmaları büyük önem taşımaktadır. Ülkemizde benzer 

konularda yapılan çeşitli çalışmalar olmasına rağmen, özellikle bankacılık sektörü için 

çalışma ilişkileri ve örgüt içi iletişim çerçevesinde bilgi oluşturacak temel nitelikte 

araştırmaların yeterli olmadığı görülmektedir. Böylece hızla değişen bir çevrede örgütsel 

destek algısının, adalet algıları ve iş tatmini arasındaki ilişkide aracı rolünü araştırmak ve bu 

alanda bugüne kadar yapılmış olan çalışmalara katkıda bulunmak hedeflenmektedir.

  

 

   

2. TEORİK ÇERÇEVE VE ARAŞTIRMA HİPOTEZLERİ 

2.1. Prosedürel ve Dağıtımsal Adalet Algıları 

Örgütsel adalet çalışanların çalışma ortamı ve yöneticileri ile ilgili adalet algılarını 

ifade eden genel bir kavramdır. Örgütsel adalet araştırmaları iki temel konuya odaklanmıştır: 

(1) çalışanların elde ettikleri ücret, fayda ve ödüller ile ilgili olarak algıladıkları adalet, (2) bu 

ücret, fayda ve ödülleri elde etmelerinde etkili olan prosedürler ile ilgili olarak algıladıkları 

adalet (Cropanzono ve Greenberg, 1997, 317). Diğer bir deyişle, örgütsel adaleti araştıranlar 

adaletin içeriği ile ilgi kavramları ifade eden dağıtımsal adaleti, adaletin sürecini yani 

kararların nasıl alındığını ifade eden prosedürel adaletten ayrı tutmuşlardır (Greenberg, 

1990b, 561). Dağıtımsal adalet çalışanların örgütsel kazanımların uygun, ahlaki ve doğru olup 

 

70

---

BAHAR-2009  C.8  S.28 (068-090) 

           

ISSN:1304-0278

                     SPRING-2009 V.8 N.28 

 

olmadığına dair algılamalarına ilişkindir. Bu algılamalar daha çok örgütsel kaynakların, 

ücretlerin ve ödüllerin paylaşımına yöneliktir (Cohen, 1987, 20).   

Prosedürel adaletin belirlenmesinde altı faktör önemli olmaktadır. Bunlar 

prosedürlerin tutarlılığı, karar vericilerin ön yargıdan uzak olma derecesi, kararların 

temelindeki bilgilerin doğruluğu, kararların düzeltme ve değiştirme fırsatının varlığı, dağıtım 

sürecinin bütün ilgili gruplardaki yapısı ve etik standartlar çerçevesinde prosedürlerin 

uygulanmasının derecesi ile ilgilidir. Bazı çalışmlarada prosedürel adalete ilişkin olarak 

örgütsel uygulamaların kişilerarası yönüne odaklı, özellikle yönetim ve çalışanlar arası 

ilişikiler ve kişilerarası tutumları yansıtan  “etkileşim adaleti” de araştırılmaktadır. Etkileşim 

adaleti, prosedürel adaletin bir alt boyutu olarak ele alınabilmekte ve örgütsel uygulamaların 

insani yönünü ifade etmektedir (Niehoff ve Moorman, 1993;

   

Cohen-Charash ve Spector 

2001; Tyler ve Bies, 1990).   Bu çerçeve etkileşim adaleti adaletin kaynağı ve alıcısı 

arasındaki iletişim sürecinde yer alan nezaket, dürüstlük ve saygı kapsamında gelişmektedir 

(Tyler ve Bies, 1990, 77).  

Dağıtımsal adalet Adams’ın eşitlik teorisi gibi örgütsel kaynakların ve ödüllerin 

dağıtımının eşitliğini vurgulamaktadır. Her iki teori de çıktıların dağıtımıyla ilgilenmektedir. 

Bir örgüt içersinde çalışanlar aldıkları ödüllerin adil olup olmadığını  eşitlik kuramına göre 

karar verirler (Beugre,  2002, 1091). Bu çıktı odaklı bakış açısı çalışanların örgütsel ödüllerin 

dağıtımına ne şekilde tepki gösterdiklerini açıklasa dahi bu sonuçları ortaya çıkaran 

prosedürleri dikkate almamaktadır. Bu nedenle, araştırmacıların ilgi odağı son yıllarda 

dağıtımsal adalet algısından prosedürel adalet algısı yönüne kaymıştır (Greenberg, 1990a, 

400). Diğer bir deyişle belirli bir örgütsel çıktıyı belirlemekte kullanılan prosedürler, çıktının 

kendisinden daha önemli olabilmektedir (Folger ve Greenberg, 1985; Folger ve Martin, 1986; 

Martin ve Bennett, 1996;  Martin ve Nagao, 1989).  

Dağıtımsal adalet algısı ile prosedürel adalet algısı arasındaki fark deneysel olarak da 

ortaya koyulduktan sonra bu adalet boyutlarının önemli örgütsel değişkenlere ne şekilde etki 

ettikleri de incelenmiştir (Greenberg, 1990a, 401). Dağıtımsal adalete ilişkin olumsuz 

algılamalar çalışanların iş performansının düşmesine, diğer çalışanlarla daha az işbirliğine 

gitmelerine ve verimsiz davranışlar segilemelerine neden olmaktadır (Alexander ve 

Ruderman, 1987, 177). Prosedürel adaletle ilişkili olumsuz algılamalar ise, çalışanların 

yöneticilerine ve örgüte duydukları bağlılığı azlatmakta ve yine düşük performans 

sergilemelerine neden olmaktadır. Adalet algısının örgütsel faaliyetler ve sonuçlar üzerindeki 

etkilerini deneysel olarak araştıran çalışmalar, her iki adalet algısının da birbirlerinden farklı 

 

71

---