Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi

BAHAR-2009  C.8  S.28 (068-090) 

           

ISSN:1304-0278

                     SPRING-2009 V.8 N.28 

 

H

1

 ve H

2

 hipotezlerini test etmek üzere yapılan regresyon analizleri ile istatistiksel 

olarak anlamlı sonuçlar elde edilmiştir. Çalışanların dağıtımsal ve prosedürel adalet 

algılarının iş tatminin üç boyutu üzerinde de etkili olduğu görülmektedir. Dağıtımsal adalet ve 

prosedürel adaletin bu üç iş tatmini bileşeni üzerindeki etkileri karşılaştırıldığında prosedürel 

adaletin daha önemli düzeyde etkiye sahip olduğu görülmektedir. Dağıtımsal adalet algısın 

etkileri incelendiğinde, en çok ödül ve ücret sisteminden tatmin üzerindeki etkisinin yüksek 

olduğu,  prosedürel adaletin de daha çok yöneticiden tatmin ile ilişkilendirilebileceği 

görülmektedir. Dağıtım adaleti ve prosedürel adalet işin özelliklerinden tatminin %26’sını, 

yöneticiden tatminin %37’sini ve ücretten tatminin %26’sını açıklamaktadır. Değişken arası 

birebir ilişkiye göre (Tablo 2) dağıtımsal ve prosedürel adalet hem işin özelliklerinden tatmin, 

yöneticiden tatmin hem de ücret-ödül sisteminden tatmin ile ilişkilidir. Bu analizlere bağlı 

olarak H

1

 ve H

2

 hipotezleri kabul edilebilir. Diğer bir ifade ile  dağıtımsal ve prosedürel adalet 

algısı  iş tatmini üzerinde olumlu etkiye sahiptir. Ancak çalışanların iş tatminindeki bu artış 

daha çok prosedürel adalet algısına bağlıdır. 

H

3

 ve H

4

 hipotezleri örgütsel destek algısının adalet algıları ve iş tatmini arasındaki 

ilişkide ara değişken etkisine sahip olduğunu öngörmektedir. Baron ve Kenny ’ye (1986, 

1177) göre bir ara değişkenin varlığı şu koşullarda sağlanır. 

•

 

Bağımsız değişkendeki değişim bağımlı değişken de değişime neden olmalı 

•

 

Ara değişkendeki değişim bağımlı değişkende değişime neden olmalı. 

•

 

Bağımsız değişkenin bağımlı değişken üzerindeki etkisi, ara değişkende de bağımsız 

değişken olarak ele alındığnda azalmalı ya da ortadan kalkmalı. Bağımsız değişkenlerin 

bağımlı değişken üzerindeki etkisi tamamen ortadan kalkarsa “tam ara değişken” terimi 

kullanılır. Bağımsız değişkenlerin bağımlı değişken üzerindeki etkisi tatamıyla ortadan 

kalkmaz ama azalırsa ara değişken etkisine sahip başka faktörlerin de varlığından sözedilir ve 

bu durumda “kısmi ara değişken” terimi kullnanılır (Baron ve Kenny, 1986, 1176) 

Bu araştırmada dağıtımsal ve prosedürel adalet algısı bağımsız değişken, iş tatminin 

boyutları bağımlı değişken, algılanan örgütsel destek de ara değişkendir. Tüm değişkenlerin 

birbirleriyle ilişkilerinin istatistiksel olarak anlamlı olduğunu göz önünde bulundurarak H

3

 ve 

H

4 

hipotezlerini test etmek üzere Baron

 

ve Kenny’nin (1986) önerdiği yaklaşım izelenecek 

olursa, algılanan örgütsel desteği de bağımsız değişken olarak çoklu regresyon modeline 

eklemek gereklidir. Tablo 5’de algılanan örgütsel desteğin ara değişken etkisini incelemk 

üzere kurulan çoklu regresyon modellerinin sonuçları görülmektedir.  

 

82

---

BAHAR-2009  C.8  S.28 (068-090) 

           

ISSN:1304-0278

                     SPRING-2009 V.8 N.28 

 

Tablo 4: H

3

 ve H

4 

hipotezlerinin testine yönelik çoklu regresyon analizleri 

 

Bağımlı değişlenler 

 

İşin özelliklerinden 

tatmin 

 Yöneticiden 

tatmin   Ücret-ödül 

sisteminden 

tatmin 

Bağımsız 

değişkenler 

β t 

 

β t 

 

β t 

Dağıtımsal adalet 

0,129 1,575 

 

0,162 

3,123** 

 

0,155  2,014* 

Prosedürel adalet 

0,232 2,681** 

 

0,546 

9,974** 

 0,107  1,321 

Örgütsel destek 

0,318 4,725** 

 

0,269 

6,314** 

 0,478  7,585** 

F 

37,794  

45,287** 

  43,063 

R2 

0,341  

0,389 

  0,347 

Düzeltilmiş R2 

0,332  

0,363 

  0,345 

* p<0,05  ** p<0,01 

 

H

3

 ve H

4 

hipotezlerini test etmek için kurulan bu modellerde örgütsel desteğin, iş 

tatmininin üç boyutu üzerinde de anlamlı ve olumlu bir etkiye sahip olduğu görülmektedir. 

Örgütsel desteğin daha çok ücret ve ödül sisteminden tatmin üzerinde etkisi olmaktadır (β= 

0,478 p<0,01).

 

Bununla birlikte değişkenler arası ilişklere bakıldığında hem prosedürel hem 

de dağıtım adaletinin ara değişken olan örgütsel desteği doğrudan etkilediği de görülmektedir.

 

Ara değişken olan algılanan örgütsel destek dağıtımsal adaletin ücret ödül sisteminden tatmin 

üzerindeki etkisini azaltmıştır. Bundan dolayıda algılanan örgütsel destek kısmi ara değişken 

olmaktadır.

 

Tablo 3 te dağıtımsal adaletin yöneticiden tatmin üzerindeki etkisi anlamlıyken 

(β=0,208 p<0.01), tablo 4’de bu etkinin azaldığı görülmektedir (β=0,162 p<0.01). Bu yüzden 

algılanan örgütsel destek dağıtım adaleti ve yöneticiden tatmin arasında  yine kısmi ara 

değişken etkisine sahiptir.

 

Tablo 3’de dağıtımsal adaletin istatistiksel olarak işin 

özelliklerinden tatmini etkilediği görülmektedir (β=0,209). Tablo 4’de gröüldüğü üzere 

örgütsel desteğin eklendiği modelde ise dağıtım adaletinin etkilerinin ortadan kalktığı 

görülmektedir (β= 0,129).

 

Bu durumda dağıtım adaleti ve işin zelliklerinden tatmin arasındaki 

ilişkide algılanan örgütsel destek tam ara değişkendir. Yani dağıtım adaleti işin 

özelliklerinden tatmini örgütsel destek üzerindeki etkileriyle artırmaktadır.

  

Algılanan örgütsel 

desteğin iş tatminin bu üç boyutu üzerindeki kısmı ve ara değişken etkilerine dayalı  olarak H

3

 

hipotezi kabul edilebilir.  

Algılanan örgütsel desteğin prosedürel adalet ve iş tatmini arasındaki ilişkide ki ara 

değişken etkisi analiz edildiğinde ise prosedürel adaletin işin özelliklerinden tatmin ile 

istatistiksel olarak anlamlı ilişkiye sahip olduğu görülmektedir (β=0,341 p<0.01). Örgütsel 

destek eklenen modelde ise bu etkin azaldığı görülmektedir (β=0,232 p<0.01). Bu sebeple 

algılanan örgütsel destek prosedürel adalet ve işin özelliklerinden tatmin arasında kısmı ara 

değişken etkisine sahiptir. Tablo 4’de görüldüğü üzere prosedürel adaletin yöneticiden tatmin 

 

83

---